Kategoria: Dokumenty Prezydium

(do użytku służbowego)

(do użytku służbowego)

(do użytku służbowego)

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wyraża zgodę na opracowanie i złożenie projektu pod roboczym tytułem „Kompetencje cyfrowe dla skarbników związkowych”, w odpowiedzi na konkurs ogłoszony w ramach programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027, nr. Naboru: FERS.04.05-IP.06-001/24.

Projekt będzie obejmował opracowanie profilu kompetencji cyfrowych skarbnika związkowego, analizę kompetencji cyfrowych skarbników, opracowanie a następnie realizacja szkoleń, ukierunkowanych na uzupełnienie zidentyfikowanej luki kompetencji.

Główne planowane działania:

• Opracowanie profilu kompetencji cyfrowych skarbnika związkowego;
• Badanie rzeczywistych kompetencji cyfrowych skarbników związkowych;
• Przygotowanie programu szkoleniowego zróżnicowanego w zakresie poziomu zaawansowania;
• Realizacja szkoleń stacjonarnych i on-line;
• Seminarium podsumowujące cykl szkoleń.

Planowany okres realizacji: 24 m-ce,  I.25 – XII.27; maksymalny budżet: 1,2 mln PLN.

Z ramienia Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” odpowiedzialni za realizację ww. projektu będą:

• Maciej Kłosiński – Zastępca Przewodniczącego KK NSZZ „Solidarność”
• Jerzy Jaworski – Zastępca Przewodniczącego i Skarbnik KK NSZZ „Solidarność”.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia opinię o projekcie ustawy o Radzie Fiskalnej.
Celem projektu jest powołanie Rady Fiskalnej, która ma pełnić funkcję niezależnej instytucji fiskalnej zgodnie z dyrektywą Rady 2011/85/UE z dnia 8 listopada 2011 r w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (Dz. Urz. UE L 306 z 23.11.2011).
Prezydium KK zgłasza następujące uwagi do projektu ustawy:
1) Negatywnie należy ocenić brak możliwości konsultowania średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego, w tym ścieżkę wydatków wiążącą na okres co najmniej 4 następnych lat, przed opublikowaniem i przesłaniem analizy do Komisji Europejskiej przez stronę rządową.
2) Art. 4 – brak jest w uzasadnieniu informacji, która niezależna instytucja fiskalna w Polsce będzie sporządzała wieloletnie prognozy makroekonomiczne w nawiązaniu do dodanego art. 8a ust. 5 a dyrektywy Rady (UE) 2024/1265 z dnia 29 kwietnia 2024 r. zmieniającej dyrektywę 2011/85/UE w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich (dalej zwana dyrektywą).
3) Wątpliwości budzi zapewnienie, że Rada Fiskalna będzie niezależną instytucją, ponieważ art. 9 ust. 2 stanowi, że członek Rady wyznaczony przez Ministra Finansów pełni funkcję Przewodniczącego Rady. Jednocześnie Przewodniczący Rady kieruje jej pracami (art. 15), reprezentuje Radę na zewnątrz oraz zwołuje i przewodniczy posiedzeniom Rady.
4) Art. 15 ust. 2 i 3 oraz art. 19 ust. 3 – Rada powołuje ze swojego grona Zastępcę Przewodniczącego Rady, Zastępca Przewodniczącego Rady zastępuje Przewodniczącego Rady w przypadku nieobsadzenia funkcji Przewodniczącego Rady oraz w czasie jego nieobecności – przypisuje się dużą rolę także zastępcy Przewodniczącego Rady szczególnie jeżeli funkcja Przewodniczącego nie będzie obsadzona. Dodatkowo zastępca Przewodniczącego będzie pomagał Przewodniczącemu Rady w kierowaniu Biurem Rady w związku z tym zasadnym jest dookreślenie jaką większością będzie podejmowana decyzja o wyborze zastępcy przewodniczącego przez Radę.
5) Art. 16 – uchwały lub przynamniej Komunikaty z posiedzeń powinny być przekazywane do publicznej wiadomości.
6) Art. 17- należy doprecyzować co w szczególności będzie musiał objąć regulamin.
7) Zgodnie z dodanym do dyrektywy art. 8a ust. 4b, niezależne instytucje fiskalne powinny mieć zdolność do terminowego podawania do wiadomości publicznej swoich ocen i opinii – brak takiego rozwiązania w projekcie ustawy.
8) Krytycznie należy ocenić zmiany zaproponowane w art. 16 ustawy o Radzie Dialogu Społecznego. Brak jest terminu do kiedy strona rządowa przedstawia wstępną prognozę podstawowych wielkości makroekonomicznych stanowiących podstawę prac nad projektem ustawy budżetowej na rok następny. Nie wiadomo w związku z tym ile czasu będą mieli partnerzy społeczni na analizę danych oraz konsultację ze swoimi strukturami. Poza tym ustawodawca pomija w art. 16 obecnie obowiązującej ustawy o RDS możliwość wyrażenia opinii przez strony i ewentualnie kolejno przez poszczególne organizacje.
9) Krytycznie należy ocenić wykreślenie z kompetencji Rady Dialogu Społecznego konsultacji założeń budżetu państwa. Brak możliwości konsultowania założeń budżetu państwa przez Radę na rok kolejny i całego trybu negocjacji jest oburzający i niezgodny z deklaracjami Rządu, że kompetencje Rady Dialogu Społecznego nie będą zmieniane w związku projektowanym powstaniem Rady Fiskalnej.
10) W art. 32 projektu ustawy projektodawca nie przedstawił uzasadnienia co do różnych terminów kadencji pierwszego składu rady w przypadku członków wyznaczonych przez Prezydenta, kolegium NIK, sejmową komisję właściwą do spraw budżetu, Ministra Finansów, przedstawicieli reprezentatywnych organizacji związkowych, przedstawicieli reprezentatywnych organizacji pracodawców oraz przedstawicieli ogólnopolskich organizacji jednostek samorządu terytorialnego. Dla przykładu pierwsza kadencja trwa 6 lat dla przedstawicieli powołanych przez Prezydenta RP, sejmową komisję do spraw budżetu, Ministra Finansów, natomiast tylko 2 lata dla przedstawicieli reprezentatywnych organizacji związkowych i organizacji pracodawców.
11) Prezydium KK zwraca uwagę na możliwy konflikt terminów opiniowania dokumentów (art. 4 ust. 2). Z jednej strony minister przekazuje dokumenty i wyznacza 14-dniowy termin na przedstawienie opinii, który w szczególnie uzasadnionym przypadku może być skrócony do 7 dni (art. 4 ust. 1 pkt 6 projektu ustawy). Z drugiej strony – jednostka lub podmiot, które mają udzielić informacji niezbędnych Radzie do wykonania swoich zadań, również będą miały termin 14 dni od momentu otrzymania żądania (art. 6 projektu). Termin ten może ulec wydłużeniu do 30 dni, w przypadku braku możliwości udzielenia żądanej informacji. Taka sytuacja uniemożliwi wykonanie opinii przez Radę Fiskalną w wyznaczonym terminie.
12) Prezydium KK podkreśla pilną potrzebę przeprowadzenia przez Ministra Finansów szkoleń dla partnerów społecznych Rady Dialogu Społecznego i ekspertów w zakresie średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego.

