Kategoria: 2023 – Prezydium

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, działając na mocy postanowień § 17 ust. 2 Uchwały KK nr 17/08 z późniejszymi zmianami, zatwierdza Regulamin Krajowego Sekretariatu Emerytów i Rencistów NSZZ „Solidarność”, przyjęty 31 maja 2023r. Uchwałą nr 1 Kongresu Krajowego Sekretariatu Emerytów i Rencistów NSZZ „Solidarność”.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia uwagi o projekcie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024, zwanego dalej projektem ustawy okołobudżetowej.

• Prezydium KK pozytywnie ocenia odmrożenie Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Jednocześnie podtrzymuje wniosek przedstawiony w opinii w sprawie nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 dotyczący odmrożenia Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych dla uczelni wyższych. Podczas prac sejmowych oraz podczas posiedzenia Zespołu ds. budżetu, wynagrodzeń i spraw socjalnych otrzymaliśmy zapewnienie, że propozycja odmrożenia zostanie przedyskutowana z Ministrem Edukacji i Nauki. Prezydium KK oczekuje pozytywnych efektów tych uzgodnień.
• W art. 7 projektu ustawy odnoszącym się do ustawy o finansach publicznych, planuje się nie stosowanie 5% limitu dla wielkości ograniczania rezerw celowych. Zdaniem Prezydium KK umieszczanie planów wydatkowych w rezerwach celowych ponad ustawowy limit prowadzić może do nieadekwatnego gospodarowania środkami na określone cele. Wobec postulatu budowania przejrzystości budżetowej powiększanie rezerw celowych jest działaniem zaprzeczającym temu działaniu.
• W roku 2024 przestaną obowiązywać podwyższone limity zwolnień z podatku PIT dla zapomóg, świadczeń pieniężnych i rzeczowych wypłacanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz świadczeń losowych i rzeczowych z funduszy związków zawodowych, dopłat do wypoczynku z innych źródeł. Wobec nadal wysokiej inflacji oraz spadku siły nabywczej powyższych świadczeń Prezydium KK wnosi o utrzymanie podwyższonych kwot tak, aby stanowiły one aktualne wartości kwot zwolnionych z podatku.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia opinię o projekcie ustawy budżetowej na rok 2024 (zwanego dalej projektem ustawy budżetowej).
Przedstawiony przez Rząd projekt budżetu na 2024 r. ma na celu wzmocnienie trzech głównych filarów: obronności (158 mld zł), polityki społecznej (137 mld zł) i ochrony zdrowia (190 mld zł).
Projekt ustawy budżetowej na 2024 r. zasługuje na negatywną ocenę biorąc pod uwagę zaproponowaną wysokość podwyżki wynagrodzeń w sferze finansów publicznych oraz wielkość rezerwy celowej, co powoduje, że na etapie projektowania budżetu istnieje duża niepewność odnośnie zakresu, tak przedmiotowego jak i podmiotowego przyszłych wydatków.
Niestety, brak porozumienia partnerów społecznych w tak kluczowych kwestiach strona rządowa wykorzystuje dla podejmowania arbitralnych decyzji na wszystkich etapach związanych z procesem tworzenia projektu ustawy budżetowej. Prezydium KK protestuje przeciwko pozorowanym negocjacjom, które kończą się jednostronnymi decyzjami rządu.
W aktualnej sytuacji geopolitycznej w projekcie ustawy budżetowej zakłada się osłabienie wzrostu gospodarczego w 2023 roku w stosunku do 2022. W roku bieżącym wyniesie on 0,9% natomiast w 2024 r. zgodnie z projektem ma wynieść 2,8%. Inflacja średnioroczna w 2023 r. ma osiągnąć 12,3% a w 2024 r. – zwolnić do 6,6%. Od IV kwartału 2023 r. ma rozpocząć się stopniowe luzowanie polityki pieniężnej. Wpływy budżetowe mają wynieść 683.571.962 tys. zł czyli o 82.193.596 tys. zł więcej niż w 2023 r. Wydatki z kolei w 2024 r. mają sięgnąć 848.341.962 tys. zł, co oznacza deficyt rzędu 164.770.000 tys. zł. Deficyt całego sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2024 r. ma zmieścić się w przedziale 3,7 proc. PKB, a dług publiczny może stanowić ponad 54% PKB.
Ważnym elementem wpływającym na wzrost PKB w przyszłym roku jest wzrost konsumpcji prywatnej. Przy takich założeniach musi dziwić hamowanie wzrostu wynagrodzeń w sferze finansów publicznych i dla Prezydium KK jest nie do zaakceptowania.
Nadal poważne wątpliwości budzi zapowiadany poziom inflacji, biorąc pod uwagę ostanie i planowane decyzje Rady Polityki Pieniężnej. Niepokojące także są ostatnie prognozy KE – obniżające poziom wzrostu PKB w 2023 r. oraz podwyższające prognozy inflacji na 2024 r. Pomimo żądań NSZZ „Solidarność” strona rządowa nie dokonała zmian w kwestii wzrostu wynagrodzeń w sferze finansów publicznych w 2023 roku, tak aby utrzymać ich realną wartość wobec wysokiej dynamiki inflacji w bieżącym roku. Strona rządowa, mimo zobowiązania się, nie przedstawiła informacji na temat przeglądu limitów wydatków, analizy w zakresie niwelowania nieuzasadnionych różnic w wysokości wynagrodzeń w PSB oraz informacji o ile w roku następnym wzrośnie odsetek pracowników otrzymujących wynagrodzenie na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę, co utrudniło negocjacje w Radzie Dialogu Społecznego, a także uniemożliwia podjęcie rzeczowych rozmów na temat zmian systemowych w kształtowaniu wynagradzania pracowników i funkcjonariuszy sfery finansów publicznych.
Prezydium KK podkreśla, że istotnym elementem mającym wpływ na wzrost gospodarczy oraz wysokość deficytu jest realizacja Krajowego Planu Odbudowy (KPO), na którą powołują się autorzy uzasadnienia dla podkreślenia wpływu na wzrost inwestycji publicznych w kolejnych latach.
Ponadto Prezydium KK nie jest w stanie prawidłowo ocenić działań rządu ukierunkowanych na walkę ze społecznymi i gospodarczymi skutkami inwazji Rosji na Ukrainę, ponieważ są one prowadzone w większości poza budżetem.

