Decyzja Prezydium KK nr 51/17 ws. wyrażenia zgody dla Organizacji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w PZU S.A. na rozszerzenie jej zasięgu działania na pracodawców prowadzących działalność na terenie innego regionu

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, działając na mocy postanowień § 1 Uchwały KK nr 30/15 ws. zasad i trybu postępowania w sprawach o rozszerzenie obszaru działania organizacji zakładowych i międzyzakładowych oraz Uchwały KK nr 23/16 ws. scedowania na Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” uprawnienia wynikającego z § 1 Uchwały KK nr 30/15 wyraża zgodę dla Organizacji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w PZU S.A., zarejestrowanej w Rejestrze Podstawowych Jednostek Organizacyjnych Regionu Wielkopolska NSZZ „Solidarność”, na rozszerzenie jej zasięgu działania na pracodawców w Tower Inwestycje Sp. z o. o., Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Polski Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych oraz Link 4, prowadzących działalność na terenie Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”, u których nie działają podstawowe jednostki organizacyjne NSZZ „Solidarność”.

Decyzja Prezydium KK nr 50/17 ws. opinii o projekcie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie ocenia projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE.

Propozycja ta jest pierwszym elementem legislacyjnym koncepcji europejskiego filaru praw socjalnych. Należy oczekiwać, że w ślad za tym pojawią się kolejne wnioski legislacyjne służące pozytywnej konwergencji standardów socjalnych wewnątrz UE. Jednocześnie Prezydium KK zwraca uwagę, że adresowanie filaru przede wszystkim do państw strefy euro z możliwością dobrowolnego przystąpienia doń innych państw członkowskich może – biorąc pod uwagę krajowe uwarunkowania polityczne – grozić powstaniem Europy dwóch prędkości w obszarze socjalnym.

W odniesieniu do wybranych elementów projektowanej dyrektywy przedstawiamy następujące uwagi:

1.     Art. 4 projektu Dyrektywy przewiduje urlop ojcowski, liczący co najmniej dziesięć dni roboczych z okazji narodzin dziecka.  Postrzegamy tę propozycję pozytywnie. Polskie prawo już w chwili obecnej przewiduje urlop ojcowski (art. 182 (3) k.p.) w wymiarze 2 tygodni. Wprowadzenie analogicznej instytucji w państwach członkowskich, w których nie występuje ona w chwili obecnej jest potrzebne – urlop taki ułatwia zbudowanie więzi ojca z dzieckiem, ułatwia matce dziecka sprawowanie opieki w najbardziej trudnym momencie oraz wskazuje na współodpowiedzialność obu rodziców w procesie wychowania dziecka także w okresie niemowlęctwa.

2.     Art. 5 projektu Dyrektywy przewiduje urlop rodzicielski w minimalnym wymiarze 4 miesięcy, który należy wykorzystać przed osiągnięciem przez dziecko wieku 12 lat. Urlop ten może być udzielany w formule elastycznej dostosowanej do potrzeb pracownika (art. 5.1); obowiązująca w Polsce regulacja wskazuje na urlop rodzicielski
w wymiarze do 32/ 34 tygodni, który co do zasady winien być wykorzystany do ukończenia przez dziecko 6 roku życia. Zwiększenie elastyczności urlopu w odniesieniu do jego formy oraz wieku dziecka postrzegamy pozytywnie, gdyż stwarza to możliwości godzenia obowiązków zawodowych i rodzinnych rodzica aż do zakończenia okresu wczesnoszkolnego, który w ocenie psychologów ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowego rozwoju osobowości dziecka.

3.     Zdecydowanie pozytywnie postrzegamy propozycję zawartą w art. 6 dotyczącą urlopu opiekuńczego w wymiarze co najmniej 5 dni w roku w przypadku niesamodzielności lub poważnej choroby krewnego. Pełen wymiar takiego urlopu powinien odnosić się do pracownika, co oznacza, że niezależne prawo do niego miałaby każda osoba w gospodarstwie domowym. Podzielamy pogląd Komisji Europejskiej zaprezentowany
w uzasadnieniu, że pozwoli to pracownikom na osiągnięcie większej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, a jednocześnie pomoże przeciwdziałać wycofywaniu się przez nich z rynku pracy.

4.     Oceniamy pozytywnie propozycję zawartą w art. 9, poszerzającą możliwość korzystania przez wszystkich rodziców dzieci do lat 12 z elastycznych form organizacji pracy. Może to przyczynić się do wzrostu zainteresowania telepracą, a w szczególności pozwoli na ograniczenie niekorzystnego zjawiska czasowego opuszczania rynku pracy przez matki pragnące poświęcić więcej uwagi wczesnemu okresowi rozwoju dziecka (patrz: uwaga w pkt. 2).

