UTWORZENIE I UPRAWNIENIA EUROPEJSKICH RAD ZAKŁADOWYCH

Katarzyna Wronka

 

Porozumienie o ustanowieniu europejskiej rady zakładowej zawierane przez zarząd centralny oraz specjalny zespół negocjacyjny określa między innymi:

- przedsiębiorstwa i zakłady pracy należące do przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym, które są objęte porozumieniem;

- skład europejskiej rady zakładowej, liczbę członków, podział mandatów oraz czas trwania kadencji;

- uprawnienia rady oraz sposób informowania jej i prowadzenia z nią konsultacji;

- miejsce, częstotliwość oraz czas trwania zebrań europejskiej rady zakładowej;

- środki finansowe i materialne przyznane radzie;

- czas trwania umowy oraz procedurę negocjacji.

Przyjęcie powyższego porozumienia daje automatycznie stronom dowolność kształtowania sposobu funkcjonowania w przedsiębiorstwie systemu informacji oraz konsultacji. Natomiast, jeśli zarząd centralny i specjalny zespół negocjacyjny postanowią, lub jeśli m.in. pomiędzy tymi stronami strony nie dojdzie do podpisania porozumienia, wówczas w terminie 3 lat od daty podjęcia inicjatywy, mogą one powołać europejską radę zakładową na zasadach określonych w ustawie.

 

Europejska rada zakładowa, powoływana na mocy porozumienia, składa się z przedstawicieli pracowników zatrudnionych na terytorium państw członkowskich w przedsiębiorstwie lub w grupie przedsiębiorstwa (lub grupy przedsiębiorstw) o zasięgu wspólnotowym, znajdujących się w różnych państwach członkowskich. Jeśli siedziba zarządu centralnego nie znajduje się w państwie członkowskim, wówczas działania rady obejmują sprawy dotyczące wszystkich zakładów pracy, znajdujących się w państwach członkowskich lub przynajmniej 2 zakładów pracy znajdujących się w różnych państwach członkowskich.

W skład rady wchodzą pracownicy przedsiębiorstwa o zasięgu wspólnotowym wybrani lub powołani spośród nich przez przedstawicieli pracowników lub w razie ich braku przez ogół pracowników. Członkowie rady są powoływani lub wybierani zgodnie z prawem lub praktyką krajową. Rada składa się z przynajmniej 3, ale nie więcej niż 30 członków. Rada może wybrać spośród swoich członków zmniejszony skład (najwyżej 3 członków). Rada przyjmuje też swój wewnętrzny regulamin.

 

Kompetencje rady muszą obejmować informowanie i konsultowanie w zakresie zagadnień dotyczących całego przedsiębiorstwa o zasięgu wspólnotowym. Rada zakładowa ma prawo do spotkania się z centralnym kierownictwem przynajmniej raz w roku, a celem tego spotkania jest uzyskanie informacji i przedstawienie opinii, przygotowanej przez centralne kierownictwo, na temat rozwoju przedsiębiorstwa i perspektyw tego rozwoju. Spotkanie dotyczy przede wszystkim struktury, sytuacji ekonomicznej i finansowej, możliwego rozwoju działalności, produkcji i sprzedaży, sytuacji i tendencji w zakresie zatrudnienia, inwestycji, wprowadzania nowych produkcji i technologii, transferów produkcji, fuzji albo zamknięcia przedsiębiorstw.

Jeżeli dojdzie do zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności, które mają mogą wywierać istotny wpływ na interesy pracowników (zwłaszcza dotyczy to: przeniesienia, zamknięcia zakładu, zwolnień grupowych itp.) rada ma prawo być o tym poinformowana. W takiej sytuacji, rada może na swój wniosek spotkać się z centralnym kierownictwem lub z innym organem kierowniczym przedsiębiorstwa, mającym kompetencje do podejmowania decyzji we własnym imieniu. Celem tego spotkania jest uzyskanie informacji i przedstawienia opinii w tym zakresie, o ile dotyczy to interesów pracowniczych.

 

Jeśli skład europejskiej rady zakładowej wyłaniany jest na podstawie ustawy o europejskich radach zakładowych, wówczas z każdego państwa członkowskiego, na terytorium którego działa przedsiębiorstwo o zasięgu wspólnotowym, do europejskiej rady zakładowej wyznacza się lub wybiera jednego członka, z tym, że z państw członkowskich, w których w przedsiębiorstwie o zasięgu wspólnotowym jest zatrudnionych co najmniej

1. 20% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 1 pracownika,

2. 30% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 2 pracowników,

3. 40% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 3 pracowników,

4. 50% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 4 pracowników,

5. 60% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 5 pracowników,

6. 70% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 6 pracowników,

7. 80% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 7 pracowników,

8. 90% ogółu pracowników – wyznacza się lub wybiera dodatkowo 8 pracowników.