Wynagrodzenia
Prezydium KK podtrzymuje swoje stanowisko w sprawie opinii do założeń projektu budżetu Państwa, w którym żąda co najmniej 20% wzrostu płac w sferze budżetowej w 2024 r. Struktury NSZZ „Solidarność” w sferze finansów publicznych wyrażają głębokie niezadowolenie z propozycji rządu dotyczącej zawartego w projekcie ustawy budżetowej średniorocznego wskaźnika wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej z wyłączeniem osób zajmujących kierownicze stanowiska o 6,6%. Są to środki zdecydowanie niewystarczające do zrekompensowania pracownikom i funkcjonariuszom skutków wysokiej inflacji w ostatnich latach i w roku przyszłym. Ponadto pracownicy i funkcjonariusze sfery budżetowej usłyszeli od Premiera o ponad 12 procentowym wzroście ich wynagrodzeń w 2024 r. Niestety przedstawiony projekt ustawy takiej podwyżki nie gwarantuje wszystkim pracownikom państwowej sfery budżetowej ponieważ dodatkowy wzrost o 5,7% dotyczy funduszu wynagrodzeń. Sytuacja pandemii oraz wojna na Ukrainie – w ostatnich latach doprowadziły do znacznego zwiększenia obowiązków pracowników przy nieadekwatnym wzroście ich wynagrodzeń co tworzy mechanizmy demotywujące.
Niestety w latach 2021-2023 ustawy budżetowe, ustalały podwyżki wynagrodzeń na poziomach nie pozwalających na utrzymanie realnej wartości w państwowych jednostkach budżetowych.
W wielu przedsiębiorstwach prywatnych pomimo wyższego poziomu wynagrodzeń istnieje wiele pozapłacowych benefitów dla pracowników. Służby mundurowe, jak również pracownicy administracji, nie mają możliwości korzystania z tak szerokiej gamy pozapłacowych czynników motywujących. Brak urealnienia wynagrodzeń w sferze finansów publicznych skutkuje odejściem wykwalifikowanej kadry urzędniczej, a niski poziom wynagrodzeń powoduje brak chętnych do obejmowania stanowisk w sferze budżetowej.
Mając na uwadze stan finansów publicznych oraz prognozy gospodarcze, nadal proponujemy systemowe rozwiązanie gwarantujące w kolejnych latach wzrost wynagrodzeń w sferze finansów publicznych na poziomie co najmniej zakładanej inflacji powiększonej o co najmniej 3 do 4 pp dla zniwelowania spadku realnych wynagrodzeń w latach 2021 – 2023.
Strona rządowa, pomimo żądań NSZZ „Solidarność”, nadal nie przedstawiła analiz dotyczących: skali zatrudnienia pracowników państwowej sfery budżetowej z wynagrodzeniem minimalnym, nadmiernych nierówności płacowych, a także nie uzyskaliśmy pewności, że są zagwarantowane środki na wypłatę minimalnego wynagrodzenia w przyszłym roku, pomimo zgłaszanych wątpliwości przez samych szefów niektórych resortów. Zapowiedziane analizy powinny posłużyć do stworzenia nowego systemu wynagradzania w sferze finansów publicznych.

Minimalne wynagrodzenie za pracę
Zaproponowane w projekcie rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 1 sierpnia 2023 r. kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2024 r. są w ocenie Prezydium KK nieprawidłowo oszacowane ze względu na nieadekwatne wskaźniki przyjęte do ich wyliczenia, co Prezydium KK wyraziło w swojej opinii do założeń projektu budżetu państwa na rok 2024 (Nr 98/2023), a której treść przytaczamy poniżej:
„w trakcie negocjacji wysokości minimalnego wynagrodzenia muszą być brane pod uwagę rzeczywiste wartości. Tak więc przy stwierdzaniu czy wysokość minimalnego wynagrodzenia będzie niższa od połowy wysokości przeciętnego wynagrodzenia należy opierać się na dostępnych, twardych danych: czyli wysokości minimalnego wynagrodzenia w pierwszej połowie 2023 roku oraz wysokości przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2023 r. (GUS).
Zdaniem NSZZ „Solidarność” w danej sytuacji interpretacja MRiPS, iż z uwagi na fakt, że przy obliczaniu minimum płacowego w 2024 r. brana pod uwagę wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w drugiej połowie 2023 r. (3600 zł) jest wyższa niż połowa przeciętnego wynagrodzenia w I kwartale 2023 r., co skutkuje pominięciem w wyliczeniach 2/3 wzrostu PKB- jest nieuzasadniona. Dane wykorzystane w wyliczeniu propozycji pochodzą z różnych okresów, więc są nieadekwatne.”
„Prezydium KK uważa, że wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w drugim półroczu 2024 roku nie powinna być niższa niż 4350 zł i odpowiednio minimalna stawka godzinowa nie niższa niż 28,40 zł.”