W naszej ocenie projekt dyrektywy generalnie idzie we właściwym kierunku, aczkolwiek nie dostrzega w wystarczającym stopniu problemów pracowników obciążonych opieką nad osobą starszą lub przewlekle chorą. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia państw takich jak Polska w których poziom wsparcia instytucjonalnego w zakresie opieki nad osobami starszymi jest bardzo daleki od zadowalającego.

Jednocześnie Prezydium KK mając świadomość, że w polskim porządku prawnym istnieje relatywnie wysoki poziom ochrony i wsparcia w związku z macierzyństwem w odniesieniu do pracowników zatrudnianych na postawie umowy o pracę, uważa, że konieczna jest debata dotycząca następujących kwestii:

– w jakim zakresie ochrona trwałości umowy innej niż umowa o pracę winna być wprowadzona w związku z macierzyństwem?  Zagadnienie dotyczy osób aktywnych na rynku pracy nie będących pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy;

– w jakim zakresie należy zwiększyć wsparcie dla osób wychowujących dzieci z orzeczoną niepełnosprawnością w odniesieniu do czasu pracy i urlopu osoby sprawującej opiekę nad nimi a będącej równocześnie pracownikiem.

Zwracamy uwagę, że polski rynek pracy charakteryzuje się obecnie niskim poziomem bezrobocia, lecz także relatywnie niskim wskaźnikiem zatrudnienia. W celu aktywizacji osób nieaktywnych zawodowo, konieczne jest szukanie rozwiązań zapewniających niezbędny poziom równowagi między życiem zawodowym i rodzinnym. Przedstawiony projekt dyrektywy realizuje ten postulat ale tylko w pewnym zakresie.

 

Decyzja Prezydium KK nr 49/17 ws. opinii o projekcie rozporządzenia MRPiPS zmieniającego rozporządzenie w sprawie domów pomocy społecznej

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wnosi następujące uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22.03.2017 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie domów pomocy społecznej.

W §6 ust. 1 opiniowanego projektu dodaje się pkt 3a, na mocy którego dom pomocy społecznej (DPS) jest zobligowany do zapewnienia, w miarę możliwości,  mieszkańcowi domu charakteryzującemu się znacznymi zaburzeniami interakcji społecznych i komunikacji, pokoju jednoosobowego. Proponujemy, aby w przypadku braku możliwości zapewnienia przez DPS odpowiedniego pokoju, ww. mieszkaniec mógł być kierowany do domu, który posiada odpowiednie warunki.

Wątpliwości budzi zmiana przepisu w §6 pkt 4 lit.a, obniżająca standard wyposażenia domów pomocy społecznej w liczbę łazienek. Trudno jest tu się dopatrzyć dobra organizacyjnego, a tym bardziej dobra podopiecznych DPS, tym bardziej, że wcześniej ustalone standardy nie budziły zastrzeżeń.

Jednocześnie Prezydium KK zwraca uwagę na fakt, że w aktualnym brzmieniu zmienianego rozporządzenia w sprawie domów pomocy społecznej, w §8 ust.2 w pkt 4, określającym jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku przy staraniu się przyjęcie do domu pomocy społecznej, wymienia się m.in. „zaświadczenie, o którym  mowa w  art. 22 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach” (Dz. U. z 2012 r. poz. 400) – [obecnie tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 1206, z późn.zm.]. Tym samym nie zostały uwzględnione uprawnienia działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych, którzy na mocy ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych (Dz.U. z 2015 r. poz. 693), uzyskali prawo pierwszeństwa do środowiskowej opieki socjalnej, w tym uzyskania miejsca w domu pomocy społecznej. Dlatego zwracamy uwagę, że zarówno kombatanci, jak i niektóre osoby będące ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz działacze opozycji antykomunistycznej oraz osoby represjonowane z powodów politycznych mają ustawowo takie same uprawnienia w kwestii kierowania do DPS, ale nadal nie znajduje to odniesienia w stosownych zapisach rozporządzenia ws. domów pomocy społecznej.

W związku z powyższym Prezydium KK wnosi o uwzględnienie powyższej uwagi w pracach nad zmianą przedmiotowego rozporządzenia. 

Decyzja Prezydium KK nr 48/17 ws. udziału NSZZ „Solidarność” w kapitule Programu „Gwarant Czystości i Higieny”

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” postanawia przystąpić do kapituły Programu „Gwarant Czystości i Higieny” prowadzonego przez Polską Izbę Gospodarczą Czystości z siedzibą w Bydgoszczy oraz powołuje Sylwię Szczepańską jako przedstawiciela NSZZ „Solidarność” do kapituły programu.

