Decyzja Prezydium KK nr 159/24 ws. wyrażenia zgody na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność”

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Zarządu Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność” złożony w imieniu brata Andrzeja Świtalskiego z Zakonu Rycerzy Jana Pawła II, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” na okładce Rycerskiego Kalendarza Patriotycznego.

 

Stanowisko Prezydium KK nr 3/24 ws. sztucznej inteligencji (AI) w miejscu pracy

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” obserwuje z uwagą proces wdrażania technologii sztucznej inteligencji w polskich przedsiębiorstwach. Rozumiemy, że automatyzacja i innowacyjne rozwiązania mogą stanowić istotny krok w kierunku poprawy efektywności oraz konkurencyjności polskiego przemysłu na rynku globalnym. Jednocześnie jednak widzimy konieczność odpowiedzialnego podejścia, które uwzględni potrzeby pracowników i ograniczy potencjalne negatywne skutki związane z transformacją technologiczną. Nasze działania i postulaty koncentrują się na zapewnieniu, że zmiany wprowadzane w przedsiębiorstwach nie będą odbywać się kosztem zatrudnionych, ale stworzą warunki dla takiej transformacji, która uwzględni interesy wszystkich stron.

Nasze główne obawy dotyczą wpływu automatyzacji opartej na sztucznej inteligencji na stabilność zatrudnienia oraz bezpieczeństwo pracowników. Wprowadzenie zaawansowanych technologii może wiązać się z potrzebą ograniczenia liczby etatów na niektórych stanowiskach, co mogłoby niekorzystnie wpłynąć na sytuację zatrudnionych i ich rodzin, powodując wzrost bezrobocia technologicznego. Zdajemy sobie sprawę, że automatyzacja może otworzyć nowe miejsca pracy, jednak proces ten wymaga przemyślanego planu przekwalifikowania i wsparcia osób, których stanowiska mogą zostać w przyszłości zastąpione przez rozwiązania technologiczne. Odpowiedzialne podejście do tego zagadnienia wymaga, aby pracownicy zagrożeni automatyzacją mieli dostęp do szkoleń i programów umożliwiających zdobycie umiejętności potrzebnych w nowych obszarach zawodowych. Należy podkreślić szczególną sytuację starszych osób, które często mają mniejsze umiejętności cyfrowe. Zjawiskiem bardzo niekorzystnym byłoby doprowadzenie do tzw. wykluczenia cyfrowego. Negatywnie wpłynęłoby na sytuację zawodową i osobistą osób dotkniętych tym problemem jak również na gospodarkę, w której tak ważną rolę pełni kapitał społeczny. Należałoby rozważyć pozyskanie środków na ten cel poprzez opodatkowanie firm technologicznych (tzw. BigTech). Współpraca między pracodawcami, związkami zawodowymi i instytucjami państwowymi jest kluczowa dla stworzenia odpowiednich narzędzi wsparcia, które zapewnią płynne przejście między likwidowanymi a nowo powstającymi stanowiskami pracy.

Ważnym aspektem, który chcielibyśmy podkreślić, jest potrzeba utrzymania odpowiedniego nadzoru nad wdrażaniem sztucznej inteligencji oraz wprowadzenia środków ochronnych, które pozwolą uniknąć ewentualnych negatywnych skutków dla pracowników. Z perspektywy NSZZ „Solidarność” kluczowe jest, aby proces wdrażania AI w miejscu pracy odbywał się z poszanowaniem praw pracowniczych i w dialogu ze związkami zawodowymi. Narzędzia AI powinny być projektowane z uwzględnieniem wymogów prawnych, w tym prawa pracy, oraz oceniane pod względem bezpieczeństwa na równi z innymi maszynami czy urządzeniami. Pracodawcy powinni również skonsultować wdrażanie systemów AI z przedstawicielami związków zawodowych oraz pracownikami, aby zapewnić, że technologie te będą służyć ich interesom i nie naruszą ich praw.

Wymagamy, aby rozwiązania używane do oceny lub monitorowania osób pracujących w danym zakładzie pracy były w pełni przejrzyste oraz jednocześnie nie były w całości zautomatyzowane. Systemy te muszą działać w sposób transparentny i zgodny z zasadami ochrony danych osobowych. Ważne jest, aby algorytmy były regularnie audytowane i dostosowywane do standardów równości i niedyskryminacji, aby zapobiec potencjalnym nadużyciom. Prezydium KK NSZZ „Solidarność” zwraca szczególną uwagę na potrzebę zapewnienia pracownikom pełnej informacji o tym, jakie dane są zbierane i w jaki sposób będą one wykorzystywane. Ochrona prywatności i poszanowanie godności pracowników muszą stanowić fundament wdrożenia nowych technologii w miejscu pracy.