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Pozytywnie należy ocenić odmrożenie wysokości odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS). Urealnienie kwot odpisu będzie dodatkowym wsparciem dla pracowników i ich rodzin.
Prezydium KK zwraca uwagę, że odmrożenie wysokości odpisu będzie miało pozytywny wpływ także na budżet państwa poprzez zwiększenie wpływów podatkowych z tytułu wzrostu konsumpcji.
Jednocześnie zwracamy uwagę, że kwoty świadczeń pieniężnych i rzeczowych wypłacanych z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych, które na czas pandemii zostały podniesione do 2000 zł, na skutek ustania obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego w 2023 r zostaną przywrócone do wysokości sprzed epidemii koronawirusa. Ograniczy to wymiar wsparcia potrzebujących beneficjentów ZFŚS. Podkreślić należy, że środki wypłacane z Funduszu kierowane są co do zasady do osób o niższych dochodach a kwota 1000 zł zwolnienia od podatku w takich przypadkach może się okazać niewystarczającą wobec nadal rosnących cen towarów i usług w Polsce. Biorąc pod uwagę wysoką inflację w ostatnich latach, należy urealnić kwoty świadczeń z ZFŚS zwolnione z podatku dochodowego, pozostawiając ich wysokość na poziomie obowiązującym w okresie epidemicznym (w latach 2021-2023).
Prezydium KK oczekuje zmiany obecnego mechanizmu tworzenia funduszy socjalnych w szkolnictwie wyższym nie gwarantującego ich adekwatnego zwiększania.

Pomoc społeczna
Prezydium KK zwraca uwagę, że progi dochodowe uprawniające do pomocy społecznej w 2023r. są powyżej minimum egzystencji z roku 2022 r., wyłącznie dla jednego typu gospodarstw domowych: 1-osobowych gospodarstw emeryckich, co oznacza, iż z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że już w bieżącym roku ustawowe progi wsparcia są zaniżone, co prowadzi do ograniczenia pomocy osobom o największych potrzebach. Podkreślić należy, że aktualne progi obowiązywać będą jeszcze w 2024 roku, a to może doprowadzić do zwiększenia poziomu ubóstwa  w Polsce, co będzie niweczyć dotychczasowe osiągnięcia w tym zakresie. Jednocześnie, w projekcie ustawy budżetowej na rok 2024 nie przewiduje się utrzymania w ramach tarcz antyinflacyjnych obniżonego podatku VAT na podstawowe produkty spożywcze, co przyczyni się do szybszego obniżenia siły nabywczej dochodów najuboższych obywateli.
Ponadto w przyjętym przez Radę Ministrów wieloletnim rządowym programie na lata 2024-2028 „Posiłek w domu i w szkole” przewidziano zmniejszoną liczbę beneficjentów, przy jednoczesnym zachowaniu tej samej kwoty jego finansowania, jaka przeznaczana była na program w latach ubiegłych. Biorąc pod uwagę, że koszty posiłków szkolnych także wzrastają wraz z nowym rokiem szkolnym lub kalendarzowym, założenia te są niepokojące i nieadekwatne.
Prezydium KK wskazuje na konieczność aktualizacji wydatków na pomoc społeczną w 2024 roku, z uwagi na duże ryzyko zwiększenia skali ubóstwa w 2024 roku, zwłaszcza wśród biednych pracujących, którzy ze względu na niski próg dostępności do świadczeń z pomocy społecznej są z niej całkowicie wykluczeni.