            Program premiuje firmy z sektora utrzymania czystości, które w swojej działalności stosują etyczne zasady postępowania zarówno wobec swoich klientów jak i przede wszystkim wobec pracowników.

Decyzja Prezydium KK nr 46/17 ws. zgody na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność”

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Włodzimierza Brody, przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” przy VW Polska Polkowice, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” na materiałach wydawanych członkom Związku przez firmę Financial Solucions w zakresie i czasie trwania współpracy z NSZZ „Solidarność”.

Decyzja Prezydium KK nr 45/17 ws. opinii o projekcie rozporządzenia Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie agencji zatrudnienia

 

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie ocenia wprowadzenie osobnego certyfikatu w zakresie świadczenia pracy tymczasowej.

Jednocześnie Prezydium KK zwraca uwagę, że w załączniku nr 4 pkt 1.1. oraz
w załączniku nr 5 pkt 1.1. do projektu rozporządzenia należy dokonać zmiany poprzez wprowadzenie kolumny, w ramach której zostanie wyodrębniona liczba osób zatrudnionych na podstawie umów o pracę. W obecnym kształcie tabela jest nieczytelna i nie jest oczywiste czy w ramach obowiązku informacyjnego będzie osobno wskazywana podstawa zatrudnienia (w wierszach wpisano nr 1 i 2, to samo zrobiono w kolumnach). Wprowadzenie ww. danych umożliwi ocenę jakości pracy oferowanej przez agencje zatrudnienia.

 

Decyzja Prezydium KK nt 44/17 ws. opinii o projekcie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” negatywnie opiniuje projekt ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej i niektórych innych ustaw, wniesiony przez Radę Ministrów RP pod obrady Sejmu RP z uwagi na:

–        poważne wątpliwości co do zgodności niektórych proponowanych przepisów ustawy z Konstytucją RP, ustawodawstwem RP oraz prawem międzynarodowym, którym Polska jest związana;

–        zagrożenia, jakie stwarza projekt ustawy dla bezpieczeństwa pracy pracowników służby zagranicznej;

–        możliwe negatywne następstwa, jakie przyniosłoby przyjęcie ustawy
w proponowanym kształcie i jej wdrożenie dla funkcjonalności polskiej służby zagranicznej i jej zdolności do nieprzerwanego, skutecznego wykonywania ustawowych zadań.

Największe wątpliwości budzą art. 7 i 8 projektu ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej i niektórych innych ustaw, zakładające warunkowe wygaszenie stosunku pracy ze wszystkimi pracownikami służby zagranicznej oraz uznaniowe, bo niesprecyzowane
w projekcie ustawy, określenie warunków pracy i płacy, w tym zmianę stopni służbowych, tym członkom służby zagranicznej, którzy otrzymają propozycję kontynuacji pracy.

Art. 7.1 przewiduje wygaśnięcie stosunków pracy ze wszystkimi pracownikami służby zagranicznej po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie, o ile przed upływem tego terminu członkom służby zagranicznej nie zostaną zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy albo w razie nieprzyjęcia nowych warunków pracy i płacy.

Proponowane rozwiązanie umożliwia w praktyce przeprowadzenie zwolnień grupowych według arbitralnych, uznaniowych kryteriów, naruszając Konstytucję RP oraz obchodząc przepisy Kodeksu pracy i prawa miedzynarodowego.

Konstrukcja warunkowego wygaśnięcia stosunku pracy nie może – w świetle Konstytucji RP i orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (wyrok TK z 13 marca 2000 r.,
sygn.. K 1/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 59) – być stosowana jako instrument zarządzania zmianami w administracji publicznej, a tym bardziej w służbie zagranicznej – ze względu na szczególne wymagania, stawiane jej członkom i specyfikę jej funkcjonowania. W orzeczeniu z 13 marca 2000 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że „możliwość stosowania takiego rozwiązania odnosi się do sytuacji nadzwyczajnych” i że „oznacza to, że rozwiązanie takie nie może stać się zasadą powszechnie stosowaną i nie można go bez konstytucyjnie uprawnionego uzasadnienia przyjmować w innych sytuacjach”.