Jednym z pozytywnych efektów automatyzacji opartej na sztucznej inteligencji jest oszczędność czasu, który pracownicy poświęcają na wykonywanie rutynowych zadań. Taki potencjał powinien być wykorzystywany do wspierania rozwoju zawodowego oraz podnoszenia ich kwalifikacji. Wdrażanie AI nie powinno być postrzegane jedynie jako sposób na obniżenie kosztów operacyjnych, ale również jako narzędzie umożliwiające lepsze wykorzystanie ludzkiego potencjału. Pracodawcy, którzy zdecydują się inwestować w rozwój swoich pracowników poprzez szkolenia, warsztaty czy programy mentoringowe, mogą liczyć na wzrost innowacyjności i kreatywności w swoich zespołach. Dzięki temu automatyzacja stanie się czynnikiem wzmacniającym pracowników, a nie tylko instrumentem redukcji kosztów, pod warunkiem, że pracodawcy zapewnią odpowiednie wsparcie w procesie tej transformacji.

Jednakże, wdrażanie sztucznej inteligencji wiąże się także z ryzykiem spłaszczania struktury stanowisk. Wraz z uproszczeniem wielu zadań przez zaawansowane technologie, pozycje wymagające wcześniej specjalistycznej wiedzy mogą zostać przejęte przez osoby z niższymi kwalifikacjami. Choć zwiększa to dostępność takich miejsc zatrudnienia, może jednocześnie prowadzić do deprecjacji wartości pracy specjalistów. Pracownicy, którzy przez lata zdobywali zaawansowane kompetencje, mogą poczuć się niedoceniani i zastępowalni,  co negatywnie wpłynie na ich motywację oraz poczucie bezpieczeństwa zawodowego. Dlatego tak ważne jest, aby proces automatyzacji był zarządzany w sposób, który pozwoli na zachowanie wartości wykonywanych zadań na wyższych stanowiskach i umożliwi pracownikom dalszy rozwój w bardziej złożonych obszarach, których sztuczna inteligencja nie jest w stanie całkowicie przejąć.

Należy również podkreślić to, że młodzi ludzie wkraczający na rynek pracy szczególnie mocno odczuwają niepewność związaną z dynamicznymi zmianami technologicznymi, w tym wdrażaniem sztucznej inteligencji. Obawy dotyczące stabilności zatrudnienia, braku doświadczenia oraz niejasnej przyszłości zawodowej są wśród nich powszechne, zwłaszcza gdy rynek pracy staje się coraz bardziej wymagający i konkurencyjny. Wprowadzanie AI, które automatyzuje wiele zadań, może dodatkowo pogłębiać poczucie zagrożenia, gdy młodzi pracownicy widzą, że tradycyjne stanowiska ulegają likwidacji. Aby odpowiedzieć na te wyzwania, konieczne jest inwestowanie w system edukacji, który od najmłodszych lat uczy umiejętności niezbędnych w nowej rzeczywistości zawodowej, takich jak kreatywność, krytyczne myślenie czy kompetencje cyfrowe ale również znajomość praw pracowniczych, które mogą być źródłem większego poczucia bezpieczeństwa. Ważnym elementem wsparcia jest również budowanie świadomości, że AI, zamiast być zagrożeniem, może stać się narzędziem wspierającym ich rozwój zawodowy i otwierającym nowe ścieżki kariery, pod warunkiem że młodzi ludzie będą mieli dostęp do odpowiednich narzędzi i zasobów edukacyjnych. Uczenie ustawiczne w zakresie AI nabiera szczególnego znaczenia, ponieważ zdecydowana większość aktywnych społecznie i zawodowo osób na etapie edukacji formalnej nie miała szans uczyć się na jej temat. Dlatego potrzebne są potrzebujemy przemyślane  programy  przekwalifikowania i dokwalifikowania na każdym etapie kariery zawodowej.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” będzie monitorować postępy w tej dziedzinie i pozostaje otwarta na dialog, by wypracować rozwiązania, które umożliwią sprawiedliwą i zrównoważoną transformację technologiczną, chroniąc jednocześnie stabilność zatrudnienia oraz prawa pracowników. Wierzymy, że AI może stać się narzędziem wspierającym rozwój gospodarczy i społeczny, pod warunkiem że będzie wdrażana z poszanowaniem praw pracowniczych, w dialogu społecznym i z zachowanie wszelkich wymaganych rodzajów konsultacji oraz z odpowiedzialnym podejściem do wyzwań wynikających z jej użycia. Naszym priorytetem pozostaje ochrona stabilności zatrudnienia, wspieranie rozwoju kompetencji pracowników oraz zachowanie wysokiej jakości miejsc pracy w Polsce.

 

Decyzja Prezydium KK nr 158/24 ws. przedstawicieli NSZZ „Solidarność” w Komitecie Monitorującym Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” odwołuje dotychczasowego przedstawiciela NSZZ „Solidarność” w pracach Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 – Kazimierza Grajcarka oraz zgłasza kandydaturę Zdzisława Jasińskiego do prac w Komitecie Monitorującym Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 .

Decyzja Prezydium KK nr 157/24 ws. opinii o projekcie Programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2026

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zgłasza następujące propozycje  badań do projektu Programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2026.