(do użytku służbowego)

(do użytku służbowego)

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie ocenia projekt ustawy Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 2024 r. o dostępie cudzoziemców do rynku pracy.

Zdaniem Prezydium KK trafna jest diagnoza, że ze względu na zwiększającą się skalę migracji i dotychczas obserwowane nieprawidłowości potrzebna jest kompleksowa regulacja zagadnienia dostępu cudzoziemców do rynku pracy.

Słusznym jest stanowisko wnioskodawcy, że znaczna liczba wniosków o pozwolenie na pracę lub oświadczeń o powierzeniu pracy była składana w związku z pozornym zamiarem zatrudnienia cudzoziemców- tak aby wyłącznie umożliwić im wjazd na terytorium obszaru Schengen, Tego typu praktyki, którym nie przeciwstawiało się dotychczasowe ustawodawstwo, pozwalały na znaczne zyski podmiotów trudniących się takim procederem.

Pozytywnie oceniamy większość zmian wprowadzonych w ustawie, w tym zwiększenie roli publicznych służb zatrudnienia w procesie zatrudniania cudzoziemców, a także:

1. Umożliwienie określania przez starostę listy zawodów i rodzajów prac na które nie będą wydawane zezwolenia na pracę cudzoziemcom zamierzającym podjąć pracę na terenie danego powiatu. Jest to rozwiązanie uwzględniające potrzeby i uwarunkowania lokalne. Prawidłowe jest rozwiązanie przewidujące udział Powiatowej Rady Rynku Pracy;
2. Wprowadzenie zasady, iż Wojewódzki Urząd Pracy będzie miał obowiązek dokonywania raz na 6 miesięcy analiz dotyczących oferowanych wynagrodzeń na lokalnych rynkach pracy. Pozyskana z tych analiz wiedza ułatwi (czy wręcz umożliwi) urzędnikom prowadzącym postępowania w sprawie wydawania zezwoleń na pracę (pracy na podstawie oświadczeń) prawidłową ocenę informacji o proponowanych wynagrodzeniach;
3. Wprowadzenie obligatoryjnej przesłanki odmowy udzielenia zezwolenia na pracę, gdy przedsiębiorstwo pracodawcy zostało założone lub działa głównie w celu ułatwienia wjazdu obywatelom państw trzecich;
4. Ograniczenie nieformalnego outsourcingu pracowniczego – jako prawidłowe oceniamy wprowadzenie zasady, niewydawania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca zatrudnianego przez pracodawcę niebędącego agencją pracy tymczasowej, jeśli miałby on w rzeczywistości pracować na rzecz innego podmiotu;
5. Sankcje za nielegalne zatrudnienie cudzoziemców i przekazywanie nieprawdziwych danych dotyczących zatrudniania cudzoziemców zostaną zaostrzone – wysokość kary grzywny będzie ustalana przez sąd proporcjonalnie do liczby nielegalnie zatrudnionych cudzoziemców;
6. Pełna cyfryzacja procedur udzielania zezwoleń na pracę. W tym miejscu zwrócić należy jednakże uwagę na konieczność zagwarantowania odpowiednich szkoleń dla pracowników urzędów pracy.
7. Wprowadzenie przepisu obligującego pracodawcę do informowania pracowników cudzoziemców o prawach przysługujących im w związku z pracą i możliwością zrzeszania się w związkach zawodowych;
8. Umożliwienie prowadzenia równoległych kontroli przez Straż Graniczną i Państwową Inspekcję Pracy oraz możliwość kontroli bez zapowiedzi.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zgłasza uwagi do projektu tłumaczenia Poprawek z 2022 r. do Konwencji o pracy na morzu z 2006 r. ze zmianami (MLC, 2006) przyjętych przez Międzynarodową Konferencję Pracy na jej Sto dziesiątej Sesji w Genewie w dniu 6 czerwca 2022 r. stanowiących element  wniosku o ratyfikację, za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, Poprawek do Konwencji o pracy na morzu z 2006 r., zatwierdzonych przez Międzynarodową Konferencję Pracy w Genewie w dniu 6 czerwca 2022 r.:

Uwagi dotyczą projektu tłumaczenia polskiej wersji w zakresie Poprawek do Kodeksu odnoszących się do Prawideł 1.4 , 2.5 , 3.1 , 3.2 , 4.1 oraz 4.3 oraz do załączników A2-I i A4-I MLC, 2006

 Poprawka do Kodeksu odnosząca się do Prawidła 1.4 – Nabór i pośrednictwo pracy

Norma A1.4 – Nabór i pośrednictwo pracy

Zastąpić ustęp 5(c)(vi) następującym tekstem:
(vi) ustanawiają system ochrony, w drodze ubezpieczenia lub za pomocą innego stosownego rozwiązania, który zrekompensuje marynarzom straty pieniężne, które mogą ponieść w wyniku nieskuteczności usługi naboru i pośrednictwa pracy lub niewypełnienia przez armatora zobowiązań wynikających z marynarskiej umowy o pracę oraz zapewnia*, że marynarze informowani są o swoich prawach w ramach tego systemu przed zatrudnieniem lub w momencie zatrudniania.