Sytuacja osób z niepełnosprawnościami
Wydatki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, zgodnie z projektem budżetu na 2024 r., będą wynosić 9,60 mld zł, a zatem są wyższe od tegorocznego o prawie 15%, co jest dobrą informacją dla osób z niepełnosprawnościami. Przewidziana w budżecie PFRON na 2024 rok dotacja z budżetu państwa na dofinansowanie do pracy pracowników niepełnosprawnych jest wyższa o ponad 400 mln zł niż w roku 2023. Jest to realizacja postulatów NSZZ „Solidarność” i pozostałych partnerów społecznych, którzy od kilku lat domagali się ustawowego zapewnienia dofinansowania do pracy dla pracowników niepełnosprawnych z budżetu państwa na poziomie 30% wydatków PFRON na ten cel.
W roku 2023 r. przyjęto odpowiedni ustawowy zapis. Jednak pomimo znacznie większej dotacji z budżetu państwa, na dofinansowanie do wynagrodzeń dla pracowników niepełnosprawnych, PFRON przewidział dokładnie taką samą kwotę jak w roku 2023. Zaplanowane wydatki nie pozwolą spełnić ponawianych postulatów NSZZ „Solidarność” w zakresie waloryzacji dofinansowań. W okresie zwiększonej inflacji i wzrostu płac, wzrost dofinansowań do pracy pracowników niepełnosprawnych może być konieczny by zahamować upadek Zakładów Pracy Chronionej.
Plan finansowy Funduszu Solidarnościowego to kwota ponad 11,5 mld zł. Na świadczenie uzupełniające dla osób z niepełnosprawnościami przewidziano 3,47 mld zł z tego funduszu. Jest to kwota o 170 milionów zł niższa niż w roku 2023. Zatem przewidywany budżet Funduszu Solidarnościowego nie pozwoli na spełnienie postulatu NSZZ „Solidarność” dotyczącego likwidacji kryterium dochodowego przy świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Wiele już razy Związek podkreślał, że kryterium to jest niesprawiedliwe i nie spełnia swej funkcji.

Emerytury i renty z FUS
Projekt ustawy budżetowej na rok 2024 przewiduje waloryzację świadczeń emerytalno-rentowych na minimalnym ustawowym poziomie. Prezydium KK przypomina swoje stanowisko, w którym oczekuje, aby w 2024 roku wskaźnik waloryzacji rent i emerytur kształtował się na poziomie średniorocznej inflacji w 2023 r powiększony o co najmniej 50% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w roku 2023. Należy podkreślić, że nadal pozostaje aktualny postulat wypracowania odpowiedniego systemu waloryzacji świadczeń minimalnych, tak aby uwzględniono w nim dynamikę wzrostu minimum egzystencji, biorąc pod uwagę tym samym szybszy wzrost cen towarów pierwszej potrzeby, które są podstawą koszyka gospodarstw o najniższych świadczeniach.

Podatki
Prezydium KK postuluje, aby rząd odstąpił od powrotu do niższych limitów zwolnień przedmiotowych w zakresie zapomóg wypłacanych z funduszu zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej (art. 21 ust 1 pkt 9a), zapomóg losowych, zapomóg z innych źródeł (art. 21 ust 1 pkt 26b), rzeczowych i pieniężnych świadczeń sfinansowanych z ZFŚS lub funduszy związków zawodowych (art. 21 ust 1 pkt 67), dopłaty do wypoczynku z innych źródeł (art. 21 ust 1 pkt 78b). Aktualna sytuacja wysokich cen uzasadnia takie stanowisko.
Negatywnie należy ocenić brak w projekcie kontynuacji rozwiązań antyinflacyjnych, które w 2023 roku zostały podjęte w związku ze wzrostem cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz wzrostem cen paliw, prądu oraz gazu będących skutkiem ograniczenia zasobów naturalnych do dyspozycji w związku z sankcjami nałożonymi na Rosję. Związek podkreśla konieczność kontynuacji takich działań oraz ujęcie ich skutków w ustawie budżetowej zarówno po stronie dochodowej, jak i wydatkowej.
Nadal brak jest propozycji powrotu do stawek VAT w wysokości 22% oraz 7%. Wprowadzenie w 2011 roku podwyższonych stawek miało mieć charakter tymczasowy jednak niestety pomimo spełnienia warunków uprawniających do powrotu – tak się nie dzieje.

Oświata
Zwiększenie kwoty bazowej dla nauczycieli do wysokości 4471,28 zł nie jest wystarczającym krokiem zapobiegającym odpływowi wysoko wykwalifikowanych pracowników do innych branż. Ponadto mając na uwadze wzrost płacy minimalnej w 2024 roku, brak odpowiedniego zwiększenia kwoty bazowej spowoduje dalsze spłaszczenie wynagrodzeń pracowników oświaty.
W zakresie funkcji 3 Planu w układzie zadaniowym wątpliwości budzi edukacja włączająca w ramach kształcenia zawodowego ze względu na brak szczegółowych założeń. Planuje się zwiększenie współczynnika dzieci objętych opieką przedszkolną, co ocenić należy pozytywnie. Za niepokojące uznajemy spadek współczynnika uczniów kończących szkołę ponadpodstawową.

Inne uwagi
Projekt ustawy budżetowej zawiera w części dotyczącej środków UE środki na realizację KPO, ale nadal jego realizacja jest niejasna. Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na istotną rolę a wręcz konieczność wzrostu poziomu inwestycji w Polsce.
W świetle rosnącej przestępczości środowiskowej Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska i Główna Inspekcja Ochrony Środowiska stanęły przed koniecznością utworzenia wydziałów zwalczania przestępczości środowiskowej, nie mając do dyspozycji nowych środków. Realizacja zadań wymaga zatrudnienia oraz oddelegowania spośród doświadczonych inspektorów, osób predystynowanych do podejmowania czynności kontrolnych w takim zespole. Dokonane zmiany mają na celu zwiększenie efektywności współpracy Inspekcji Ochrony Środowiska z organami ścigania skutkujące ograniczeniem przestępstw i wykroczeń środowiskowych. Uzasadnionym jest więc utworzenie nowych etatów z adekwatnym wynagrodzeniem.