  1. Badanie 1.25.12: Zjawisko ubóstwa oraz procesy wykluczenia.
    Ubóstwo jest zjawiskiem stałym w Polsce, którego badania odbywają się regularnie przy wykorzystaniu różnorodnych metod. Pomimo szerokiego dostępu do informacji, publikacje GUS nie zawierają danych w podziale na płeć. Wskazanym jest, aby takie dane były wyłonione w badaniach budżetów gospodarstw domowych oraz w Europejskim badaniu warunków życia, tak aby łatwiej można było diagnozować potrzeby osób żyjących w niedostatku w naszym kraju.
  2. W 2022 r. w ramach badania pilotażowego w ramach Europejskiego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności Eurostat rozpoczął gromadzenie danych na temat nowego zjawiska zatrudnienia na platformach cyfrowych, którym objęta była również Polska.
    Biorąc pod uwagę skalę zjawiska NSZZ „Solidarność” sugeruje rozpoczęcie prac nad  metodologią badawczą, procedur zbierania danych i ogólnej wykonalności pełnoskalowego badania na temat osób wykonujących pracę zarobkową za pośrednictwem platform cyfrowych, z podziałem na płeć, wiek, poziom wykształcenia, rodzaj aktywności i status zatrudnienia, a także na temat ich organizacji pracy i warunków pracy.
    Istotną dla związku zawodowego byłaby również informacja czy pracownicy platform cyfrowych są objęci ubezpieczeniem społecznym na wypadek bezrobocia, choroby lub wypadków przy pracy.
  3. NSZZ „Solidarność” postuluje przywrócenia w ramach kwartalnego badania popytu na pracę badania osób, które pracują zdalnie. Jedyne tego typu badanie obejmowało pierwszy kwartał 2023 r. i było uwarunkowane monitorowaniem sytuacji na rynku pracy w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego.
    Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 240) wprowadziła do Kodeksu pracy pracę zdalną. W  związku ze zmianą porządku prawnego, zdaniem Związku niezbędne jest monitorowanie danego zjawiska, które pozwoli na określenie jego skali oraz tendencji rozwojowych.
  4. NSZZ „Solidarność” postuluje o wprowadzenie badania „Dojazdy do pracy” w okresie dwuletnim. Na chwilę obecną badanie dojazdów do pracy dla ogółu pracujących zostało przeprowadzone dwukrotnie na podstawie danych pozyskanych przez statystykę publiczną na potrzeby Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań.
    Informacje uzyskane w trakcie spisu pozwoliły na dokonanie charakterystyki dojeżdżających do pracy według płci i wieku oraz umożliwiły identyfikację terytorialną ich miejsca pracy.
    Uważamy, że dane badanie należy rozszerzyć o kwestie związane ze środkiem transportu,  z czasem oraz częstotliwością dojazdów do pracy z uwzględnieniem odsetka osób wykonujących pracę zdalną.
    Naszym zdaniem istotne jest również zbadanie zjawiska wykluczenia komunikacyjnego z podziałem na cechy wykluczenia: młodzież, osoby starsze, osoby niepełnosprawne.
  5. NSZZ „Solidarność” wnioskuje o gromadzenie oraz udostępnienie informacji dotyczących praktyki stosowania przepisów dotyczących działalności związków zawodowych, w tym:
    – liczby zawiadomień do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych i sposobu załatwienia sprawy, liczby wyroków skazujących,
    – liczby skarg złożonych do PIP na naruszenia przepisów dotyczących działania związków zawodowych u pracodawcy i sposobach załatwienia sprawy,
    – praktykę stosowania przez sądy art. 755 (5) k.p.c. w zakresie dotyczących osób, których trwałość stosunku pracy podlega szczególnej ochronie na podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych tj. liczbę wniosków o udzielenie zabezpieczenia i sposób rozstrzygnięcia,
    – liczby zawiadomień o przestępstwach, o których mowa w art. 26 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 123) oraz sposobach załatwienia sprawy,
    – liczbę osób, z którymi rozwiązano umowę o pracę, korzystających z ochrony, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, które odwołały się do sądu i sposób rozstrzygnięcia.
    – liczbę skarg składanych do PIP lub pozwów do sądu, w których podnoszony był zarzut dyskryminacji ze względu na przynależność lub wykonywanie funkcji związkowych i sposób załatwienia sprawy lub rozstrzygnięcia.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” oczekuje ustosunkowania się Głównego Urzędu Statystycznego do zgłoszonych propozycji.

 

 

Decyzja Prezydium KK nr 156/24 ws. opinii o projekcie ustawy o bonie senioralnym

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie odnosi się do działań wspierających rodziny w opiece nad zależnymi rodzicami/krewnymi. Dobrym kierunkiem jest ułatwianie pracownikom łączenia życia rodzinnego z zawodowym. Jednak projekt ustawy o bonie senioralnym w zaproponowanym brzmieniu może być jedynie pilotażem systemowego rozwiązania, gdyż jego koncepcja może okazać się niewystarczająca, aby osiągnąć spodziewany rezultat.