W tekście poprawek z 2022 do MLC w j. polskim, w niniejszej poprawce znajduje się słowo „zapewniają”, tymczasem wyrażenie odnosi się do systemu ochrony, zatem – naszym zdaniem – powinno być „zapewnia”.

Poprawka do Kodeksu odnosząca się do Prawidła 2.5 – Repatriacja

Norma A2.5.1 – Repatriacja

Dodać nowy ustęp 9 i zmienić numerację kolejnego ustępu:
9. Członkowie ułatwią niezwłoczną repatriację marynarzy, w tym gdy zostaną oni uznani za porzuconych w rozumieniu Normy A2.5.2, ustęp 2. Państwa portu, państwa bandery i państwa dostarczające siłę roboczą współpracują* dla zapewnienia, że marynarzom zatrudnionym na statku w celu zastąpienia marynarzy, którzy zostali porzuceni na ich terytorium lub na statku pływającym pod ich banderą, przyznawane są prawa i uprawnienia wynikające z niniejszej Konwencji.

W niniejszej poprawce znajduje się wyrażenie „będą współpracować” jako tłumaczenie wyrażenia „shall corporate”; tymczasem wyżej wyrażenie „shall facilitate” przetłumaczono na „ułatwią” –NSZZ „S” sugeruje konsekwentne zastosowanie „współpracują”.

Poprawki do Kodeksu dotyczące Prawidła 3.1 oraz 4.4 – Zakwaterowanie i zaplecze rekreacyjne / Dostęp do umiejscowionych na lądzie udogodnień socjalnych

Norma A3.1 – Zakwaterowanie i zaplecze rekreacyjne

Zastąpić ustęp 17 następującym tekstem:
17. Biorąc pod uwagę Prawidło 4.3 i związane z nim postanowienia Kodeksu dotyczące ochrony zdrowia i bezpieczeństwa oraz zapobiegania wypadkom statki będą wyposażone w przeznaczone do użytku przez wszystkich marynarzy odpowiednie zaplecze rekreacyjne, udogodnienia i usługi, w tym łączność społecznościową, przystosowane do szczególnych potrzeb marynarzy, którzy muszą żyć i pracować na statkach.

Wytyczna B3.1.11 – Zaplecze rekreacyjne, poczta i wizyty na statku

Zastąpić ustęp 4 (j) następującym tekstem:
(j) pozostający w granicach rozsądku dostęp do urządzeń komunikacji telefonicznej między statkiem a lądem, tam gdzie jest to możliwe, z ewentualnymi* opłatami za korzystanie z tych usług w rozsądnej wysokości.

W niniejszej poprawce znajduje się wyrażenie „ewentualnymi”, tymczasem w tekście angielskim jest „any”, zatem zamiast „ewentualnymi” właściwsze byłoby „wszelkimi”, albo pozostawienie bez uszczegółowienia, jak wyżej.

Dodać nowy ustęp 8:

b. Armatorzy powinni, jak dalece to możliwe w granicach rozsądku* w praktyce, umożliwić marynarzom na swych statkach dostęp do Internetu, z ewentualnymi opłatami w rozsądnej wysokości.

W tekście poprawek z 2022 do MLC w j. polskim, w niniejszej poprawce nie uwzględniono zastrzeżenia „as is reasonable practicable” a tłumacząc jedynie „as is practicable”. Zastrzeżenie dotyczące „granic rozsądku” ma zastosowanie w nowym brzmieniu ust. 4 (j) (patrz wyżej), powinno więc mieć odzwierciedlenie w niniejszym nowym ustępie. Jego brak prowadzić może do sporów interpretacyjnych, można – przy braku odwołania do „granic rozsądku” przewidzieć możliwość udostepnienia Internetu, ale względy techniczne, logistyczne, administracyjne, prawne mogą – w pewnych okolicznościach – sprawiać, że udostepnienie marynarzom Internetu wykraczać będzie poza „granice rozsądku”. NSZZ „S” opowiada się zatem za dodaniem tekstu, jak wyżej. Nasza interpretacja wynika też z przebiegu debaty nad poprawką w ramach posiedzenia STC – Specjalny Komitet Trójstronny.

Wytyczna B4.4.2 – Udogodnienia służące zdrowiu i dobremu samopoczuciu znajdujące
się w portach

Dodać nowy ustęp 5 i zmienić numerację kolejnych ustępów:
5. Członkowie powinni, jak dalece to możliwe w granicach rozsądku* w praktyce, zapewnić marynarzom na statkach w ich portach i na przyległych kotwicowiskach dostęp do Internetu, z ewentualnymi opłatami w rozsądnej wysokości.

Z przebiegu dyskusji na posiedzeniu STC wyraźnie wynikają zastrzeżenia armatorów i niektórych rządów, które doprowadziły do zamieszczenia odniesienia do „granic rozsądku”. Zgłaszający tego typu zastrzeżenia dowodzili, że coś co jest możliwe w praktyce – jak to przewiduje sugerowane tłumaczenie na j. polski- nie zawsze jest „w granicach rozsądku” z perspektywy technicznej, sprzętowej, prawnej, czasochłonności czy kosztowej.

 Poprawki do Kodeksu dotyczące Prawidła 3.2 – Wyżywienie i przyrządzanie posiłków

Norma A3.2 – Wyżywienie i przyrządzanie posiłków

Ustępy 2 a) oraz b) zastąpić nowymi o następującym brzmieniu:
a) zapasy żywności i wody pitnej, przy uwzględnieniu liczby marynarzy na statku, ich wymagań odnośnie do praktyk religijnych i kulturowych wymagań religijnych i praktyk kulturowych* dotyczących żywności, oraz czasu i rodzaju rejsu podróży*, będą odpowiednie w zakresie ilości, wartości odżywczej, jakości i różnorodności oraz będą wydawane marynarzom bezpłatnie w trakcie ich zatrudnienia;
b) organizacja i wyposażenie działu odpowiedzialnego za przyrządzanie posiłków będą pozwalały na zapewnienie marynarzom odpowiednich, zróżnicowanych, zbilansowanych i pożywnych posiłków przygotowywanych i serwowanych w higienicznych warunkach; oraz

Ustęp 7 a) zastąpić następującym tekstem:

a) zapasów żywności i wody pitnej w odniesieniu do ich ilości, wartości odżywczej, jakości
i różnorodności.