Reprezentatywne organizacje związkowe mają obowiązek zawiadomić niezwłocznie zarząd centralny o wyznaczonych członkach rady, a ten zarząd z kolei przekazuje tę informację właściwym zarządom przedsiębiorstw i zakładów pracy oraz zatrudnionym w nich pracownikom. Do obowiązków zarządu centralnego należy sprawdzenie raz na 2 lata, czy nastąpiła zmiana liczby pracowników wymagająca dostosowania liczby człònków pochodzących z danego państwa do wymagań określonych we właściwych przepisach. Kadencja członków rady trwa 4 lata, a oprócz wygaśnięcia kadencji, członkowstwo w radzie ustaje w razie rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy oraz nieobecności w pracy trwającej ponad 3 miesiące lub zrzeczenia się funkcji przez pracownika – członka rady, albo gdy wyznaczono lub wybrano nowych członków rady, a zmiana ta spowodowana jest zmianą liczby pracowników w poszczególnych państwach członkowskich, mających wpływ na skład rady.

 

Zaraz po ustaleniu składu europejskiej rady zakładowej zarząd centralny zwołuje zebranie organizacyjne, na którym następuje ukonstytuowanie się rady, wybierany jest jej przewodniczący oraz uchwalany jest wewnętrzny regulamin. Jeśli w skład rady wchodzi ponad 10 osób, wówczas wybierane jest również prezydium, którego zadaniem jest prowadzenie bieżących spraw.

 

Decyzje europejskich rad zakładowych mają postać uchwał, podejmowanych co do zasady zwykłą większością głosów obecnych członków. Wyjątkowo, uchwała w sprawie niepodejmowania negocjacji lub ich zakończenia bez zawarcia porozumienia zapada większością 2/3 głosów (w sytuacji, gdy radzie przysługują prawa i obowiązki specjalnego zespołu negocjacyjnego)

 

Europejskie rady zakładowe są uprawnione do uzyskiwania informacji i prowadzenia konsultacji dotyczących całości przedsiębiorstwa (grupy) o zasięgu wspólnotowym albo co najmniej 2 zakładów pracy (2 przedsiębiorstw) położonych w różnych państwach Unii.

W przypadku przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym, których zarząd centralny nie ma siedziby w Unii, rada uprawniona jest do uzyskiwania informacji i prowadzenia konsultacji dotyczących wszystkich zakładów pracy w przedsiębiorstwach położonych w państwach członkowskich, albo co najmniej 2 zakładów pracy położonych w różnych państwach członkowskich. W tym celu zarząd centralny organizuje przynajmniej raz w roku spotkanie rady, aby przedstawić jej sytuację gospodarczą i perspektywy rozwoju przedsiębiorstwa oraz przeprowadzić konsultacje w sprawie przekazywanych informacji.

Informacje i konsultacje powinny w szczególności obejmować zagadnienia: struktury przedsiębiorstwa (grupy przedsiębiorstw) o zasięgu wspólnotowym, sytuacji gospodarczej i finansowej oraz możliwości rozwoju, w tym produkcji, sprzedaży i inwestycji, sytuacji w dziedzinie zatrudnienia, wprowadzenia zmian organizacyjnych, wprowadzenia nowych metod pracy lub nowych procesów produkcyjnych, zmiany lokalizacji przedsiębiorstwa albo przeniesienia choćby jego części, łączenia i podziału przedsiębiorstw, ograniczenia rozmiarów lub zaprzestania działalności, zwolnień grupowych.

 

Jeśli planowane są zwolnienia grupowe, zmiana lokalizacji przedsiębiorstwa albo przeniesienia jego części, czy zaprzestania działalności przedsiębiorstwa albo jego części - na wniosek rady zarząd centralny (lub inny – wskazany przez radę) ma obowiązek spotkać się z radą w celu przedstawienia informacji lub odbycia konsultacji dotyczących spraw mających istotne znaczenie dla interesów pracowniczych. W tym celu zarząd ma obowiązek sporządzenia sprawozdania w omawianym zakresie. Rada opiniuje to sprawozdanie na końcu spotkania lub w terminie 14 dni od jego zakończenia. O treści i wynikach konsultacji rada informuje pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach o zasięgu wspólnotowym.

 

Istnieniu i działaniu rad zakładowych towarzyszy ogólna zasada, stanowiąca iż centralne kierownictwo i europejskie rady zakładowe działają w duchu wzajemnych praw i obowiązków. Dotyczy to przede wszystkim współpracy pomiędzy nimi oraz przekazywania informacji i prowadzenia konsultacji.

 

Warto również zaznaczyć, że członkowie rad zakładowych oraz przedstawiciele pracowników pełniący swoje funkcje w ramach trybu informowania oraz konsultowania pracowników, innego niż rady zakładowe, korzystają przy pełnieniu swoich funkcji z takiej samej ochrony i gwarancji, jakie przewidziane są dla przedstawicieli pracowników przez obowiązujące ustawodawstwo państwa, w którym są zatrudnieni. Zatem pracodawca nie może:

- zmienić jednostronnie warunków pracy lub / i płacy na niekorzyść,

- wypowiedzieć umowy o pracę,

- rozwiązać stosunku pracy

z pracownikiem będącym członkiem specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej w czasie trwania mandatu oraz w ciągu roku po jego wygaśnięciu bez zgody reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, a jeśli ten pracownik nie jest reprezentowany przez związek zawodowy, bez zgody okręgowego inspektora pracy właściwego miejscowo dla siedziby pracodawcy.