Prezydium KK NSZZ „Solidarność” przedstawia następujące uwagi szczegółowe:

  1. W projektowanym art. 6 ust. 2 ustala się limity dochodowe osób uprawnionych do otrzymania wsparcia w formie bonu senioralnego. O ile ustalenie górnej granicy dochodu dla gospodarstwa jednoosobowego (pkt 1) jest przejrzyste, o tyle ustalenie górnego dochodu gospodarstwa domowego (pkt 2) na poziomie maksymalnym w kwocie 3 krotności minimalnego wynagrodzenia bez względu na liczbę członków gospodarstwa domowego jest daleko niezrozumiałe, nieczytelne i wydaje się niesprawiedliwe. Trudno porównywać sytuację rodziny dwuosobowej do sytuacji dochodowej rodziny trzyosobowej czy czteroosobowej. Ustawodawca nie uzasadnia takiej konstrukcji kryterium dochodowego.
    Ponadto Związek wnosi o ustalenie innego odnośnika do kryterium dochodowego niż ustawowe minimalne wynagrodzenie za pracę tak, aby zapewnić pełną neutralność corocznych negocjacji jego wysokości. Można odwołać się do wartości średniego wynagrodzenia za pracę w danym roku, które jest publikowane przez GUS.
  2. W art. 8 proponuje się ustalenie kwoty wsparcia w formie bonu senioralnego o wartości maksymalnej 2 150 zł. Jednocześnie brak jest deklaracji waloryzacji tej kwoty lub innego systemu utrzymywania jego wartości. Zdaniem Prezydium KK wskazanym jest ustalenie sposobu aktualizacji wartości bonu, tak aby zapewnić adekwatność wsparcia w długim okresie, bez względu na kalendarz wyborczy.
  3. Zgodnie z projektowanym art. 9 ust. 2 zapewnienie kontaktów z otoczeniem nie może być przyznane jako samodzielna usługa wsparcia w ramach bonu senioralnego. Prezydium KK nie widzi uzasadnienia dla takiego wyłączenia. Osoby, które nie mogą poruszać się samodzielnie lub z innych zdrowotnych względów są wyłączone lub mają ograniczone możliwości kontaktu z otoczeniem, powinny mieć zapewnioną pomoc i wsparcie, pomimo faktu, że na terenie swojego zamieszkania wykazują samodzielność.
  4. Art. 10 określa delegację ustawową dla Rady Ministrów do ustalenia w drodze rozporządzenia szczegółowego sposobu realizacji usług wsparcia, w tym standardy i sposób ich wykonania. Brak załączonego projektu rozporządzenia uniemożliwia ocenę poziomu wyznaczonych standardów, co wydaje się kluczowym przy założeniu, że usługi wsparcia mają być dofinasowane z funduszy publicznych.
  5. W projektowanym art. 12 ustala się limity godzin wsparcia podlegającego dofinasowaniu w formie bonu. Projekt nie przewiduje minimalnych ani maksymalnych stawek godzinowych w ramach opłat za usługi, co w świetle maksymalnej kwoty miesięcznej (art. 6) sprawia, że sam system staje się nieczytelny i pozostawia swobodę interpretacji zakresu ustalania wysokości wsparcia. Stawka wsparcia powinna być ustalona w kwocie za godzinę lub zakres wsparcia powinien być określony nie godzinowo, ale w proporcji do stawki miesięcznej, co zagwarantuje jednoznaczność wysokości projektowanego świadczenia.
  6. W art. 21 ust. 1 pkt 5 nastąpiło powtórzenie w linijce trzeciej.
  7. W art. 22 określa się zakres szkoleń, jakie osoba wykonująca usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego musi ukończyć przed podjęciem pracy, jednocześnie nie określa się jakie podmioty mogą te szkolenia prowadzić i na jakich zasadach będą wystawiane zaświadczenia potwierdzające ich odbycie. Istnieje zatem zagrożenie, że wymagane szkolenia nie będą odbywały się na odpowiednim poziomie i staną się jedynie formalnością, za którą kandydaci do pełnienia usług wsparcia będą musieli ponieść opłaty.
  8. Art. 39 ust. 1 i art. 42 ust. 4 – decyzje o przyznaniu lub nie bonu senioralnego osobie wnioskującej, a także decyzje o uchyleniu lub zmianie decyzji wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Jednak decyzje nie muszą posiadać uzasadnienia. Należy zauważyć, że art. 107 kodeksu postępowania administracyjnego jasno określa treść decyzji administracyjnej i uzasadnienie jest jej integralną częścią, tak więc, zwłaszcza decyzja odmowna powinna zawierać uzasadnienie. Dlatego, zdaniem NSZZ „Solidarność” nie można dopuścić do takiej konstrukcji, która jest w sprzeczności nie tylko z ustawą kpa, ale także z prawem obywatela do odwołania się od decyzji urzędu, co niewątpliwie dostęp do uzasadnienia przyspiesza i ułatwia. Wprawdzie projektodawca zakłada możliwość zwrócenia się do odpowiedniego urzędu o uzasadnienie, jednak wydłuża to ostatecznie postępowanie i może skutecznie uniemożliwić odwołanie (ze względu na przekroczenie terminów). Nie akceptujemy takiego zapisu.
  9. W art. 43 – zupełnie niezrozumiałe jest wskazanie osoby, na rzecz której ma zostać przekazana nienależnie zrealizowana wartość bonu senioralnego. Nienależnie pobrane kwoty powinny bezwzględnie wracać do podmiotu, który je wypłacił.
  10. Art. 50 – określa ścieżkę dojścia do wysokości kryterium dochodowego dla osoby na rzecz której świadczone będą usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego. Brak jest uzasadnienia dla tych kwot. Sama konstrukcja przepisów jest niezrozumiała i może budzić wątpliwości. Dlatego bardziej właściwym byłoby określenie wysokości kryterium które odnosi się do konkretnych kwot ogłaszanych przez ZUS (np. średnie świadczenie emerytalne), co umożliwi podnoszenie wartości kryterium w tempie proporcjonalnym do zmian sytuacji dochodowej świadczeniobiorców.