W tekście poprawek z 2022 do MLC w j. polskim, w niniejszej poprawce stosuje się wyraz „rejs” (podobnie jak w oryginalnym, oficjalnym brzmieniu polskiego tłumaczenia Konwencji) zamiast słowa „podróż”. Zdaniem NSZZ „S” należy wykorzystać wprowadzenie poprawki i zamienić słowo „rejs” słowem „podróż”. W zamieszczonej poniżej poprawce (6) zawarto słowo „podróż” a nie „rejs”. Tekst przekreślony „wymagań odnośnie do praktyk religijnych i kulturowych” znajduje się wprawdzie w aktualnym oficjalnym tekście polskim Konwencji, ale nie oddaje on tekstu angielskiego. Proponujemy przyjęcie tekstu podkreślonego: wymagań religijnych i praktyk kulturowych, który równocześnie jest poprawniejszy pod względem językowym unikając wyrażenia „odnośnie do praktyk”.

Poprawki do Kodeksu dotyczące Prawidła 4.1 – Opieka medyczna na statku i na lądzie

Norma A4.1 – Opieka medyczna na statku i na lądzie

Dodać nowe ustępy 5 oraz 6:
5. Każdy Członek zapewni niezwłoczne zejście na ląd marynarzom potrzebującym natychmiastowej opieki medycznej, ze statków znajdujących się na jego terytorium, oraz dostęp do placówek medycznych na lądzie w celu zapewnienia odpowiedniego leczenia.
6. W przypadku śmierci marynarza podczas podróży statkiem, Członek, na którego terytorium nastąpiła śmierć lub, w przypadku gdy śmierć nastąpiła na pełnym morzu, na którego wody terytorialne statek następnie wpłynie, ułatwi repatriację zwłok lub prochów przez armatora, odpowiednio, zgodnie z życzeniem marynarza lub jego najbliższej rodziny.

Wytyczna B4.1.3 – Opieka medyczna na lądzie

Dodać nowe ustępy 4 oraz 5:
4. Każdy Członek powinien zapewnić, że marynarzom nie zabrania się zejścia na ląd z powodów związanych ze zdrowiem publicznym, oraz że mają możliwość uzupełnienia zasobów statków zapasów okrętowych*, paliwa, wody, żywności i zaopatrzenia.
5. Marynarze powinni być uznani za wymagających natychmiastowej opieki medycznej między innymi w przypadkach:

(a) poważnego obrażenia lub choroby;
(b) obrażenia lub choroby które mogą która może* prowadzić do czasowej lub trwałej niepełnosprawności;
(c) choroby zakaźnej, która stwarza ryzyko przeniesienia na innych członków załogi;
(d) urazu obejmującego złamanie kości, silne krwawienie, złamanie lub stan zapalny zęba lub poważne oparzenie;
(e) silnego bólu, któremu nie można zaradzić na statku, biorąc pod uwagę model operacyjny statku, dostępność odpowiednich środków przeciwbólowych oraz wpływ na zdrowia przyjmowania ich przez dłuższy czas;
(f) ryzyka samobójstwa; i
(g) konsultacji tele-medycznej zalecającej leczenie na lądzie.

W tekście poprawek z 2022 do MLC w j. polskim wyraz „stores” przetłumaczono jako „zasoby” a konkretnie „zasoby statków” co uznajemy za niewłaściwe, gdyż w branży stosuje się pojęcie „zapasów okrętowych” ewentualnie „zapasów statkowych” i takie proponujemy przyjąć. W pkt. (b) autentycznego tekstu angielskiego zastosowanie ma liczba pojedyncza.

Wytyczna B4.1.4 – Pomoc medyczna innym statkom i współpraca międzynarodowa

Zastąpić ustęp 1 (k) następującym tekstem:
(k) podjęcie działań w celu repatriacji ciał lub prochów zmarłych marynarzy, zgodnie z życzeniem odpowiednio marynarzy lub ich najbliższych krewnych, tak szybko jak to możliwe.

Poprawka do Kodeksu dotycząca Prawidła 4.3 – Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa oraz zapobieganie wypadkom

Norma A4.3 – Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa oraz zapobieganie wypadkom

Zastąpić ustęp 1(b) następującym tekstem:
(b) uzasadnione rozsądne* środki ostrożności w celu zapobiegania wypadkom przy pracy, urazom i chorobom na statku, w tym poprzez zapewnienie wszelkich niezbędnych środków ochrony osobistej w odpowiednim rozmiarze oraz środków służących zmniejszeniu i zapobieganiu ryzyku obrażeń lub chorób, które mogą wymagać użytkowania sprzętu i maszyn na statkach.

W tekście poprawek z 2022 do MLC w j. polskim użyto wyrazu „uzasadnione”, chociaż zarówno w dotychczasowej wersji polskiej Konwencji jak i w tekście autentycznym poprawek (angielski) użyto słowa „reasonable” tłumaczonego na „rozsądne”. NSZZ „S” sugeruje zachowanie słowa „rozsądne”. Użycie tego ostatniego wynika też jasno z przebiegu dyskusji w ramach STC odzwierciedlonej w niniejszym pliku dokumentacji. Dopuszczamy też użycie słowa „odpowiednie”.

Poprawki do Kodeksu dotyczące Prawidła 4.3 – Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa oraz zapobieganie wypadkom

Norma A4.3 – Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa oraz zapobieganie wypadkom

Zastąpić ust. 5 nowym tekstem, wprowadzić nowy ustęp 5 (a) i zmienić numerację kolejnych ustępów:
5. Każdy Członek zapewni, że:
(a) wszystkie zgony marynarzy zatrudnionych, zaangażowanych do pracy lub pracujących na statkach pływających pod jego banderą są odpowiednio badane i rejestrowane oraz zgłaszane corocznie Dyrektorowi Generalnemu Międzynarodowego Biura Pracy w celu ich opublikowania w globalnym rejestrze.