RDS
Projekt ustawy budżetowej na rok 2024 r., dla części 31- Praca, działu 750 – Administracja publiczna, rozdziału 75083 – Funkcjonowanie Rady i Biura Rady Dialogu Społecznego został pomniejszony w stosunku do roku 2023 o 401 tys. zł. Jednocześnie nie uwzględnia zwiększonego zapotrzebowania na pokrycie ryczałtów. Za udział w pracach Rady przysługuje ryczałt miesięczny uzależniony od wysokości przeciętnego wynagrodzenia w roku poprzednim ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z powyższym wskaźnik ma charakter ruchomy. Biorąc pod uwagę wzrost przeciętnego wynagrodzenia to faktyczne potrzeby na ryczałty w roku 2024 r. szacowane powinny być na poziomie 3.000 tys. zł. Jednocześnie zwracamy uwagę, że projekt budżetu nie względna zwiększonych wydatków bieżących Biura Rady Dialogu Społecznego. Projekt ustawy budżetowej na 2024 r. nie uzgadnia także podwyższonej  w nowelizacji budżetu z 2023 r. kwoty na realizację zadań strony pracowników i pracodawców Rady, wynikających z ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego.
W toku przeprowadzonych konsultacji, które odbyły się w Radzie Dialogu Społecznego nad przedłożonym projektem ustawy budżetowej na 2024 r. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej poinformowało, że zwiększony limit wydatków na funkcjonowanie Rady Dialogu Społecznego na rok 2024 zostanie uwzględniony w toku dalszych prac nad projektem ustawy budżetowej na rok 2024.

Wydatki na funkcjonowanie Biura RDS zostaną określone na poziomie 8 628 tys. zł, tj. więcej o kwotę 2 682 tys. zł. Wnosimy o pełną realizację przedłożonej przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zapowiedzi.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zgłasza następujące uwagi
do projektu z dnia 28 lipca 2023 r. ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Jak wskazuje uzasadnienie projektu, celem ustawy jest uregulowanie na gruncie prawa polskiego procedury certyfikacji, na potrzeby postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Certyfikat będzie umożliwiał wykonawcy m.in. potwierdzenie, że nie zachodzą wobec niego podstawy wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego tj. zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt. 1 opiniowanego projektu certyfikacja może obejmować potwierdzenie braku istnienia podstaw wykluczenia, o których mowa m.in. w art. 109 ust. 1 pkt. 1-5 i 7-10 Prawa zamówień publicznych. Art. 109 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych jako fakultatywną przesłankę wykluczenia wskazuje naruszenie przez wykonawcę obowiązków m.in. w dziedzinie prawa pracy, tj. skazanego prawomocnie za przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o którym mowa w rozdziale XXVIII Kodeksu karnego, lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego. Niestety przepis ten stanowi tylko częściową implementację art. art. 57 ust. 4 Dyrektywy 2014/24/UE zgodnie z którym instytucje zamawiające mogą wykluczyć lub zostać zobowiązane przez państwa członkowskie do wykluczenia z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia każdego wykonawcy gdy instytucja zamawiająca za pomocą dowolnych stosownych środków może wykazać naruszenie mających zastosowanie obowiązków, o których mowa w art. 18 ust. 2 dyrektywy. W art. 18 ust. 2 dyrektywy zostały wymienione obowiązki w dziedzinie prawa ochrony środowiska, prawa socjalnego i prawa pracy, ustanowione w przepisach unijnych, krajowych, układach zbiorowych bądź w przepisach międzynarodowego prawa ochrony środowiska, międzynarodowego prawa socjalnego i międzynarodowego prawa pracy wymienionych w załączniku X, w tym Konwencja MOP nr 87 dotycząca wolności związkowej i ochrony praw związkowych oraz Konwencja MOP nr 98 dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych.

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 109 ust. 1 pkt. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych, z postępowania o udzielenie zamówienia zamawiający może wykluczyć wykonawcę, który naruszył obowiązki w dziedzinie ochrony środowiska, prawa socjalnego lub prawa pracy: będącego osobą fizyczną skazanego prawomocnie za przestępstwo przeciwko środowisku, o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego lub za przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, o którym mowa w rozdziale XXVIII Kodeksu karnego, lub za odpowiedni czyn zabroniony określony w przepisach prawa obcego. Jednak przestępstwa przeciwko wolności związkowej nie są uregulowane w Kodeksie karnym, lecz w art. 35 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Tym samym, przepisy ustawy – Prawo zamówień publicznych nie pozwalają na wykluczenie od udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego tych wykonawców, którzy łamią wolności związkowe określone w umowach międzynarodowych. Tym samym dyrektywa 2014/24/UE w zakresie przestrzegania obowiązków w dziedzinie prawa pracy oraz stosowania się do zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych nie jest prawidłowo wdrożona, gdyż nie wypełnia postulatu eliminowania z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego tych wykonawców, którzy naruszają obowiązki w zakresie prawa pracy, w tym w zakresie przestrzegania wolności związkowej. Prowadzi to do takiej sytuacji, gdy z dobrodziejstwa środków publicznych korzystają podmioty łamiące prawo. Jeśli naruszanie wolności związkowych nie wiąże się dla przedsiębiorstwa z dotkliwą sankcją w postaci wykluczenia z zamówień publicznych to oznacza, iż Państwo polskie taką sytuację akceptuje.