W związku z odległym planowanym terminem wejścia w życie ustawy, Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” apeluje o podjęcie dalszych prac nad projektem, tak aby wyeliminować z niego wszelkie wątpliwości i niedopatrzenia.

Decyzja Prezydium KK nr 155/24 ws. opinii o projekcie ustawy MRPiPS o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznychoraz niektórych innych ustaw

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia opinię o projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z dnia 22 października, przygotowanym przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zwanym dalej „projektem”.
Najistotniejszymi zmianami przewidzianymi w projekcie są:
1) wprowadzenie do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nowego rozdziału
9a regulującego orzekanie dla celów świadczeń oraz zasady i tryb wydawania orzeczeń,
2) zmiana dotychczasowych zasad sprawowania orzecznictwa lekarskiego na potrzeby realizacji zadań wykonywanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
3) zmiana przepisów określających przesłanki utraty prawa do zasiłków z ubezpieczenia chorobowego oraz zasady kontroli prawidłowości wydawania zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy i kontroli sposobu wykorzystywania zwolnień od pracy.
Proponowane w projekcie nowe zasady orzekania dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, innych świadczeń należących do właściwości Zakładu oraz dla celów realizacji zadań zleconych ZUS na podstawie innych ustaw obejmują:
1) powierzenie specjalistom wykonującym samodzielne zawody medyczne w przypadkach określonych w ustawie orzecznictwa w sprawach rehabilitacji leczniczej a także niezdolności do samodzielnej egzystencji,
2) wprowadzenie zasady, że sprawowanie funkcji orzecznika przez lekarza oraz specjalistę wykonującego samodzielny zawód medyczny może odbywać się na podstawie umowy o pracę albo cywilnoprawnej umowy o świadczenie usług,
3) wprowadzenie zasady, że orzeczenia wydawane są przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego Zakładu w postaci dokumentu elektronicznego opatrzonego odpowiednim bezpiecznym certyfikatem elektronicznym,
4) przyjęcie zasady, że odwołania od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (sprzeciw zainteresowanego oraz zarzut wadliwości wydanego orzeczenia) rozpatrywane
są jednoosobowo przez lekarza, a nie komisję lekarską Zakładu,
5) przyznanie Prezesowi ZUS kompetencji do uchylenia orzeczenia, którego wadliwość została stwierdzona w toku kontroli sprawowanej przez lekarzy – inspektorów nadzoru orzecznictwa lekarskiego i przekazania go do ponownego rozpoznania przez lekarza orzecznika,
6) przyznanie ZUS prawa nieodpłatnego dostępu do dokumentacji medycznej będącej w posiadaniu podmiotów leczniczych w związku ze sprawowaniem funkcji,
7) umożliwienie osobom upoważnionym do przygotowania dokumentacji związanej z wydaniem orzeczenia oraz wykonującym czynności pomocnicze udziału przy wydawaniu orzeczenia oraz kontroli orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy,
8) powołanie do życia centrów orzeczniczych działających przy niektórych oddziałach ZUS.
Prezydium KK NSZZ „Solidarność” podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu do projektu o potrzebie zmian w systemie orzeczniczym ze względu na utrzymujące się od dłuższego czasu znaczne niedobory w zatrudnieniu lekarzy orzecznictwa lekarskiego, które bezpośrednio wpływają na efektywność realizacji ustawowych zadań ZUS związanych z wydawaniem orzeczeń oraz z kontrolą orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy. Skutkuje to tym, że w wielu oddziałach ZUS wydłuża się czas oczekiwania na wydanie orzeczenia, a tym samym ustalenie uprawnień do świadczenia. Prezydium KK pozytywnie ocenia próbę rozwiązania tego problemu.
Jednak zdaniem Prezydium KK zaproponowane propozycje zmian w projekcie budzą poważne wątpliwości.
• Projekt obniża rangę orzeczeń w szeroko rozumianym systemie zabezpieczenia społecznego, które do tej pory były wydawane przez lekarzy orzeczników