Uzasadnienie doprojektu ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej i niektórych innych ustawnie zawieraprzekonywujących powodów, które uzasadniałyby nadzwyczajne, radykalne rozwiązanie, jakim jest wygaszenie stosunku pracy ze wszystkimi urzędnikami służby zagranicznej. Tłumacząc przyczyny, dla których proponuje się drastyczne rozwiązania, projektodawca nie uwzględnił, w szczególności:

–       wysokiej oceny funkcjonowania polskiej służby zagranicznej, jaką przedstawił minister spraw zagranicznych w swoim exposé, wygłoszonym w Sejmie RP 9 lutego 2017 r. („W trudnych warunkach polska dyplomacja doskonale zdała egzamin.
W pełni zrealizowaliśmy zadania postawione przed rządem przed rokiem.”);

–       generalnie pozytywnego dorobku polskiej dyplomacji po 1990 r., którego nie mogą podważyć odosobnione przypadki niedoskonałości i uchybień.

Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązanie, podważające zasadę trwałości i stabilności pracy, jest sprzeczne z konstytucyjną normą ochrony pracy oraz z międzynarodowymi zobowiązaniami, przyjętymi przez Rzeczpospolitą Polską. W art. 24 Konstytucji RP ustawodawca podkreślił, że praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej i państwo sprawuje nadzór nad warunkami jej wykonywania. Jedną z kluczowych zasad współczesnego kształtowania stosunków pracy jest przyjęcie i przestrzeganie takich rozwiązań prawnych, które gwarantowałyby pracownikom trwałość ich zatrudnienia, co akcentuje Konwencja nr 158 Międzynarodowej Organizacji Pracy, zalecenie nr 166 MOP i co znalazło swoje odzwierciedlenie w zapisach art.24 części II Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej i w art. 30 Karty Praw Podstawowych UE z 2000 r.

Art. 7 proponowanej ustawy stwarza pracodawcy możliwość podejmowania wobec pracowników arbitralnych działań, podważających nie tylko zasadę powszechnej ochrony trwałości pracy, lecz nawet ochrony szczególnej, którą – z mocy obowiązującego w RP prawa – objęte są określone kategorie pracowników.

Rażącym niedostatkiem proponowanej ustawy, który należy uznać za wadę dyskwalifikującą projekt, jest brak jakichkolwiek mechanizmów gwarantujących, że decyzja pracodawcy o zaproponowaniu lub niezaproponowaniu nowych warunków pracy i płacy wybranym pracownikom będzie pozbawiona cech arbitralności i dowolności. Projekt ustawy nie zawiera kryteriów wyboru pracowników, którzy otrzymają propozycję kontynuacji zatrudnienia, ani nawet postanowienia, wskazującego obowiązek opracowania takich kryteriów. Nie ma także w proponowanym akcie prawnym postanowienia o obowiązku pracodawcy indywidualnego uzasadniania podejmowanych przez niego rozstrzygnięć.

Członkowie służby zagranicznej tworzą szczególny segment służby publicznej, ze względu na specyficzne warunki pracy i obciążenia (wysokie wymagania kompetencyjne, pełna dyspozycyjność, praca w trudnych, niekiedy niebezpiecznych warunkach, dopuszczenie 13-godzinnego dnia pracy, kilkuletnie oderwanie od kraju i rodziny, co przynosi – niekiedy nieodwracalne – niekorzystne skutki dla kariery zawodowej i życia osobistego). Dlatego ustawodawca zdecydował się w 2001 r. na jego wydzielenie z całości służby publicznej, przyjmując szczególne uregulowania prawne, dotyczące funkcjonowania tej części administracji.

Jednym z najważniejszych powodów podjęcia decyzji pracy w służbie zagranicznej jest perspektywa ciągłości i stabilności zatrudnienia, z pełną świadomością, że bardzo wysokie wymagania, obejmujące zarówno specjalistyczną wiedzę, predyspozycje osobowościowe oraz wieloletnie doświadczenie, budowane są przez dziesięciolecia kariery zawodowej i że te umiejętności i kwalifikacje mogą być w pełni wykorzystane jedynie w służbie zagranicznej. Podejmując pracę w służbie zagranicznej, jej członkowie mają prawo oczekiwać od państwa, że ich wieloletnie oddanie służbie i krajowi, poświęcenie całości kariery zawodowej i życia pracy w służbie zagranicznej będzie rekompensowane przynajmniej gwarancją trwałości zatrudnienia i awansem zawodowym, według przejrzystych i sprawiedliwych kryteriów.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej podważa fundamentalną, konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i prawa przez nie stanowionego, ponieważ, w myśl orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego „obywatel powinien mieć możliwość układania swoich spraw w zaufaniu, że nie naraża się na niekorzystne skutki prawne swoich decyzji i działań, których nie mógł przewidzieć w chwili podejmowania decyzji i działań”.

Z analizy całości dokumentu – w tym w kontekście dopuszczenia obniżenia kryteriów kompetencyjnych wobec nowo zatrudnianych tzw. pracownikach kontraktowych służby zagranicznej – wynika, że czynnikiem decydującym o kontynuacji lub przerwaniu zatrudnienia niekoniecznie będą kryteria zawodowe: kompetencje, doświadczenie, dorobek, lecz – uznaniowe.