Zamówienia publiczne stanowią kluczowe narzędzie w realizacji celów społecznych. Z tego względu nie jest ani uzasadniona ani zrozumiała ciągła zwłoka polskiego ustawodawcy w uzupełnieniu katalogu podstaw fakultatywnego wykluczenia od udziału w zamówieniach publicznych o przypadki łamania wolności związkowych. Zamówienia publiczne odgrywają rolę ważnego instrumentu oddziaływania państwa na procesy gospodarcze i społeczne. Wskazuje się, iż zamówienia publiczne są istotnym instrumentem wpływu państwa na gospodarkę rynkową i są one jedną z form publicznoprawnej interwencji państwa na rynku. Dlatego zamówień publicznych nie można rozpatrywać tylko i wyłącznie jako instrumentu prawnego, lecz również jako instrument ekonomiczny, kształtujący pozycję zamawiającego i wykonawcy zarówno pod względem prawnym, jak i gospodarczym [Nowicki H., 2013, Wprowadzenie do systemu zamówień publicznych, [w:] System zamówień publicznych w Polsce, Sadowy J. (red.), Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa].

O obowiązku wprowadzenia mechanizmu przestrzegania międzynarodowych standardów prawa pracy w tym wolności związkowych i układów zbiorowych pracy mówi również Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej. Przepisy tej dyrektywy powinny zostać wdrożone do dnia 24 listopada 2024 r. W art. 9 dyrektywa ta nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia zgodnie z dyrektywami 2014/23/UE, 2014/24/UE i 2014/25/UE odpowiednich środków w celu zapewnienia, aby przy udzielaniu zamówień publicznych lub koncesji i realizacji umów w sprawie zamówień publicznych lub umów koncesji wykonawcy i ich podwykonawcy przestrzegali mających zastosowanie obowiązków dotyczących wynagrodzeń, prawa organizowania się i rokowań zbiorowych mających na celu ustalanie wynagrodzeń, w obszarze prawa socjalnego i prawa pracy ustanowionych w prawie Unii, w prawie krajowym, w umowach zbiorowych lub w międzynarodowych przepisach prawa socjalnego i prawa pracy, w tym w Konwencji MOP nr 87 dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych z 1948 r. oraz w Konwencji MOP nr 98 dotyczącej stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych z 1949 r.

NSZZ „Solidarność” wielokrotnie wskazywała przy okazji nowelizacji ustawy – Prawo zamówień publicznych, iż dyrektywa 2014/24/UE nie jest właściwie implementowana w zakresie w jakim nie przewiduje się wyłączenia od możliwości ubiegania się o zamówienie publiczne wykonawcy łamiącego prawa związkowe. Kwestię te Związek podniósł również w maju tego roku, podczas opiniowania projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców (UD497) w uwagach do art. 42 projektu. W odpowiedzi na nasze uwagi Ministerstwo Rozwoju i Technologii, będące gospodarzem projektu, w wyjaśnieniach wskazało, iż postulowane przez Związek zmianynie mogły zostać wprowadzone na gruncie projektu UD 497 gdyż zawiera on „zmiany jednostkowe, częściowo związane z koniecznością pilnego dostosowania regulacji do zmieniających się przepisów unijnych” oraz że zasygnalizowana propozycja wprowadzenia zmian do art. 109 ustawy – Prawo zamówień publicznych zostanie poddana analizie w związku z planowaną ewaluacją ustawy Prawo zamówień publicznych. Mimo tych zapowiedzi ze strony Ministerstwa Rozwoju i Technologii oraz mimo tego, iż postulowana przez Związek zmiana dotycząca uzupełnienia treści art. 109 ustawy – Prawo zamówień publicznych również wynika z konieczności dostosowania regulacji do przepisów unijnych – dyrektywy 2014/24/UE -opiniowany projekt ustawy, zawierający w art. 39 propozycje zmian w ustawie Prawo zamówień publicznych nie zawiera postulowanych przez związek zmian art. 109, wymaganych przez dyrektywę 2014/24/UE. Biorąc pod uwagę przedmiot opiniowanej regulacji tj. zasady, iż z uzyskania certyfikatu o braku istnienia podstaw wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia, o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt. 1-5. Ust. 2 oraz art. 109 ust. 1 pkt. 1-5 i 7-10 wynika domniemanie prawne (art. 9 ust. 1), że nie istnieje podstawa wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w zakresie stwierdzonym certyfikatem i jest to zgodne ze stanem rzeczywistym będzie prowadzić do sytuacji, gdy – przy braku wprowadzenia proponowanych przez Związek zmian – certyfikat o braku podstaw do wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego uzyskają również ci wykonawcy którzy łamią wolności związkowe, o których mowa w wiążących Polskę umowach międzynarodowych. Co gorsza, zgodnie z treścią uzasadnienia do projektu (str. 10) nie przewiduje się możliwości kwestionowania prawdziwości informacji zawartych w certyfikacji przez stronę trzecią. Oznacza to, iż prawdziwości informacji zawartych w certyfikacji nie będą mogły kwestionować np. zwalczane przez wykonawcę zakładowe organizacje związkowe działające u wykonawcy. To nie powinno mieć miejsca i nie może zyskać pozytywnej oceny. Mając pod uwagę społeczny wymiar zamówień publicznych, każdy kto posiada informacje prowadzące do podważenia prawdziwości informacji zawartych w certyfikacie powinien być uprawniony do żądania zawieszenia certyfikatu.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” postanawia dokonać zmiany w Decyzji Prezydium KK nr 107/23 ws. wyrażenia zgody na rozszerzenie zasięgu działania Organizacji Międzyzakładowej NSZZ ,,Solidarność” Funkcjonariuszy i Pracowników Policji Województwa Łódzkiego na pracodawcę prowadzącego działalność na terenie innego regionu niż region rejestrujący tę organizację, polegającej na uchyleniu pkt 6-8.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” uchyla Decyzję Prezydium KK nr 110/23 ws. dokonania zmian w Decyzji Prezydium KK nr 107/23 ws. wyrażenia zgody na rozszerzenie zasięgu działania Organizacji Międzyzakładowej NSZZ ,,Solidarność” Funkcjonariuszy i Pracowników Policji Województwa Łódzkiego na pracodawcę prowadzącego działalność na terenie innego regionu niż region rejestrujący tę organizację.