oraz znacząco zmniejsza udział lekarzy w procesie orzekania na potrzeby ustalenia prawa do świadczeń obsługiwanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dotyczy to nie tylko powierzenia funkcji orzeczniczych w sprawach niektórych świadczeń specjalistom wykonującym niektóre samodzielne zawody medyczne, ale przede wszystkim wprowadzenia zasady, iż odwołania od orzeczeń wydawanych w pierwszej instancji będą wydawane jednoosobowo przez lekarzy orzeczników, a nie przez komisje lekarskie. Prezydium Komisji Krajowej zwraca uwagę, że rzadko zdarza się, aby przyczyną np. niezdolności do pracy były następstwa jednego schorzenia, a zatem przy rozpatrywaniu indywidualnej sprawy często nie wystarczy wysokospecjalistyczna wiedza z jednej tylko dziedziny medycyny. Może to spowodować, że oczekiwany przez autorów projektu efekt w postaci przyspieszenia postępowań w sprawie ustalenia prawa do świadczeń prowadzonych przez ZUS nie zostanie osiągnięty. W przypadku niekorzystnych dla ubezpieczonych orzeczeń pierwszoinstancyjnych wydanych przez przedstawicieli innych niż lekarze samodzielnych zawodów medycznych jak również orzeczeń drugoinstancyjnych wydanych jednoosobowo przez lekarzy orzeczników może wzrosnąć presja na odwołanie się od odmownej decyzji organu rentowego ZUS do sądu, gdyż ubezpieczeni będą oczekiwać, aby oceny ich stanu zdrowia dokonał biegły lekarz sądowy. Ponieważ sądy pracy i ubezpieczeń borykają się z analogicznymi do ZUS problemami dotyczącymi niedoboru kadry lekarskiej wydającej orzeczenia na potrzeby postępowań sądowych w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych – może zostać osiągnięty efekt odwrotny od oczekiwanego. Przeciętny okres oczekiwania na świadczenie może wydłużyć się jeszcze bardziej. W związku
z powyższym Prezydium KK NSZZ „Solidarność” proponuje wprowadzenie przepisu, który zobowiąże do cyklicznego przeprowadzania przeglądu systemu orzeczniczego w celu zweryfikowania, czy wprowadzone zmiany spełniły zamierzenia projektodawcy, czy też doprowadziły do odwrotnego efektu, powodując wydłużenie czasu oczekiwania na ostateczne orzeczenie dla ubezpieczonego.
• Propozycja, aby sprawowanie funkcji orzecznika przez lekarza oraz specjalistę wykonującego samodzielny zawód medyczny mogło odbywać się na podstawie umowy o pracę albo cywilnoprawnej umowy o świadczenie usług jest kontrowersyjna. Lekarze orzecznicy oraz komisje lekarskie ZUS wydający orzeczenia na potrzeby ustalenia prawa do świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego pełnią doniosłą funkcję społeczną. W wielu wypadkach decydują oni o posiadaniu bądź też nie źródła dochodu przez ubezpieczonego oraz członków jego rodziny przez wiele najbliższych lat, a niekiedy nawet dożywotnio. Warunek zatrudnienia takiej osoby w ramach stosunku pracy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych nie tylko podkreśla doniosłą rolę społeczną jaką pełnią lekarze orzecznicy, ale stanowi także jedną z ważnych gwarancji bezstronności takich osób przy wykonywaniu swoich zadań. Stosunek pracy pomiędzy lekarzem orzecznikiem a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych nadaje bowiem współpracy tych podmiotów charakter podstawowy i trwały, a nie dodatkowy i tymczasowy. Proponowana w projekcie alternatywa – umowa o pracę albo cywilnoprawna umowa o świadczenie usług jako podstawa pełnienia funkcji orzeczniczych ma charakter jedynie formalny. W rzeczywistości z uwagi na powszechne w zawodach medycznych zjawisko świadczenia pracy w wielu miejscach pracy zdecydowana większość lekarzy orzeczników oraz specjalistów wykonujących niektóre samodzielne zawody medyczne decydować się będzie z przyczyn fiskalnych na wybór elastyczniejszej podstawy takiej współpracy jaką stanowić będzie cywilnoprawna umowa o świadczenie usług. Praca w charakterze orzecznika w ZUS przestanie stanowić podstawowe miejsce pracy a wieloetatowość osób wykonujących taką pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej może odbić się negatywnie na jakości wydawanych orzeczeń oraz utrudnić zachowanie bezstronności wymaganej przy wykonywaniu zadań orzecznika. W związku z tym, zdaniem Prezydium KK pojawia się kolejny argument przemawiający za koniecznością dokonywania cyklicznego przeglądu systemu.
