Stanowisko

Zarządu Regionu Świętokrzyskiego

NSZZ "Solidarność"

z dnia 8 listopada 2005r.

Zarząd Regionu Świętokrzyskiego NSZZ „Solidarność” pozytywnie ocenia działalność Państwowej Inspekcji Pracy i stwierdza, że planowane zmiany jej podporządkowania pod administrację rządową mogą jedynie spowodować pogorszenie skuteczności w realizacji jej ustawowych uprawnień na rzecz egzekwowania prawa pracy.

Uzasadnienie

Obecne podporządkowanie Państwowej Inspekcji Pracy Sejmowi Rzeczpospolitej Polskiej gwarantuje pełną kontrolę parlamentarną nad działalnością tej instytucji utworzonej na podstawie Dekretu Naczelnika Państwa Marszałka Józefa Piłsudskiego w 1919 roku. W ocenie Misji Międzynarodowej Organizacji Pracy ds. oceny inspekcji pracy w Polsce obecne podporządkowanie PIP Sejmowi RP znacząco wzmacnia prestiż tej instytucji oraz jej niezależność w działaniu, co jest niezwykle istotne przy skutecznym zwalczaniu różnorakich patologii w stosunkach pracy na terenie naszego kraju bez względu na kolejno zmieniające się ekipy rządowe. Ma to w szczególności znaczenie po wejściu Polski do Unii Europejskiej, gdzie dyrektywy określają poziom egzekwowania prawa wyznaczając standardy działania inspekcji pracy. Obecne podporządkowanie inspekcji pracy Sejmowi RP nie może zostać uznane za niezgodne zarówno z krajowym jak również międzynarodowym porządkiem prawnym. Należy podkreślić, że nie istnieją żadne standardy europejskie w zakresie usytuowania inspekcji pracy jej organizacji i funkcjonowania za wyjątkiem regulacji zawartej w Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 81. W myśl art.6 wymienionej Konwencji „Personel inspekcji pracy będzie składał się z urzędników publicznych, których status i warunki służby zapewniają stałość zatrudnienia oraz niezależność od wszelkich zmian rządu i od jakichkolwiek niewłaściwych wpływów z zewnątrz”.

Aktualne usytuowanie Państwowej Inspekcji Pracy pozwala na realizację zadań ustawowych niezależnie od interesów resortowych czy lokalnych. Sprawozdania, raporty i inne informacje przygotowywane dla Sejmu RP przez PIP pozwalają na bieżącą pełną ocenę i kontrolę uzyskiwanych efektów w sposób niezależny od bieżącej koniunktury politycznej, układów administracyjnych czy ocenianych poszczególnych jednostek. Warto nadmienić, że nadzorowi inspekcji pracy podlegają pracodawcy sektora publicznego zatrudniający 45% ogółu zatrudnionych, a stwierdzenie nieprawidłowości dla przykładu w przedmiocie wypłaty wynagrodzeń za pracę dotyczą około 60% pracowników sektora publicznego, co uzasadnia chociażby z tego powodu aby organ nadzorujący warunki pracy nie pozostawał pod bezpośrednim wpływem administracji rządowej, bowiem stan taki mógłby prowadzić do stronniczego rozwiązywania spraw pod presją przełożonego związanego z konkretnym układem organizacyjnym.

Państwowa Inspekcja Pracy w Polsce jest jedyną tego typu instytucją w Unii Europejskiej o bardzo szerokim zakresie działania kontrolującym różnorodne podmioty gospodarcze usytuowane w szeregu resortach i poza nimi. Prowadzi kontrole warunków nauczania uczniów, studentów, stosunków pracy cywilnych pracowników wojska i policji oraz pracę więźniów. Jednym z jej podstawowych zadań jest ściganie sprawców wykroczeń przeciwko prawom pracownika, a także innych sprawców wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej. Zadaniem PIP jest udział w postępowaniach sądowych w charakterze oskarżyciela publicznego. Wnioski PIP kierowane są między innymi przeciwko kierownikom państwowych i samorządowych jednostek, którzy są pracodawcami. Powstaje pytanie czy proponowane podporządkowanie PIP administracji rządowej nie ograniczy znacząco prowadzenia w sposób obiektywny kontroli w wyżej wymienionych jednostkach.

Przy bardziej szczegółowej lekturze opracowań i kompleksowych sprawozdań sporządzanych co roku przez PIP na potrzeby Sejmu RP i innych organów administracji państwowej oraz samorządowej można zorientować się w materii skuteczności PIP na płaszczyźnie wykonywania ustawowych zadań w walce z różnorakimi nieprawidłowościami w sferze stosunków pracy i nie tylko. Poprawa skuteczności w tej materii nie zależy wyłącznie od Państwowej Inspekcji Pracy odpowiedzialnej za przestrzeganie i nadzór nad realizacją szeroko pojętego prawa pracy. Ocena ta winna uwzględniać trudną sytuacji na rynku pracy, która wpływa na zachowania pracowników akceptujących każde warunki zatrudnienia , łącznie z tzw. „pracą na czarno”. Problemem jest samozatrudnienie i zatrudnienie na podstawie umów cywilno-prawnych. Tego rodzaju sytuacja sprzyja pracodawcom dla których wyrzucenie z pracy bardziej odważnego pracownika nie stanowi żadnego problemu. W przedmiocie poprawy skuteczności przestrzegania prawa pracy znaczącą pozycję mają sądy i prokuratura. Tylko w 2004 roku inspektorzy pracy skierowali do sądów grodzkich 2799 wniosków o ukaranie, a do prokuratury 869 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, z których co trzecie dotyczyło naruszeń praw pracowniczych wynikających ze stosunku pracy. Z tej liczby zgłoszonych zawiadomień prokuratura umorzyła 253 sprawy, 57 zostało bez wszczęcia postępowania, w 206 sprawach wszczęto dochodzenie a zaledwie 122 sprawy w formie aktu oskarżenia trafiły do sądu. 190 spraw zgłoszonych do prokuratury pozostało bez odpowiedzi. Sądy na skierowane przez prokuraturę 122 akty oskarżenia skazały 39 osób za przestępstwa z art. 218 § 1, 220 i 225 § 2 Kodeksu Karnego. W pozostałych przypadkach skończyło się na grzywnach, karach pozbawienia wolności w zawieszeniu oraz w przypadku dwóch bezwzględnej karze pozbawienia wolności. Jeden pracodawca uznany winnym popełnienia przestępstwa z art.218 § 1 Kodeksu Karnego i skazany na 6 miesięcy kary ograniczenia wolności wykonywał przez 20 godzin miesięcznie prace społecznie użyteczne pod kontrolą.

Przytoczone przykłady świadczą jak wiele zależy w poprawie ścigania patologii w sferze pracy w naszym kraju od wielu instytucji w tym państwowych organów odpowiedzialnych za przestrzeganie i kontrolę prawa pracy. Państwowa Inspekcja Pracy jest jedną z nich. Jej skuteczność i efektywność na pewno nie zależy od podporządkowania jej administracji rządowej lecz od usprawnienia procesów egzekwowania prawa na wszystkich szczeblach funkcjonowania państwa. Obecne podporządkowanie PIP Sejmowi RP bezwzględnie wzmacnia jej prestiż, znaczenie i niezależność w trudnym okresie funkcjonowania państwa. Dobrych rozwiązań sprawdzonych i jedynych w Europie nie należy pochopnie niszczyć.

Za Zarząd

Przewodniczący

Zarządu Regionu Świętokrzyskiego

NSZZ "Solidarność"

Waldemar Bartosz