Decyzja wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zatwierdza regulamin kont poczty elektronicznej na serwerze solidarnosc.org.pl oraz wzór formularza zgłoszeniowego.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, działając na mocy postanowień § 17 ust. 2 Uchwały KK nr 17/08 z późniejszymi zmianami, zatwierdza regulaminy wewnętrzne wskazanych branżowych jednostek organizacyjnych Związku:

1. Krajowego Sekretariatu Łączności NSZZ „Solidarność”;
2. Krajowej Sekcji Drzewiarzy NSZZ „Solidarność”;
3. Krajowej Sekcji Pracowników Telekomunikacji NSZZ „Solidarność”;
4. Krajowej Sekcji Drogownictwa i Transportu Drogowego NSZZ „Solidarność”;
5. Krajowej Sekcji Pracowników Cywilnych MON NSZZ „Solidarność”;

oraz wskazanej problemowej jednostki organizacyjnej Związku:

1. Krajowej Sekcji Kobiet NSZZ „Solidarność”.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia opinię do poselskiego projektu (KP Lewica) ustawy o Rzeczniku Praw Pracowniczych.

Prezydium KK  zwraca uwagę, że Partnerzy Społeczni dostrzegając dynamikę rozwoju sytuacji społecznej i gospodarczej a także niedoskonałości oraz problemy pojawiające się w trakcie realizacji zadań Rady Dialogu Społecznego i jej funkcjonowania, przewidzieli cykliczny przegląd przepisów i możliwość zgłoszenia propozycji zmian w ustawie o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego oraz niektórych innych ustaw.
Prace nad zmianą ustawy o Radzie Dialogu Społecznego rozpoczęły się w 2020 roku i trwały do czerwca 2023 roku. W pracach, w których uczestniczyły wszystkie strony dialogu społecznego, wypracowany został projekt zmian ustawy, który następnie został przedstawiony Prezydentowi RP. Jedną z ważniejszych zmian proponowanych przez wszystkie reprezentatywne organizacje pracodawców i organizacje związkowe jest zapewnienie Radzie Dialogu Społecznego realnych warunków dla systematycznej i merytorycznej działalności, dzięki powołaniu w tym celu szczególnego urzędu Generalnego Dyrektora Dialogu Społecznego. Nowelizacja ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego oraz niektórych innych ustaw jest więc rozwiązaniem priorytetowym dla wzmocnienia dialogu społecznego, a urząd Generalnego Dyrektora Dialogu Społecznego, jego sposób powołania i organizacja mają wzmocnić działania Rady Dialogu Społecznego.

Odnosząc się do projektu ustawy o Rzeczniku Praw Pracowniczych należy zauważyć, że do jego zadań należałaby m.in. współpraca z organizacjami związkowymi oraz organizacjami pracodawców (art. 5 pkt 2 projektu). Wprowadzenie instytucji Rzecznika Praw Pracowniczych byłoby instytucją konkurencyjną wobec proponowanego przez partnerów społecznych urzędu Generalnego Dyrektora Dialogu Społecznego. Dlatego też w ocenie NSZZ Solidarność należałoby przemyśleć wprowadzenie instytucji Rzecznika Praw Pracowniczych, bo chociaż byłaby to instytucja wspierająca ochronę pracownika, to wolą partnerów społecznych jest obecnie konieczność wzmacniania Rady Dialogu Społecznego i jej funkcji. Należałoby zatem zweryfikować koncepcję wprowadzenia do polskiego porządku prawnego nowej instytucji, której kompetencje realizowane są już w pewnym zakresie przez Państwową Inspekcję Pracy czy też Rzecznika Praw Obywatelskich.