• Na negatywną ocenę zasługuje propozycja skoncentrowania orzecznictwa w centrach orzeczniczych działających przy niektórych oddziałach ZUS. Oczywiście projekt ustawy nie rozstrzyga liczby takich placówek oraz tego, przy których oddziałach zostaną one zlokalizowane upoważniając Prezesa ZUS do określenia oddziałów ZUS będących ich siedzibą oraz określenia ich właściwości terytorialnej. Nawet jednak obecnie, w sytuacji, w której lekarze orzecznicy działają w każdym oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ze strony osób ubiegających się o świadczenia wymagające wydania odpowiedniego orzeczenia przez lekarza formułowane są zarzuty nadmiernego oddalenia placówek orzeczniczych od ich miejsca zamieszkania. Proponowana w projekcie reorganizacja działalności orzeczniczej rodzi ryzyko dalszego ograniczenia dostępności placówek orzeczniczych dla osób zainteresowanych. Gwarancji, że dostępność ta nie ulegnie pogorszeniu nie dają sformułowane w proponowanym art. 85a ust. 1 ustawy systemowej wytyczne skierowane do Prezesa ZUS, aby określając oddziały ZUS przy których zostaną utworzone centra orzecznicze oraz ich właściwość terytorialną brał pod uwagę względy ich dostępności dla osób zainteresowanych oraz potrzebę zapewnienia ich odpowiedniej obsady kadrowej.
• Prezydium KK negatywnie ocenia również propozycję rozszerzenia katalogu przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia od pracy zawartego obecnie w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa o przypadek, gdy osoba przebywa w innym miejscu niż wskazane w tym zwolnieniu lub zawiadomieniu, o którym mowa w proponowanym art. 59 ust. 5e tej ustawy, jako adres pobytu w okresie niezdolności do pracy, za wyjątkiem sytuacji w których ubezpieczony udokumentuje, że nieobecność ta była uzasadniona względami zdrowotnymi lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności. Nieprzebywanie ubezpieczonego pod adresem zamieszkania nie dowodzi tego, że wykorzystuje on zwolnienie lekarskie w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem. Celem proponowanego rozwiązania jest zatem jedynie ułatwienie płatnikom składek oraz organom kontrolnym ZUS kontroli prawidłowości wykorzystywania przez ubezpieczonych zwolnień lekarskich. Do ustalenia, że zachodzi jedna z przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego wystarczyć będzie stwierdzenie, że ubezpieczony nie przebywa pod wskazanym adresem, zaś ciężar udowodnienia, że brak jest podstaw do pozbawienia go prawa do tego zasiłku będzie spoczywał na ubezpieczonym.
Ponadto Prezydium KK zwraca uwagę na następujące kwestie:
• Brak jest w projekcie definicji pojęcia specjalisty wykonującego samodzielny zawód medyczny oraz nie określa przedstawicieli jakich samodzielnych zawodów medycznych mieliby pełnić funkcje orzecznicze w centrach orzeczniczych.
Z uzasadnienia projektu wynika, iż chodzi o powierzenie fizjoterapeutom kompetencji do wydawania orzeczeń w sprawach o rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej w zakresie profilu narządu ruchu oraz pielęgniarkom i pielęgniarzom kompetencji do wydawania orzeczeń w sprawach dotyczących niezdolności do samodzielnej egzystencji. Być może intencją autorów projektu jest wskazanie specjalistów wykonujących samodzielne zawody medyczne upoważnionych do orzekania oraz doprecyzowanie spraw, w których byliby oni upoważnieni do wydawania orzeczeń w rozporządzeniu wykonawczym, którego wydanie przewidziano w art. 85a ust. 4 projektu. Jednak z uwagi na deklarowany w projekcie wyjątkowy charakter orzeczeń wydawanych przez specjalistów wykonujących samodzielny zawód medyczny kwestie te powinny być precyzyjnie określone w ustawie.
• Niezbędne wydaje się rozszerzenie projektu o przepisy zmieniające ustawy regulujące wykonywanie samodzielnych zawodów medycznych, których przedstawiciele mieliby pełnić funkcje orzecznicze w centrach orzeczniczych ZUS. Zarówno art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarek i położnych (orzekanie o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych) jak i art. 4 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zawodzie fizjoterapeuty (wydawanie opinii i orzeczeń odnośnie do stanu funkcjonalnego osób poddawanych fizjoterapii oraz przebiegu procesu fizjoterapii) nie stanowią dostatecznie sprecyzowanej podstawy normatywnej do pełnienia przez przedstawicieli omawianych samodzielnych zawodów medycznych funkcji orzeczniczych w zakresie proponowanym w projekcie.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zdaje sobie sprawę ze społecznych oczekiwań naprawy systemu orzeczniczego, jego sprawności i dostępności, dlatego proponowane zmiany powinny zostać szeroko skonsultowane. Jednocześnie tak daleko idące systemowe zmiany powinny zostać poprzedzone przeprowadzeniem pilotażu, tak aby wyeliminować ewentualne, a powyżej zdiagnozowane zagrożenia dla efektywności systemu orzeczniczego.