W tekście poprawek z 2022 do MLC w j. polskim użyto wyrażenia „zaangażowanych do pracy”. Tymczasem tekst autentyczny (angielski) zawiera tylko „zaangażowanych”, podobnie jak to ma miejsce w zamieszczonej w Artykule II (f) definicji marynarza. Sugerujemy skreślenie „do pracy”.

Wytyczna B4.3.5 – Zgłaszanie i zbieranie danych statystycznych

Dodać nowe ustępy 4 oraz 5:
4. Dane dotyczące zgonów, które mają być zgłaszane zgodnie z punktem literą* (a) ustępu 5 Normy A4.3[opcyjnie: zgodnie z ust. 5(a) Normy A4.3], powinny być przedstawione w formacie i z wykorzystaniem klasyfikacji określonych przez Międzynarodowe Biuro Pracy.
5. Dane dotyczące zgonów powinny zawierać, między innymi, informację o rodzaju zgonu (klasyfikacji), typie statku i tonażu brutto, miejscu zgonu (na morzu, w porcie, na kotwicowisku) oraz płci, wieku, stanowisku i dziale zatrudnienia marynarza.

W tekście poprawek z 2022 do MLC w j. polskim użyto słowa „punktem” nie mającego dotąd zastosowania w polskim tekście Konwencji. Najczęściej stosuje się wyrażenie „zgodnie z ustępem 5 (a) Normy A4.3” , unikając tym samym wyrażenia „punkt” albo „litera”.

Poprawki do Załączników

Załącznik A2-I – Dowód zabezpieczenia finansowego zgodnie z Prawidłem 2.5, ustęp 2

Literę g) zastąpić następującym tekstem:
(g) nazwę armatora lub zarejestrowanego właściciela, jeżeli jest inny niż armator;

Załącznik A4-I- Dowód zabezpieczenia finansowego zgodnie z Prawidłem 4.2

Literę g) zastąpić następującym tekstem:
(g) nazwę armatora lub zarejestrowanego właściciela, jeżeli jest inny niż armator;

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia opinię do rządowego projektu ustawy o rynku pracy oraz służbach zatrudnienia z dnia 16 maja 2024 r.
Prezydium Komisji Krajowej pozytywnie ocenia inicjatywę ustawodawczą w zakresie stworzenia nowego, jednolitego aktu prawnego dotyczącego rynku pracy. Jednocześnie nieprawidłowe jest działanie polegające na wyznaczeniu standardowego terminu opiniowania 30 dni dla tak obszernego projektu ustawy oraz równoległe skierowanie do konsultacji równie istotnego projektu o dostępie do pracy cudzoziemców. Termin opiniowania ww. aktów prawnych negatywnie wpływa na możliwość przedstawienia pogłębionej analizy, która powinna być poprzedzona odpowiednio przygotowanymi założeniami oraz dialogiem społecznym nad tymi założeniami, a następnie szczegółowymi rozwiązaniami prawnymi. Mając na uwadze powyższe, Prezydium Komisji Krajowej zastrzega możliwość zgłoszenia dodatkowych uwag na dalszym etapie prowadzenia prac legislacyjnych nad przedmiotowym projektem ustawy, zwłaszcza, że nie otrzymało projektów aktów wykonawczych, które mają być wydane na podstawie przepisów projektu ustawy. Brak projektów aktów wykonawczych istotnie ogranicza możliwość kompleksowej opinii w zakresie całej regulacji.
Prezydium Komisji Krajowej przedstawia poniżej zasadnicze uwagi do projektu:

I. Uwagi ogólne.

1. Prezydium Komisji Krajowej wskazuje, że promowanie szeroko rozumianej mobilności jako jednego z podstawowych celów ustawy jest rozwiązaniem błędnym. Oczywiście nie chodzi tu o mobilność pracowników w ramach granic RP pomiędzy powiatami czy województwami. W Polsce mamy do czynienia z odpływem pracowników i tzw. drenażem mózgu, jednocześnie nie potrafimy pozyskać nowych pracowników przy jednoczesnym niżu demograficznym. Badania prowadzone przez Polski Instytut Ekonomiczny wskazują, że jedynie 3% cudzoziemców to pracownicy cudzoziemcy o wysokich kwalifikacjach. Obecnie kraje członkowskie UE konkurują na rynku pracy o pracowników, w tym o wykwalifikowanych cudzoziemców. Polska na ich tle jest mało konkurencyjna. Rozwiązania prawne przedstawione w projekcie mają na celu zachęcenie pracowników z Polski do wyjazdu za granicę do pracy. Przy takim podejściu w przyszłości będziemy krajem pracowników o niskich kwalifikacjach, a będzie się to działo tak długo, jak długo będziemy bezkrytycznie wspierać wewnątrz europejską mobilność zawodową – mobilność, która drenuje polski rynek pracy z wykształconych, doświadczonych i wartościowych pracowników. Pracownicy ci budują i będą budować PKB krajów na zachodzie Europy oczywiście zgodnie ze wszystkimi zasadami traktatowymi, ze swobodnym przepływem ludzi włącznie.

W uzasadnieniu projektu ustawy autorzy łagodnie przechodzą od migracji zawodowej w Polsce do faktycznego kierunku zmian jakim ma być migracja zarobkowa pomiędzy RP a państwami zachodnimi UE (vide str. 34 uzasadnienia). W projekcie wskazuje się nadto, iż planowane jest przeniesienie przepisów wykonawczych z rozporządzenia dotyczącego działania EURES do ustawy i na tym poziomie przygotowywania Krajowego Planu na Rzecz Działania EURES. Z jednej strony likwiduje się Krajowy Plan Działania na rzecz Zatrudnienia (o czym mowa poniżej) oraz plany regionalne, a z drugiej podnosi rangę planu działania, który z założenia będzie powodował odpływ pracowników z rodzimego rynku pracy. Przyczyną takiego rozwiązania ma być integracja europejskich rynków pracy, która de facto będzie oznaczała pogłębiające ich zróżnicowanie.

