Wyższe odszkodowania za wypadek przy pracy 

Podwyższone jednorazowe odszkodowania za wypadki przy pracy i choroby zawodowe – od 1 kwietnia 2025 r.

Od 1 kwietnia 2025 roku wchodzą w życie wyższe kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych. Oznacza to, że poszkodowany pracownik (lub jego rodzina) może otrzymać od 1 636 zł do 147 271 zł jednorazowego świadczenia – zgodnie z obwieszczeniem właściwego ministra opublikowanym 28 lutego 2025 r. . Poniżej przedstawiamy nowe stawki odszkodowań, zasady ich przyznawania, procedurę ubiegania się o świadczenie w ZUS oraz podstawę prawną wprowadzanych zmian.

Kogo dotyczą podwyższone odszkodowania?

Podwyżka jednorazowych odszkodowań dotyczy wszystkich osób objętych ubezpieczeniem wypadkowym w ZUS, czyli tych, które opłacają składkę na to ubezpieczenie. Prawo do takiego świadczenia przysługuje więc m.in. pracownikom zatrudnionym na umowę o pracę oraz innym osobom objętym obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym od wypadków (np. zleceniobiorcom czy osobom prowadzącym działalność gospodarczą, jeśli odprowadzają składkę wypadkową). To właśnie regularne opłacanie składki na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawę do otrzymania jednorazowego odszkodowania w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej powodujących stały albo długotrwały uszczerbek na zdrowiu .

W praktyce zmiany obejmują wszystkich ubezpieczonych, którzy ulegną wypadkowi związanemu z pracą lub zapadną na chorobę zawodową po 31 marca 2025 r. (dla zdarzeń wcześniejszych obowiązują niższe stawki odszkodowań obowiązujące do 31 marca 2025 r.). Również członkowie rodzin ubezpieczonych (np. małżonkowie i dzieci) uprawnieni do odszkodowania po śmierci żywiciela wskutek wypadku przy pracy/choroby zawodowej skorzystają z podwyższonych kwot, jeśli zgon nastąpił w okresie obowiązywania nowych stawek.

Zasady przyznawania jednorazowego odszkodowania

Jednorazowe odszkodowanie z ZUS przysługuje za wypadek przy pracy lub chorobę zawodową, o ile te zdarzenia skutkują trwałym bądź długotrwałym uszczerbkiem na zdrowiu ubezpieczonego. Wypadek przy pracy jest definiowany w przepisach jako nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, pozostające w związku z pracą – m.in. podczas wykonywania obowiązków służbowych lub poleceń przełożonych . Natomiast choroba zawodowa to schorzenie powstałe wskutek działania szkodliwych czynników w środowisku pracy, stwierdzone decyzją państwowego inspektora sanitarnego. Warunkiem wypłaty odszkodowania jest ustalenie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego pracownika przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską – ocena ta następuje po zakończeniu leczenia i rehabilitacji, gdy stan zdrowia uległ stabilizacji . Za długotrwały uszczerbek uważa się naruszenie sprawności organizmu trwające powyżej 6 miesięcy (choć potencjalnie odwracalne), zaś stały uszczerbekto trwałe, nie rokujące poprawy upośledzenie sprawności.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje bezpośrednio poszkodowanemu ubezpieczonemu, jeżeli doznał on uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. W przypadku, gdy w wyniku takiego zdarzenia nastąpi śmierć ubezpieczonego, uprawnienie do odszkodowania przechodzi na członków jego rodziny (m.in. małżonka, dzieci, inne osoby spełniające kryteria z ustawy). Warto dodać, że odszkodowanie jest jednorazową wypłatą pieniężną – niezależną od innych świadczeń, takich jak zasiłek chorobowy czy renta z tytułu niezdolności do pracy. Co istotne, jeśli stan zdrowia poszkodowanego ulegnie pogorszeniu wskutek tego samego wypadku lub choroby (tj. uszczerbek na zdrowiu zwiększy się o co najmniej 10 punktów procentowych), ubezpieczony ma prawo do dodatkowego jednorazowego odszkodowania z ZUS z tytułu tego zwiększenia uszczerbku .

Nowe kwoty świadczeń od 1 kwietnia 2025 r.

Zgodnie z najnowszym obwieszczeniem ministra, wysokość jednorazowych odszkodowań za wypadki przy pracy i choroby zawodowe została podwyższona od dnia 1 kwietnia 2025 r. Poniżej przedstawiono obowiązujące kwoty świadczeń (aktualne do 31 marca 2026 r.) dla różnych sytuacji:

Kwoty odszkodowań dla poszkodowanego ubezpieczonego:

• 1 636 zł – za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu stwierdzonego u poszkodowanego .