W takiej konstrukcji brak przedstawienia propozycji dalszego zatrudnienia byłby przejawem dyskryminacji określonych grup pracowników i byłby sprzeczny z art. 60 Konstytucji RP, który gwarantuje prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.

Sprzeczny z art. 60 Konstytucji RP, gwarantującym prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach i naruszający zasadę sprawiedliwości społecznej jest także art. 1 pkt 8) projektu, proponujący uzupełnienie ustawy o służbie zagranicznej o art. 7b.1, który ustanawia nową kategorię pracowników służby zagranicznej – „kontraktowy członek służby zagranicznej” – bez sprecyzowania wymogów, jakie powinni spełniać kandydaci do tej kategorii pracowników. O ile członek służby zagranicznej musi wykazać się znajomością przynajmniej dwóch języków obcych i spełniać inne wysokie wymogi, to w charakterze „kontraktowego członka służby zagranicznej” może być zatrudniony każdy, kto „posiada doświadczenie w zakresie stosunków międzynarodowych lub specjalistyczną wiedzę niezbędną w służbie zagranicznej” – bez uściślenia, jakie doświadczenie i jaką „wiedzę specjalistyczną” projektodawca ma na myśli.

Biorąc jednocześnie pod uwagę proponowane nowe brzmienie ust.1 art. 28 a Ustawy o służbie zagranicznej, umożliwiające powołanie na stanowisko kierownicze w służbie zagranicznej osoby o kwalifikacjach niższych niż członek służby zagranicznej, daje podstawy do wyprowadzenia wniosku, że przyjęcie ustawy w proponowanym kształcie może zmierzać do zatrudnienia w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych osób o niekoniecznie najwyższych kwalifikacjach, lecz wykazujących się innymi, do uznaniowego rozstrzygnięcia przez pracodawcę, cechami.

Stosowanie takich zapisów ustawy doprowadzić może do obniżenia profesjonalnego poziomu służby zagranicznej, co pozostaje w jaskrawej sprzeczności z celem nowelizacji, uzasadnianej „niskim profesjonalizmem części kadr”.

Art. art. 7. i 8. projektu ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej dopuszczają całkowitą arbitralność i uznaniowość zarówno w zaproponowaniu lub niezaproponowaniu pracy dotychczasowym urzędnikom służby zagranicznej, jak też w określaniu nowych warunków pracy i płacy, bez ustawowego związania tych warunków z kompetencjami, doświadczeniem i dotychczasowym dorobkiem zawodowym. Wprowadzenie takich zmian może tworzyć sytuacje, kiedy urzędnikom służby zagranicznej będą proponowane stopnie dyplomatyczne niższe od posiadanych obecnie lub/i warunki pracy poniżej ich kwalifikacji, co skłaniałoby osoby dotknięte taką formą dyskryminacji do nieprzyjęcia propozycji, a tym samym – do porzucenia służby dyplomatycznej. Takie rozwiązanie, będące w istocie formą wymuszania rezygnacji ze służby, jest naruszeniem zasad pewności prawa i ochrony praw słusznie nabytych.

Należy podkreślić, że naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnianiu polega nie tylko na ustanowieniu złego prawa, dyskryminującego niektóre grupy czy kategorie pracowników, ale także na działaniach pracodawcy, które formalnie mieszczą się w granicach, zakreślonych przez prawo, niemniej de facto są dyskryminujące wobec pojedynczego pracownika czy też grup lub kategorii pracowników. Uznaniowość przy proponowaniu nowych warunków pracy, płacy, stopni dyplomatycznych otwiera drogę do takich dyskryminacyjnych działań.

Nie zabezpiecza interesów pracowniczych także możliwość przeniesienia członka służby zagranicznej na stanowisko w służbie cywilnej, w urzędzie państwowym, instytucie badawczym lub państwowej osobie prawnej, ponieważ proponowane nowe brzmienie art. 7c.1 Ustawy o służbie zagranicznej nie zawiera warunku, że nowe stanowisko pracy będzie odpowiadać kompetencjom i doświadczeniu pracownika i że proponowane warunki pracy i płacy nie mogą być gorsze od dotychczasowych.