Dodać należy, że do zadań Rzecznika Praw Pracowniczych należało będzie, zgodnie z projektem, ponadto: opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących wolności, praw i interesów osób wykonujących pracę zależną oraz mających wpływ na warunki jej wykonywania; inicjowanie, organizowanie i prowadzenie działalności edukacyjnej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej wolności, praw i interesów osób wykonujących pracę zależną i ich ochrony w Rzeczypospolitej Polskiej; prowadzenie poradnictwa w zakresie wolności i praw osób wykonujących pracę zależną; podejmowanie innych działań, o ile służą one ochronie wolności, praw i interesów osób wykonujących pracę zależną. Z tego zakresu zadań wynika, że będzie to podmiot o charakterze reprezentacyjnym, opiniodawczym i doradczym. Nie można nie zauważyć, że kompetencje tego podmiotu będą po części pokrywać się z kompetencjami związków zawodowych. Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych do ich zadań należy reprezentowanie i obrona praw, interesów zawodowych i socjalnych ludzi pracy (art. 1 ust 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz.U.2022.854 t.j.). Na zasadach przewidzianych w przepisach prawa, związki zawodowe kontrolują przestrzeganie przepisów dotyczących interesów ludzi pracy (art. 8 ustawy o związkach zawodowych); organizacje związkowe mają prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym zadaniami związków zawodowych (art. 19 ustawy o związkach zawodowych). Instytucja Rzecznika Praw Pracowniczych stanowiłaby wsparcie dla realizacji uprawnień związków zawodowych. Niektóre jednak z kompetencji Rzecznika mogą jednak budzić wątpliwości, które wymagałyby doprecyzowania np. zgodnie z projektowanym art. 6 ust. 1 pkt 16) będzie miał on prawo „przystępować do sporów zbiorowych, o których mowa w ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 123), na wniosek podmiotu reprezentującego interesy pracownicze i po jego stronie (…) i (…) wykonywać wszelkie czynności w sporze zbiorowym przewidziane przepisami prawa dla podmiotu reprezentującego interesy pracownicze w zakresie udzielonego przez ten podmiot w danym sporze upoważnienia”. Takie sformułowanie przepisu może być źródłem niejasności co do roli Rzecznika Praw Pracowniczych w sporze zbiorowym.

Jednocześnie Rzecznik Praw Pracowniczych miałby prawo do wnoszenia wniosków do różnych organów ochrony prawnej np. występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów normatywnych; skierować wystąpienie do ministra właściwego do spraw pracy; skierować wystąpienie do właściwego organu Państwowej Inspekcji Pracy; skierować wystąpienie do właściwego organu, organizacji lub instytucji, w tym – do Sejmu i Senatu oraz właściwych komisji sejmowych i senackich; skierować wystąpienie podmiotu zatrudniającego osoby fizyczne do wykonywania pracy zależnej, bez względu na podstawę ich zatrudnienia, żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu; wystąpić z wnioskiem o ukaranie w sprawie o wykroczenie ścigane z urzędu, na zasadach i trybie określonych w przepisach o postępowaniu w sprawach o wykroczenia; żądać wszczęcia postępowania administracyjnego; wnieść skargę do sądu administracyjnego; żądać wszczęcia postępowania w sprawie cywilnej; wziąć udział w toczącym się postępowaniu cywilnym, karnym, w sprawach: o wykroczenia, administracyjnym oraz przed sądami administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi, w tym wnosić w tych postępowaniach wszystkie środki prawne przysługujące od orzeczeń nieprawomocnych lub nieostatecznych oraz od orzeczeń prawomocnych lub ostatecznych; występować do Sądu Najwyższego z wnioskiem, o którym mowa w art. 83 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1904, z 2022 r. poz. 480, 1259, 2280, 2600, z 2023 r. poz. 181); wnosić skargę nadzwyczajną, na podstawie art. 89 § 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym; występować do Naczelnego Sądu Administracyjnego z wnioskami o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych. Należy zauważyć, że po części, są to uprawnienia, które realizuje już Rzecznik Praw Obywatelskich, który stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych aktach normatywnych, w tym również na straży realizacji zasady równego traktowania (zob. art. 1 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich).

Uprawnienia Rzecznika Praw Pracowniczych nie byłyby wprawdzie  tak daleko idące jak uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy, która jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie (art. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy). Organy Państwowej Inspekcji Pracy mają m.in. prawo wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy, a w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnione odpowiednio do nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie.

Podsumowując, w ocenie Prezydium KK NSZZ Solidarność należałoby przemyśleć koncepcję wprowadzenia nowej instytucji do polskiego porządku prawnego i przeanalizować relację takiego podmiotu w odniesieniu do już funkcjonujących instytucji i organów ochrony praw pracowniczych, w tym Państwowej Inspekcji Pracy oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Jednocześnie wprowadzenie instytucji Rzecznika Praw Pracowniczych należało by zweryfikować z punktu widzenia przyjętej, w ostatnim czasie, przez partnerów społecznych koncepcji wspierania dialogu społecznego w postaci urzędu Generalnego Dyrektora Dialogu Społecznego.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, działając na wniosek Krajowego Sekretariatu Służb Publicznych NSZZ „Solidarność”, w związku z rezygnacją Pana Tomasza Ludwińskiego z funkcji Przewodniczącego podzespołu problemowego ds. Krajowej Administracji Skarbowej Rady Dialogu Społecznego, wskazuje na tę funkcję Pana Ryszarda Czupryńskiego.