Decyzja Prezydium KK nr 153/24 ws. opinii o projekcie aktualizacji „Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030”

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” negatywnie opiniuje zapisy  projektu aktualizacji „Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030”. Uzasadnieniem negatywnej opinii są wnioski zawarte w opracowaniu – Ocena technicznej i finansowej wykonalności Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 r., stanowiącym załącznik do Decyzji.

Ponadto Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” uważa, że zapisy Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 roku stoją w sprzeczności z uzgodnieniami i zapisami zawartymi w Umowie społecznej dotyczącej transformacji sektora górnictwa węgla kamiennego oraz niektórych procesów transformacji województwa śląskiego z maja 2021 roku.

Decyzja Prezydium KK nr 152/24 ws. opinii o projekcie ustawyo zmianie ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wnosi następujące uwagi do projektu Prezydenta RP ustawy o zmianie ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych.
Projekt ustawy w art. 1 pkt 5 a zakłada wykreślenie przepisu, na podstawie którego stosunek pracy z dyrektorem centrum usług społecznych (dalej CUS) nawiązywany jest na podstawie powołania. Projektodawca uzasadnia, że konsekwencją uchylenia tego przepisu będzie zatrudnienie przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta dyrektora CUS na podstawie umowy o pracę zgodnie z przepisami ustawy o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1135). Zarazem proponuje się, aby dotychczasowe stosunki pracy dyrektorów CUS zatrudnionych na podstawie powołania przekształciły się w stosunki pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Prezydium KK podziela pogląd, że zmiana formy zatrudnienia z powołania na umowę o pracę na czas nieokreślony, stanowić może element stabilizujący i poprawiający poczucie bezpieczeństwa pracownika.
Kolejna zmiana zaproponowana w art. 1 pkt 5 b dotyczy obniżenia stażu pracyb na stanowisku kierowniczym w CUS z 3 lat na 2 lata. Należy jednak zauważyć, iż zgodnie
z art. 6 ust. 4 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych, pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na kierowniczym stanowisku urzędniczym może być osoba, która posiada co najmniej trzyletni staż pracy lub wykonywała przez co najmniej 3 lata działalność gospodarczą o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku. Zatem propozycja ta jest niezgodna z zapisami cytowanej ustawy, stąd nie może zostać zaakceptowana.
Podobne stanowisko Prezydium KK deklaruje w związku z propozycją zawartą w projekcie, a dotyczącą zmiany w art. 1 pkt 5 c, która odnosi się do kwalifikacji kierowników. Projektodawca zaproponował, aby w okresie roku od dnia utworzenia CUS, dyrektorem tego centrum mogła być osoba, która nie spełnia wymogu ukończenia szkolenia z zakresu zarządzania i organizacji usług społecznych, które obecnie obowiązują. Jest to obniżenie standardów z jednej strony i niezgodne z przepisami ustawy o pracownikach samorządowych z drugiej, które jednoznacznie określają, że kwalifikacje kadry kierowniczej mają być zgodne z wymaganiami na danym stanowisku. Dodatkowo należy podkreślić, że ten pierwszy rok działalności CUS jest bardzo ważny dla jego przyszłości. Dlatego tak istotne jest, aby w tym newralgicznym momencie stanowiska kierownicze były obejmowane przez osoby wykwalifikowane i posiadające doświadczenie.
Prezydium KK wyraża podobną opinię w zakresie kwalifikacji innych pracowników zatrudnionych w CUS i zaproponowanych w art.1 pkt 7 projektu ustawy, a dotyczących koordynatora indywidualnych planów usług społecznych oraz w art. 1 pkt 8 projektu dotyczących organizatora społeczności lokalnej. Wymienieni pracownicy tak czy inaczej będą musieli uzupełnić swoje kwalifikacje, jeżeli jeszcze ich nie posiadają. Decyzja o utworzeniu CUS lub przekształceniu już istniejącej jednostki nie zapada z dnia na dzień. Dlatego planując takie działania należy również zaplanować i umożliwić pracownikom podniesienie swoich kwalifikacji.
Zdaniem Prezydium KK odwołując się do obowiązujących przepisów (ustawa
o pracownikach samorządowych), nie można incydentalne ich zmieniać dla wąskiej grupy pracowników. Tym bardziej, jeśli mowa o kadrze kierowniczej urzędników szczebla samorządowego. Kadra ta rekrutuje się przede wszystkim spośród pracowników pomocy społecznej, którzy stanowią jedną z lepiej wykwalifikowanych.
Propozycja zawarta w art. 1 pkt 10 projektu ustawy dotyczy dofinansowania wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w CUS, które mogą stanowić dodatek motywacyjny w ramach rządowego programu przyjętego przez RM. W tym zakresie Prezydium KK NSZZ „Solidarność” podtrzymuje swoje stanowisko wyrażone już niejednokrotnie, oczekując rozwiązań systemowych w zakresie wynagradzania pracowników szeroko pojętej pomocy społecznej.