Konstrukcja warunkowego wygaszenia stosunku pracy z mocy samego prawa budzi także wątpliwości co jej zgodności z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, stanowiącym, że „Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw”. Nikomu nie może zostać zakazane skorzystanie z drogi sądowej, w obronie naruszonych praw. Tymczasem, projekt ustawy o zmianie ustawy w art. 7 może pozbawić urzędników służby zagranicznej ochrony sądowej, ponieważ sądy nie miałyby określanych kryteriów ani sposobów, którymi mogłyby się kierować, badając przyczyny niezaproponowania przez pracodawcę nowych warunków pracy i płacy, co pozostawiałoby potencjalnym skarżącym możliwość apelowania jedynie  do międzynarodowych instytucji sądowniczych.

 Ponadto projekt ustawy nie przewiduje należytej ochrony socjalnej dla osób, które nie znajdą zatrudnienia w MSZ na warunkach akceptowalnych przez nich, adekwatnych do ich wiedzy i doświadczenia – na wzór, stosowany przez inne służby państwowe.

 

Decyzja Prezydium KK nr 44/17 ws. opinii o projekcie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” negatywnie opiniuje projekt ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej i niektórych innych ustaw, wniesiony przez Radę Ministrów RP pod obrady Sejmu RP z uwagi na:

–        poważne wątpliwości co do zgodności niektórych proponowanych przepisów ustawy z Konstytucją RP, ustawodawstwem RP oraz prawem międzynarodowym, którym Polska jest związana;

–        zagrożenia, jakie stwarza projekt ustawy dla bezpieczeństwa pracy pracowników służby zagranicznej;

–        możliwe negatywne następstwa, jakie przyniosłoby przyjęcie ustawy
w proponowanym kształcie i jej wdrożenie dla funkcjonalności polskiej służby zagranicznej i jej zdolności do nieprzerwanego, skutecznego wykonywania ustawowych zadań.

Największe wątpliwości budzą art. 7 i 8 projektu ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej i niektórych innych ustaw, zakładające warunkowe wygaszenie stosunku pracy ze wszystkimi pracownikami służby zagranicznej oraz uznaniowe, bo niesprecyzowane
w projekcie ustawy, określenie warunków pracy i płacy, w tym zmianę stopni służbowych, tym członkom służby zagranicznej, którzy otrzymają propozycję kontynuacji pracy.

Art. 7.1 przewiduje wygaśnięcie stosunków pracy ze wszystkimi pracownikami służby zagranicznej po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie, o ile przed upływem tego terminu członkom służby zagranicznej nie zostaną zaproponowane nowe warunki pracy lub płacy albo w razie nieprzyjęcia nowych warunków pracy i płacy.

Proponowane rozwiązanie umożliwia w praktyce przeprowadzenie zwolnień grupowych według arbitralnych, uznaniowych kryteriów, naruszając Konstytucję RP oraz obchodząc przepisy Kodeksu pracy i prawa miedzynarodowego.

Konstrukcja warunkowego wygaśnięcia stosunku pracy nie może – w świetle Konstytucji RP i orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (wyrok TK z 13 marca 2000 r.,
sygn.. K 1/99, OTK ZU nr 2/2000, poz. 59) – być stosowana jako instrument zarządzania zmianami w administracji publicznej, a tym bardziej w służbie zagranicznej – ze względu na szczególne wymagania, stawiane jej członkom i specyfikę jej funkcjonowania. W orzeczeniu z 13 marca 2000 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że „możliwość stosowania takiego rozwiązania odnosi się do sytuacji nadzwyczajnych” i że „oznacza to, że rozwiązanie takie nie może stać się zasadą powszechnie stosowaną i nie można go bez konstytucyjnie uprawnionego uzasadnienia przyjmować w innych sytuacjach”.

Uzasadnienie doprojektu ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej i niektórych innych ustawnie zawieraprzekonywujących powodów, które uzasadniałyby nadzwyczajne, radykalne rozwiązanie, jakim jest wygaszenie stosunku pracy ze wszystkimi urzędnikami służby zagranicznej. Tłumacząc przyczyny, dla których proponuje się drastyczne rozwiązania, projektodawca nie uwzględnił, w szczególności:

–       wysokiej oceny funkcjonowania polskiej służby zagranicznej, jaką przedstawił minister spraw zagranicznych w swoim exposé, wygłoszonym w Sejmie RP 9 lutego 2017 r. („W trudnych warunkach polska dyplomacja doskonale zdała egzamin.
W pełni zrealizowaliśmy zadania postawione przed rządem przed rokiem.”);

–       generalnie pozytywnego dorobku polskiej dyplomacji po 1990 r., którego nie mogą podważyć odosobnione przypadki niedoskonałości i uchybień.

Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązanie, podważające zasadę trwałości i stabilności pracy, jest sprzeczne z konstytucyjną normą ochrony pracy oraz z międzynarodowymi zobowiązaniami, przyjętymi przez Rzeczpospolitą Polską. W art. 24 Konstytucji RP ustawodawca podkreślił, że praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej i państwo sprawuje nadzór nad warunkami jej wykonywania. Jedną z kluczowych zasad współczesnego kształtowania stosunków pracy jest przyjęcie i przestrzeganie takich rozwiązań prawnych, które gwarantowałyby pracownikom trwałość ich zatrudnienia, co akcentuje Konwencja nr 158 Międzynarodowej Organizacji Pracy, zalecenie nr 166 MOP i co znalazło swoje odzwierciedlenie w zapisach art.24 części II Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej i w art. 30 Karty Praw Podstawowych UE z 2000 r.

Art. 7 proponowanej ustawy stwarza pracodawcy możliwość podejmowania wobec pracowników arbitralnych działań, podważających nie tylko zasadę powszechnej ochrony trwałości pracy, lecz nawet ochrony szczególnej, którą – z mocy obowiązującego w RP prawa – objęte są określone kategorie pracowników.

Rażącym niedostatkiem proponowanej ustawy, który należy uznać za wadę dyskwalifikującą projekt, jest brak jakichkolwiek mechanizmów gwarantujących, że decyzja pracodawcy o zaproponowaniu lub niezaproponowaniu nowych warunków pracy i płacy wybranym pracownikom będzie pozbawiona cech arbitralności i dowolności. Projekt ustawy nie zawiera kryteriów wyboru pracowników, którzy otrzymają propozycję kontynuacji zatrudnienia, ani nawet postanowienia, wskazującego obowiązek opracowania takich kryteriów. Nie ma także w proponowanym akcie prawnym postanowienia o obowiązku pracodawcy indywidualnego uzasadniania podejmowanych przez niego rozstrzygnięć.

Członkowie służby zagranicznej tworzą szczególny segment służby publicznej, ze względu na specyficzne warunki pracy i obciążenia (wysokie wymagania kompetencyjne, pełna dyspozycyjność, praca w trudnych, niekiedy niebezpiecznych warunkach, dopuszczenie 13-godzinnego dnia pracy, kilkuletnie oderwanie od kraju i rodziny, co przynosi – niekiedy nieodwracalne – niekorzystne skutki dla kariery zawodowej i życia osobistego). Dlatego ustawodawca zdecydował się w 2001 r. na jego wydzielenie z całości służby publicznej, przyjmując szczególne uregulowania prawne, dotyczące funkcjonowania tej części administracji.

Jednym z najważniejszych powodów podjęcia decyzji pracy w służbie zagranicznej jest perspektywa ciągłości i stabilności zatrudnienia, z pełną świadomością, że bardzo wysokie wymagania, obejmujące zarówno specjalistyczną wiedzę, predyspozycje osobowościowe oraz wieloletnie doświadczenie, budowane są przez dziesięciolecia kariery zawodowej i że te umiejętności i kwalifikacje mogą być w pełni wykorzystane jedynie w służbie zagranicznej. Podejmując pracę w służbie zagranicznej, jej członkowie mają prawo oczekiwać od państwa, że ich wieloletnie oddanie służbie i krajowi, poświęcenie całości kariery zawodowej i życia pracy w służbie zagranicznej będzie rekompensowane przynajmniej gwarancją trwałości zatrudnienia i awansem zawodowym, według przejrzystych i sprawiedliwych kryteriów.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej podważa fundamentalną, konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i prawa przez nie stanowionego, ponieważ, w myśl orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego „obywatel powinien mieć możliwość układania swoich spraw w zaufaniu, że nie naraża się na niekorzystne skutki prawne swoich decyzji i działań, których nie mógł przewidzieć w chwili podejmowania decyzji i działań”.

Z analizy całości dokumentu – w tym w kontekście dopuszczenia obniżenia kryteriów kompetencyjnych wobec nowo zatrudnianych tzw. pracownikach kontraktowych służby zagranicznej – wynika, że czynnikiem decydującym o kontynuacji lub przerwaniu zatrudnienia niekoniecznie będą kryteria zawodowe: kompetencje, doświadczenie, dorobek, lecz – uznaniowe.

W takiej konstrukcji brak przedstawienia propozycji dalszego zatrudnienia byłby przejawem dyskryminacji określonych grup pracowników i byłby sprzeczny z art. 60 Konstytucji RP, który gwarantuje prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.