• 1 636 zł – za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, jeżeli uszczerbek uległ zwiększeniu o co najmniej 10 punktów procentowych (dotyczy sytuacji, gdy po wcześniejszym przyznaniu odszkodowania stan zdrowia się pogorszył) .

• 28 636 zł – z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji u poszkodowanego ubezpieczonego (np. gdy wypadek spowodował trwałe inwalidztwo) .

• 28 636 zł – z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty (czyli gdy rencista pobierający rentę wypadkową doświadczy dalszego pogorszenia stanu zdrowia, związanego z poprzednim wypadkiem/chorobą) .

Kwoty odszkodowań dla członków rodziny (w razie śmierci ubezpieczonego):

• 147 271 zł – jeżeli do odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego (lub rencisty) .

• 73 635 zł – jeżeli do odszkodowania uprawniony jest inny członek rodziny zmarłego ubezpieczonego/rencisty (inny niż małżonek lub dziecko), np. rodzic pozostający na utrzymaniu zmarłego .

• 147 271 zł + 28 636 zł na każde dziecko – jeżeli do odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego. W takim przypadku podstawowa kwota wynosi 147 271 zł, powiększana jest dodatkowo o 28 636 zł za każde z dzieci uprawnionych do świadczenia .

• 147 271 zł + 28 636 zł na drugie i każde następne dziecko – jeżeli do odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego (bez małżonka). Wówczas łączna kwota odszkodowania to 147 271 zł, powiększona o 28 636 zł za drugie i każde kolejne dziecko (pierwsze dziecko jest uwzględnione w kwocie bazowej 147 271 zł) .

• 28 636 zł – dla każdego z innych członków rodziny zmarłego ubezpieczonego, jeśli obok małżonka lub dzieci do odszkodowania uprawnieni są także inni członkowie rodziny (każdy z nich otrzymuje 28 636 zł niezależnie od kwoty przysługującej małżonkowi lub dzieciom) .

• 73 635 zł + 28 636 zł na drugiego i kolejnego uprawnionego – jeżeli do odszkodowania uprawnieni są wyłącznie członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci (np. sami rodzice, rodzeństwo itp.). W takim przypadku przysługuje łączna kwota 73 635 zł, powiększona o 28 636 zł za drugą i każdą następną osobę uprawnioną .

Jak widać, 1 636 zł to nowa stawka za każdy procent uszczerbku – wyższa o ponad 200 zł od obowiązującej rok wcześniej (nie uwzględniając jednak danych statystycznych, można stwierdzić, że kwota ta znacząco wzrosła). W rezultacie maksymalne świadczenie dla rodziny (w przypadku śmierci ubezpieczonego) wzrosło do 147 271 zł. Kwoty te będą obowiązywać do końca marca 2026 roku – w kolejnym roku kalendarzowym mogą zostać ponownie zwaloryzowane w oparciu o przeciętne wynagrodzenie, zgodnie z zasadami ustawowymi.

Procedura ubiegania się o odszkodowanie w ZUS

Uzyskanie jednorazowego odszkodowania nie następuje automatycznie – wymagane jest przejście odpowiedniej procedury i złożenie wniosku wraz z dokumentacją w ZUS . Poniżej opisujemy kolejne kroki postępowania:

1. Zgłoszenie wypadku i dokumentacja powypadkowa: Po zaistniałym wypadku przy pracy pracodawca powinien sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (tzw. protokół powypadkowy) albo kartę wypadku (w przypadku osób niebędących pracownikami). Jeśli poszkodowany doznał urazu w drodze do pracy lub z pracy, lub był to wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy, również należy to udokumentować. W przypadku choroby zawodowej konieczne jest uzyskanie decyzji Państwowego Inspektora Sanitarnego stwierdzającej chorobę zawodową . Te dokumenty są niezbędne, aby ZUS uznał zdarzenie za wypadek przy pracy lub chorobę zawodową uprawniającą do odszkodowania.

2. Zakończenie leczenia i ocena uszczerbku: Jednorazowe odszkodowanie przysługuje dopiero po zakończeniu leczenia i rehabilitacji – wtedy ustala się ostateczny stan zdrowia poszkodowanego. Lekarz prowadzący powinien wypełnić zaświadczenie o stanie zdrowia OL-9, opisujące doznany uszczerbek i przebieg leczenia . Następnie ZUS kieruje poszkodowanego na badanie przez lekarza orzecznika ZUS (lub komisję lekarską), który oceni procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Orzeczenie lekarskie ZUS, określające procent uszczerbku, staje się podstawą do wydania decyzji o odszkodowaniu.