2. W ocenie Prezydium Komisji Krajowej błędnym rozwiązaniem jest zniesienie obowiązku tworzenia Krajowego Planu Działania na rzecz Zatrudnienia (KPDZ). Legislacyjne próby zniesienia tego Planu, które miały miejsce w roku 2022 oraz 2023 Prezydium Komisji Krajowej również oceniło negatywnie. KPDZ jest szczególnie istotnym programem dla polskiego rynku pracy, który to rynek dotknięty jest szeregiem zagrożeń, w znacznie szerszym zakresie niż ma to miejsce w innych krajach UE. Propozycja objęcia treści KPDZ Planem Rozwoju Publicznych Służb Zatrudnienia jest nie do przyjęcia zwłaszcza, że ma ona dotyczyć okresu 3 letniego, który jest okresem zdecydowanie za długim. Plan działania w ujęciu rocznym to dobre i adekwatne rozwiązanie do dynamicznych zmian na rynku pracy w Polsce, na który będą miały wpływ m.in. agencje zatrudnienia, które zyskają możliwość posiadania akredytacji do pośrednictwa pracy w ramach EURES, a wszystko to przy rozszerzeniu informacji o warunkach życia w innych krajach UE. Projekt ustawy zakłada, że pośrednictwo pracy w ramach sieci EURES jest realizowane zgodnie z Krajowym Planem Działań sieci EURES.

II. Uwagi szczegółowe.

3. Art. 2 pkt 1h projektu przewiduje w zakresie definicji osoby bezrobotnej wyłączenia tego statusu wobec członków organów spółek kapitałowych oraz prokurentów. W ocenie Prezydium KK w ramach wyłączenia należy również dodać funkcję prokurenta lub pełnomocnika osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą. Nadto wydaje się zasadne, iż także prokurent spółki osobowej powinien być objęty takim wyłączeniem. Uzasadnienie tego rozszerzenia jest oczywiste wobec analogicznej funkcji jakie pełnią te osoby odpowiednio w ramach spółek kapitałowych.

4. W art. 13 ust. 4 projektu wprowadzono niezrozumiałe ograniczenie kwotowe szkoleń dla członków rad rynku pracy do wysokości 100% przeciętnego wynagrodzenia na 1 rok. Wydatki związane ze szkoleniami członków rad nie były na tyle istotnym punktem w budżecie Funduszu Pracy, aby konieczne było ich ograniczanie. W uzasadnieniu ustawy brakuje jakiegokolwiek uzasadnienia dla wprowadzenia ww. ograniczenia, a jednocześnie tworzy się kolejne ciała konsultacyjne takie jak konwent dyrektorów urzędów pracy, które będą generowały obciążenia finansowe i czasowe dla urzędów pracy.

5. W zakresie dotyczącym uprawnień wojewódzkich oraz powiatowych rad rynku pracy (vide m.in. art. 36 projektu) wbrew uzasadnieniu nie przewidziano istotnego zwiększenia roli partnerów społecznych. Na stronie 47 uzasadnienia wskazano, że w stosunku do dotychczasowych rozwiązań wzmocniono rolę partnerów społecznych w decydowaniu o przeznaczeniu środków KFS poprzez wprowadzenie możliwości opiniowania priorytetów wydatkowania zarówno na poziomie wojewódzkim, jak i powiatowym. Wskazano nadto, że propozycja tej regulacji jest zgodna z postulatami partnerów społecznych zawartymi w uchwale nr 34 z 2017 r. Rady Dialogu Społecznego. Tymczasem w § 2 pkt 12 ww. uchwały RDS nr 34 z dnia 19.06.2017r. wskazano, że partnerzy wnoszą o to, że: „Priorytety wydatkowania środków KFS powinny być ustalane na poziomie Wojewódzkich Rad Dialogu Społecznego z uwzględnieniem sytuacji i potrzeb na regionalnych i lokalnych rynkach pracy”. Czym innym jest ustalanie, a czym innym opiniowanie priorytetów – ustalanie priorytetów nadal będzie leżało w gestii samorządów, a nie WRDS. Zatem WRDS nadal nie mają istotnego wpływu na ww. priorytety oraz pełnią rolę doradczą i opiniodawczą. Jednocześnie w ramach tej regulacji pogarsza się sytuację związków zawodowych poprzez nadanie uprawnienia kierowania do składu rad rolników, przedsiębiorców oraz organizacji okołobiznesowych. Takie działanie istotnie zmniejszy moc głosu przedstawicieli związków zawodowych w tychże radach, co może mieć znaczenie nie tylko w zakresie podejmowanych stanowisk, ale również w zakresie bieżących działań odnośnie do funkcjonowania tychże rad tj. powoływanie przewodniczących, ustalanie planu prac etc.

6. W art. 109 przewiduje się zasady zwrotu pomocy udzielonej m. in. w ramach bonu na sfinansowanie kształcenia ustawicznego, potwierdzania nabycia wiedzy i umiejętności, nostryfikacji dyplomu, przy czym przewiduje się, iż obowiązek zwrotu udzielonej pomocy ustaje w razie niepodjęcia lub przerwania szkolenia lub nieprzystąpienia do procesu nabywania wiedzy przez beneficjenta, natomiast z uwagi na podjęcie zatrudnienia trwającego co najmniej 1 miesiąc obowiązek ten ustaje. W ocenie Prezydium Komisji Krajowej ww. okres zatrudnienia jest zbyt krótki, stwarzając pole do nadużyć. Należy mieć na uwadze, że pomoc w ramach bonu może wynieść 450% przeciętnego wynagrodzenia. Tymczasem zatrudnienie beneficjenta takiej pomocy w ramach umowy o pracę nawet nie na pełny etat albo prowadzenie działalności gospodarczej bez jakiegokolwiek przychodu uzasadnia brak zwrotu środków. Prezydium Komisji Krajowej rekomenduje wydłużenie okresu zatrudnienia na pełny etat do 3 miesięcy oraz prowadzenia działalności gospodarczej przez okres 3 miesięcy (nie wliczając okresów jej zawieszenia). To samo dotyczy art. 120 ust. 3 w zakresie pokrycia kosztów stażu.