Sprzeczny z art. 60 Konstytucji RP, gwarantującym prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach i naruszający zasadę sprawiedliwości społecznej jest także art. 1 pkt 8) projektu, proponujący uzupełnienie ustawy o służbie zagranicznej o art. 7b.1, który ustanawia nową kategorię pracowników służby zagranicznej – „kontraktowy członek służby zagranicznej” – bez sprecyzowania wymogów, jakie powinni spełniać kandydaci do tej kategorii pracowników. O ile członek służby zagranicznej musi wykazać się znajomością przynajmniej dwóch języków obcych i spełniać inne wysokie wymogi, to w charakterze „kontraktowego członka służby zagranicznej” może być zatrudniony każdy, kto „posiada doświadczenie w zakresie stosunków międzynarodowych lub specjalistyczną wiedzę niezbędną w służbie zagranicznej” – bez uściślenia, jakie doświadczenie i jaką „wiedzę specjalistyczną” projektodawca ma na myśli.

Biorąc jednocześnie pod uwagę proponowane nowe brzmienie ust.1 art. 28 a Ustawy o służbie zagranicznej, umożliwiające powołanie na stanowisko kierownicze w służbie zagranicznej osoby o kwalifikacjach niższych niż członek służby zagranicznej, daje podstawy do wyprowadzenia wniosku, że przyjęcie ustawy w proponowanym kształcie może zmierzać do zatrudnienia w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych osób o niekoniecznie najwyższych kwalifikacjach, lecz wykazujących się innymi, do uznaniowego rozstrzygnięcia przez pracodawcę, cechami.

Stosowanie takich zapisów ustawy doprowadzić może do obniżenia profesjonalnego poziomu służby zagranicznej, co pozostaje w jaskrawej sprzeczności z celem nowelizacji, uzasadnianej „niskim profesjonalizmem części kadr”.

Art. art. 7. i 8. projektu ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej dopuszczają całkowitą arbitralność i uznaniowość zarówno w zaproponowaniu lub niezaproponowaniu pracy dotychczasowym urzędnikom służby zagranicznej, jak też w określaniu nowych warunków pracy i płacy, bez ustawowego związania tych warunków z kompetencjami, doświadczeniem i dotychczasowym dorobkiem zawodowym. Wprowadzenie takich zmian może tworzyć sytuacje, kiedy urzędnikom służby zagranicznej będą proponowane stopnie dyplomatyczne niższe od posiadanych obecnie lub/i warunki pracy poniżej ich kwalifikacji, co skłaniałoby osoby dotknięte taką formą dyskryminacji do nieprzyjęcia propozycji, a tym samym – do porzucenia służby dyplomatycznej. Takie rozwiązanie, będące w istocie formą wymuszania rezygnacji ze służby, jest naruszeniem zasad pewności prawa i ochrony praw słusznie nabytych.

Należy podkreślić, że naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnianiu polega nie tylko na ustanowieniu złego prawa, dyskryminującego niektóre grupy czy kategorie pracowników, ale także na działaniach pracodawcy, które formalnie mieszczą się w granicach, zakreślonych przez prawo, niemniej de facto są dyskryminujące wobec pojedynczego pracownika czy też grup lub kategorii pracowników. Uznaniowość przy proponowaniu nowych warunków pracy, płacy, stopni dyplomatycznych otwiera drogę do takich dyskryminacyjnych działań.

Nie zabezpiecza interesów pracowniczych także możliwość przeniesienia członka służby zagranicznej na stanowisko w służbie cywilnej, w urzędzie państwowym, instytucie badawczym lub państwowej osobie prawnej, ponieważ proponowane nowe brzmienie art. 7c.1 Ustawy o służbie zagranicznej nie zawiera warunku, że nowe stanowisko pracy będzie odpowiadać kompetencjom i doświadczeniu pracownika i że proponowane warunki pracy i płacy nie mogą być gorsze od dotychczasowych.

Konstrukcja warunkowego wygaszenia stosunku pracy z mocy samego prawa budzi także wątpliwości co jej zgodności z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, stanowiącym, że „Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności i praw”. Nikomu nie może zostać zakazane skorzystanie z drogi sądowej, w obronie naruszonych praw. Tymczasem, projekt ustawy o zmianie ustawy w art. 7 może pozbawić urzędników służby zagranicznej ochrony sądowej, ponieważ sądy nie miałyby określanych kryteriów ani sposobów, którymi mogłyby się kierować, badając przyczyny niezaproponowania przez pracodawcę nowych warunków pracy i płacy, co pozostawiałoby potencjalnym skarżącym możliwość apelowania jedynie  do międzynarodowych instytucji sądowniczych.

 Ponadto projekt ustawy nie przewiduje należytej ochrony socjalnej dla osób, które nie znajdą zatrudnienia w MSZ na warunkach akceptowalnych przez nich, adekwatnych do ich wiedzy i doświadczenia – na wzór, stosowany przez inne służby państwowe.