3. Złożenie wniosku do ZUS: Poszkodowany ubezpieczony (lub uprawniony członek rodziny, w razie śmierci ubezpieczonego) musi złożyć wniosek o przyznanie jednorazowego odszkodowania. Wniosek ten wraz z kompletem dokumentów (protokół powypadkowy lub karta wypadku, ewentualnie decyzja o chorobie zawodowej, zaświadczenie OL-9 od lekarza, dokumentacja medyczna leczenia, itp.) należy przekazać do ZUS. Pracownik składa wniosek za pośrednictwem swojego płatnika składek, czyli pracodawcy – to pracodawca po zebraniu wymaganych dokumentów przekazuje je do właściwego oddziału ZUS . Osoby prowadzące działalność lub niepracujące składają wniosek bezpośrednio w ZUS (jako że same są płatnikami swoich składek). Wniosek można złożyć osobiście w jednostce ZUS, przesłać pocztą tradycyjną, a także zarezerwować wizytę przez platformę PUE ZUS w celu złożenia dokumentów.

4. Rozpatrzenie wniosku i decyzja ZUS: Po otrzymaniu kompletnej dokumentacji oraz orzeczenia lekarza orzecznika, ZUS wydaje decyzję w sprawie jednorazowego odszkodowania. Termin rozpatrzenia jest stosunkowo krótki – zgodnie z przepisami decyzja powinna zostać wydana w ciągu 14 dni od dnia otrzymania przez ZUS orzeczenia lekarskiego o uszczerbku (bądź w ciągu 14 dni od wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności w sprawie) . Decyzja zostanie doręczona wnioskodawcy na adres wskazany we wniosku (lub przez Platformę Usług Elektronicznych, jeśli wybrano taką opcję odbioru). W razie pozytywnej decyzji, ZUS określa wysokość przyznanego odszkodowania według obowiązujących stawek. Jeśli decyzja byłaby odmowna (np. ZUS nie uzna zdarzenia za wypadek przy pracy lub stwierdzi brak uszczerbku na zdrowiu), wnioskodawcy przysługuje prawo odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

5. Wypłata świadczenia: Gdy ZUS przyzna odszkodowanie, wypłata następuje jednorazowo – Zakład Ubezpieczeń Społecznych powinien wypłacić przyznaną kwotę w ciągu 30 dni od wydania decyzji . Środki najczęściej przekazywane są przelewem na konto bankowe wskazane we wniosku lub przekazem pocztowym. Zamknięcie sprawy następuje po wypłacie pełnej należnej kwoty. Jednorazowe odszkodowanie wyczerpuje roszczenia w zakresie tego konkretnego wypadku czy choroby (chyba że, jak wspomniano, stan zdrowia ulegnie znacznemu pogorszeniu – wówczas można ubiegać się o dodatkowe odszkodowanie na zasadach omówionych wyżej).

Podstawa prawna zmian

Jednorazowe odszkodowania za wypadki przy pracy i choroby zawodowe są świadczeniami z zakresu ubezpieczeń społecznych, uregulowanymi w polskim prawie. Podstawę prawną stanowi przede wszystkim ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych . Ustawa ta określa m.in. warunki nabycia prawa do odszkodowania, zasady oceny uszczerbku na zdrowiu oraz ogólne wytyczne co do ustalania wysokości świadczenia (np. procent przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku). Definicje legalne wypadku przy pracy i choroby zawodowej można znaleźć w przepisach Kodeksu pracy oraz aktów wykonawczych.

Wysokość kwot jednorazowych odszkodowań ulega periodycznej waloryzacji – zazwyczaj raz do roku – na podstawie wskaźników przeciętnego wynagrodzenia. Aktualne stawki obowiązujące od 1 kwietnia 2025 r. zostały wprowadzone na mocy Obwieszczenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 lutego 2025 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej . Obwieszczenie to zostało opublikowane w Monitorze Polskim (M.P. 2025 poz. 222) i określa kwoty świadczeń obowiązujące w okresie od 1 kwietnia 2025 r. do 31 marca 2026 r.. W praktyce oznacza to, że wszystkie wnioski o jednorazowe odszkodowanie dotyczące zdarzeń zaistniałych w tym przedziale dat (lub orzeczeń lekarskich wydanych w tym okresie) będą rozliczane według nowych, podwyższonych stawek. Kolejna zmiana kwot – o ile nastąpi – będzie dokonywana poprzez analogiczne obwieszczenie ministra właściwego do spraw ubezpieczeń społecznych w przyszłych latach, zgodnie z upoważnieniem zawartym w ustawie wypadkowej.

Źródła: Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 28.02.2025 (Monitor Polski 2025 poz. 222) ; ustawa z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ; materiały informacyjne ZUS i serwisu Zielona Linia ; serwis informacyjny Infor.pl