7. W ramach rozdziału 4 (praca subsydiowana) oraz rozdziału 5 (godzenie życia rodzinnego i zawodowego) art. 145, Prezydium Komisji Krajowej wnioskuje o zmianę wskaźnika określającego wysokość wsparcia dla wymienionych tam beneficjentów. Obecnie w projekcie wskazuje się, że wskaźnikiem tym ma być wynagrodzenie minimalne. Bardziej odpowiednim wskaźnikiem jest wynagrodzenie przeciętne, do którego odwołuje się projekt ustawy np. w zakresie wsparcia przedsiębiorczości (vide rozdział 6, art. 147 ust. 1 pkt 3, na marginesie w tej jednostce redakcyjnej brakuje nr 1 w ustępie pierwszym).

8. W art. 157 ust. 2 pkt 1 skrócono okres obowiązkowego zatrudnienia z 24 miesięcy do 18 wobec pracodawcy, który otrzymał środki na wyposażenie stanowiska pracy oraz do 12 miesięcy jeżeli otrzymana pomoc nie przekroczyła 4-krotności przeciętnego wynagrodzenia. Uzasadnienie projektu nie wskazuje dlaczego zmniejsza się okres wymaganego zatrudnienia. W naszej ocenie ustawodawca powinien dbać o należyte wykorzystanie otrzymanej pomocy i skrócenie okresu zatrudnienia jest zdaniem Prezydium KK niecelowe, zwłaszcza, że pomoc dotyczy znacznych środków na doposażenie w wysokości 6-krotności lub 4-krotności miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia. Jednocześnie w dniu 04 czerwca br. na posiedzeniu Rady Rynku Pracy przedstawicielka MRPiPS wskazała, że zmiana ta została zaproponowana przez samorządy w uzgodnieniu z pracodawcami, a jej celem miałoby być szybsze uzyskanie kolejnej pomocy. Uzasadnienie to nie jest adekwatne do proponowanej regulacji wobec braku możliwości uzyskania przez pracodawcę dwukrotnego dofinansowania na wyposażenie lub doposażenie tego samego stanowiska pracy.

9. Zgodnie z art. 197 ust. 1 projektu ustawy starosta może zawrzeć z agencją zatrudnienia umowę na doprowadzenie skierowanego bezrobotnego do zatrudnienia, z tytułu którego osoba będzie osiągała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę, trwającego przez okres 180 dni w okresie 240 dni od dnia skierowania bezrobotnego do agencji zatrudnienia. W ocenie Prezydium Komisji Krajowej należy podnieść wysokość wynagrodzenia, które będzie podstawą oceny spełnienia wymogu uzyskania zatrudnienia. Wynagrodzenie w wysokości połowy minimalnego jest zbyt niskie i nie oznacza pracy w warunkach odpowiedniej do uznania, że agencja osiągnęła w danym przypadku efektywne zatrudnienie. W ocenie Prezydium Komisji Krajowej wynagrodzenie to powinno wynosić co najmniej wysokość połowy przeciętnego wynagrodzenia. Dopiero takie warunki płacy mogą uzasadniać efektywność zatrudnieniową agencji – zwłaszcza że wysokość wynagrodzenia agencji za doprowadzenie do zatrudnienia liczona jest od wynagrodzenia przeciętnego (vide art. 197 ust. 4).

Równolegle w zakresie zlecania zadań aktywizacyjnych agencjom zatrudnienia bardzo pozytywnie należy ocenić zniesienie prawa marszałka województwa do dokonywania takich zleceń agencjom. W pełni należy podzielić pogląd, że ta forma działania nie była skuteczna, a jej jedynym efektem było uzyskiwanie znacznych przychodów przez agencje zatrudnienia bez konkretnych efektów dla rynku pracy.

10. Pozytywnie należy ocenić fakt utrzymania w polskim prawie instytucji tzw. „Gwarancji dla młodzieży”. Niestety art. 203 ust. 3 odwołuje się do pojęcia „innej pracy zarobkowej”, które obejmuje m.in. umowy cywilnoprawne, w tym umowę o pomocy przy zbiorach, co do której Związek wielokrotnie zgłaszał poważne zastrzeżenia. Tym samym, osoby młode, które poszukują wsparcia na rynku pracy mogą być kierowane na tzw. umowy śmieciowe. Możliwość korzystania z tzw. atypowych form zatrudnienia wobec młodych osób objętych „gwarancjami” powinna być wyłączona. Wiąże się to z tym, że zatrudnienie niskiej jakości na początku kariery zawodowej bardzo negatywnie wpływa na dalsze losy zawodowe pracownika. Jednocześnie należy zapewnić, by oferta przedstawiana młodej osobie odpowiadała profilowi uczestnika i zapotrzebowaniu na rynku pracy, a tym samym prowadziła do trwałego zatrudnienia. W tym kontekście pozytywnie należy ocenić propozycję badania umiejętności cyfrowych w celu opracowania IPD.

11. Zgodnie z art. 209 ust. 1 projektu ustawy na wniosek bezrobotnego, starosta może na podstawie umowy przyznać bon na zasiedlenie w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 200% przeciętnego wynagrodzenia za pracę, w związku z zamiarem podjęcia przez bezrobotnego pracy na podstawie umowy o pracę, innej pracy zarobkowej lub zamiarem wykonywania działalności gospodarczej, jeżeli odległość od miejsca dotychczasowego zamieszkania do miejscowości, w której bezrobotny zamieszka w związku z zamiarem podjęcia pracy lub działalności gospodarczej, wynosi co najmniej 80 km lub łączny czas dojazdu do tej miejscowości i powrotu do dotychczasowego miejsca zamieszkania przekracza 3 godziny dziennie. W ocenie Prezydium Komisji Krajowej należy obniżyć wymienione powyżej wymogi. Z uwagi na trudności w połączeniach transportu osobowego poza miastami proponujemy wprowadzenie parametru 60 kilometrów lub 2 godzin czasu dojazdu. Dla osób nieposiadających zasobów finansowych, z obszarów wiejskich zmiana ta w znacznym stopniu ułatwi skorzystanie z bonu na zasiedlenie.

12. Prezydium Komisji Krajowej zgłasza również uwagę do art. 213 projektu ustawy. Pracodawca zamierzający zwolnić z przyczyn dotyczących pracodawcy co najmniej 50 pracowników w okresie 3 miesięcy, zwanego dalej „zwolnieniem monitorowanym” uzgadnia z powiatowym urzędem pracy właściwym dla siedziby tego pracodawcy lub właściwym ze względu na miejsce wykonywania pracy zakres i formy pomocy dla zwalnianych pracowników, w tym pracowników niepełnosprawnych, dotyczące w szczególności: 1) pośrednictwa pracy; 2) poradnictwa zawodowego; 3) szkoleń, potwierdzenia nabytej wiedzy i umiejętności oraz uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności. Prezydium Komisji Krajowej proponuje zmniejszenie tych parametrów (np. do 30 osób lub 2 miesięcy) oraz wprowadzenie sankcji za nieprzestrzeganie ww. przepisu. Obecnie ustanowione limity oznaczają, że dopiero znaczne zwolnienia grupowe skutkują koniecznością wprowadzenia tzw. zwolnień monitorowanych. Przedmiotowy przepis należy skorelować z ustawą o zwolnieniach grupowych (lub chociaż zbliżyć go do limitów tam ustanowionych) tak, aby oscylowanie przez pracodawcę w ramach zwolnień grupowych nakładało na niego obowiązek zgłoszenia ich do powiatowego urzędu pracy. Nadto naruszenie tego przepisu nie ma sankcji, w tym zakresie również wskazana jest korekta.

13. Prezydium Komisji Krajowej zwraca uwagę na dość niesprawiedliwą konstrukcję art. 251 projektu ustawy dotyczącego przedawnienia roszczeń. Zgodnie z tym przepisem roszczenia z tytułu zasiłków, stypendiów i innych świadczeń pieniężnych finansowanych z Funduszu Pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia spełnienia warunków do ich nabycia przez uprawnioną osobę, a roszczenia powiatowych urzędów pracy wygasają z upływem 3 lat od dnia ich wypłaty. Jednocześnie roszczenia do należnych a niepobranych kwot zasiłków dla bezrobotnych i innych świadczeń finansowanych z Funduszu Pracy ulegają przedawnieniu z upływem 12 miesięcy od dnia postawienia ich do dyspozycji osobom uprawnionym do ich pobrania, jest to za krótki termin przedawnienia roszczeń. Prezydium wnosi o przedłużenie go do 24 miesięcy. Beneficjenci zasiłków są w projekcie traktowani gorzej niż urzędy pracy i tak samo jak pracodawcy, podczas gdy bardzo często są to osoby w trudnej sytuacji życiowej i mniej zaradne.

14. W ramach art. 338 ust. 7 projektu ustawy Prezydium Komisji Krajowej wnosi, aby agencje zatrudnienia prowadziły obowiązkowo w formie elektronicznej (a nie tylko opcjonalnie elektronicznie): wykaz podmiotów, do których są kierowane osoby do pracy za granicą, zawierający w szczególności oznaczenie i siedzibę podmiotu oraz nazwę państwa pochodzenia podmiotu; wykaz osób kierowanych do pracy za granicą, zawierający imię i nazwisko, adres zamieszkania osoby oraz w szczególności oznaczenie i siedzibę podmiotu, do którego skierowano osobę do pracy za granicą, nazwę państwa pochodzenia podmiotu oraz okresy prac. Nadto rejestr ten powinien być poddany stałemu nadzorowi wojewody w ramach nadanych mu ustawą uprawnień. Wprowadzenie ww. rozwiązania poprawi warunki w jakich zatrudniane są osoby kierowane do pracy za granicą.

15. W nawiązaniu do art. 307 projektu ustawy Prezydium Komisji Krajowej zwraca się o uzupełnienie tego przepisu o dodatkową przesłankę wymaganą do wpisu do rejestru agencji zatrudnienia. Obecnie o wpis taki może ubiegać się podmiot, który nie posiada zaległości z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz Fundusz Emerytur Pomostowych albo składek na ubezpieczenie społeczne rolników, o ile był obowiązany do ich opłacania, jak również nie był karany za wykroczenia, o których mowa od art. 362 do art. 367, lub za przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, wiarygodności dokumentów oraz obrotowi gospodarczemu oraz nie jest podmiotem, w stosunku do którego została otwarta likwidacja lub ogłoszono jego upadłości. W ocenie Prezydium Komisji Krajowej przypadki te wymagają uzupełnienia w zakresie przepisów karnych dotyczących naruszania przez podmiot zatrudniający przepisów o związkach zawodowych tj. w zakresie art. 35 Ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (Dz. U. 1991 Nr 55 poz. 234 ze zm.), ale również w przypadku wielokrotnego naruszania przepisów o zwalnianiu pracowników w trybie indywidualnym, czy też zwolnień grupowych. Wprowadzenie dodatkowych przesłanek odmowy poprawi przestrzeganie prawa pracy poprzez dodatkową motywację jaką będzie możliwość wykonywania szczególnego rodzaju działalność regulowanej jaką jest prowadzenie agencji zatrudnienia. Jeżeli dany pracodawca nie przestrzega przepisów szerzej rozumianego prawa pracy to istnieje poważne zagrożenie, że podobna sytuacja będzie miała miejsce w przypadku np. pracowników tymczasowych. W zakresie ostatniej przesłanki jaką jest upadłość należy dodać postępowanie restrukturyzacyjne, czy sanacyjne, które w wielu przypadkach poprzedza upadłość. Działalność agencji zatrudnienia musi być stabilna, tak aby nie tworzyć ryzyka dodatkowego obciążania Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

16. Odnośnie do agencji zatrudnienia Prezydium dostrzega również konieczność korekty art. 310 ust. 4 projektu ustawy. Obecnie dokonanie zmiany wpisu do rejestru lub wykreślenie z wpisu jest zwolnione z opłaty. Wpis natomiast kosztuje 1000 zł. W ocenie Prezydium Komisji Krajowej nie ma uzasadnienia braku opłat urzędowych w sytuacji, gdy określone działanie agencji generuje konieczność wykonywania określonej pracy przez urzędy. Prezydium Komisji Krajowej wnosi o ustanowienie opłaty w wysokości połowy opłaty od wniosku o wpis, jak również o dodanie wyraźnego zapisu, że opłaty te stanowią przychód Funduszu pracy.