Autor: Sekretariat Prezydium

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” upoważnia do udziału w III Posiedzeniu Komitetu do spraw Umowy Partnerstwa na lata 2021 – 2027, które odbędzie 24 października 2024 r. w Warszawie, jako swojego przedstawiciela na prawach członka, w tym do głosowania, Panią Monikę Dorawę.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Rafael Film, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” w filmie „Reagan” w reżyserii Sean’a McNamary.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” negatywnie ocenia poselski projekt zmiany ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Projekt przewiduje wprowadzenie dobrowolnej składki na ubezpieczenie emerytalno- rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.

Prezydium KK NSZZ „Solidarność” postrzega projekt jako zawierający skrajnie szkodliwą społecznie konstrukcję. Jest to projekt, w którym nie bierze się pod uwagę perspektywy długookresowej i którego konsekwencje społeczne i gospodarcze mogłyby być skrajnie niekorzystne.

Jako podstawowe założenie, w ocenie Prezydium KK NSZZ „Solidarność”, należy przyjąć zasadę, że składki na FUS odprowadzane przez przedsiębiorców powinny pozwalać na zgromadzenie kapitału na indywidualnym koncie, który zapewniałby przyszłą emeryturę przynajmniej w zagwarantowanym ustawowo minimalnym wymiarze. To oznacza, że wszelkie ulgi w składkach na FUS dla przedsiębiorców nie powinny uszczuplać kapitału zgromadzonego na indywidualnym koncie przedsiębiorcy w stopniu uniemożliwiającym wypłatę minimalnej emerytury w przyszłości. Inne założenie spowoduje konieczność wydatkowania ogromnych środków publicznych na zapewnienie minimum egzystencji tych osób w okresie poprodukcyjnym.

Prezydium KK chce także zwrócić uwagę, że wdrożenie prawie 20 lat temu ryczałtowego systemu oskładkowania ZUS dla przedsiębiorców następowało w określonych warunkach techniczno-organizacyjnych, gdzie możliwości kontroli faktycznie uzyskiwanych dochodów małych przedsiębiorców przez aparat skarbowy i ZUS były bardzo ograniczone. Uznano zatem, że lepiej oprzeć cały system na ryczałcie. Obecnie aparat państwowy dysponuje znacznie lepszymi możliwościami technicznymi i organizacyjnymi, o czym świadczą osiągnięcia w egzekwowaniu podatków (w szczególności VAT). Należy zatem rozważyć odejście od ryczałtowych form oskładkowania ZUS dla działalności gospodarczej na rzecz kryterium dochodowego, podobnie jak w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

Omawiany projekt poselski zbudowany jest na przyjęciu trzech błędnych, ale obecnych w debacie społecznej i gospodarczej założeniach:
– im więcej przedsiębiorców (osób zajmujących się działalnością gospodarczą), tym lepiej dla gospodarki i społeczeństwa;
– nowo powstałe przedsiębiorstwa są zakładane z myślą o rozwoju i zatrudnieniu pracowników w przyszłości;
– zachęty do zakładania nowych przedsiębiorstw prowadzą do poprawy koniunktury gospodarczej i wzrostu PKB.

Powyższe nie znajduje żadnego odbicia w rzeczywistości.

Jak pokazują badania empiryczne prowadzone w latach 2015–2018 zdecydowana większość (2/3) założycieli startupów traktuje samozatrudnienie jako docelowy model biznesowy. Wśród pozostałych, którzy ewentualnie rozważają zatrudnienie pracowników w przyszłości, występuje zjawisko nadmiernego optymizmu. W efekcie spośród 250–300 tys. osób rozpoczynających w Polsce każdego roku działalność gospodarczą mniej niż 10% ma szansę zostać pracodawcami w przyszłości (porównaj: Jerzy Cieślik Samozatrudnienie w Polsce na tle tendencji ogólnoświatowych: wyzwania w sferze polityki wspierania przedsiębiorczości i zabezpieczenia społecznego emerytów; Studia BAS Nr 2(58)/ 2019).

Należy także podkreślić, że preferencje dla mikro działalności gospodarczej budzą szczególne zastrzeżenia, wobec znacznego zróżnicowania produktywności pracy w Polsce i nieproporcjonalnie dużego, w porównaniu z państwami najwyżej rozwiniętymi, zaangażowania pracujących w mało wydajnych podmiotach gospodarczych, głównie w mikroprzedsiębiorstwach (porównaj A. Łaszek, R. Trzeciakowski, Tylko 5,6 mln osób wytwarza połowę polskiego PKB, analiza 8/ 2018 Forum Odpowiedzialnego Rozwoju, Warszawa 2018).

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” negatywnie opiniuje projekt budżetu państwa na 2025 r.

Strona związkowa we wspólnym stanowisku do założeń budżetu państwa odniosła się do prognoz realnego tempa wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) na poziomie 3,7% i średniorocznej dynamiki cen towarów i usług konsumpcyjnych w wysokości 4,1% wskazując, że bazują one na danych oraz wiedzy o perspektywach gospodarki na koniec marca 2024 roku, co rodzi ryzyko zmiany wskaźników makroekonomicznych na kolejnych etapach procedury budżetowej. W projekcie budżetu państwa na 2025 r. dokonano zmian dotyczących: tempa wzrostu PKB do 3,9%, a inflacji do 5%, a NBP prognozuje wzrost PKB na poziomie 3,8% a inflacji na poziomie 5,2 %.

Mając na uwadze zapewnienia ze strony rządu o braku cięć wydatków społecznych, zwracamy uwagę na niektóre negatywne decyzje w tym obszarze: brak waloryzacji progów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych, progów podatkowych, brak podniesienia wysokości zasiłku pogrzebowego, brak podniesienia kwoty wolnej od podatku.

Rok 2025 będzie rokiem szczególnym, ze względu na nowe ramy zarządzania gospodarczego i wejście polski w procedurę nadmiernego deficytu. Dlatego tak ważne jest włączenie partnerów społecznych w opiniowanie planu budżetowo-strukturalnego, który Polska ma przesłać do Komisji Europejskiej do 15 października. Nie znamy ostatecznej strategii Rządu w zakresie w/w planu, a będzie on miał wpływ na stronę dochodową i wydatkową budżetów na następne lata. NSZZ „Solidarność” nie zgadza się na wyłączenie Rady Dialogu Społecznego z oceny dokumentów składających się na przygotowanie projektu ustawy budżetowej (założenia makroekonomiczne). Prezydium KK podtrzymuje apel do rządu o uwzględnienie w negocjacjach z Komisją Europejską konieczności inwestycji w poprawę dostępu do usług publicznych, zwiększenie ich jakości oraz odpowiednie wzmocnienie finansowania administracji publicznej. W szczególności, Polska powinna unikać powtórki działań rządu z lat 2009-2015, kiedy to nałożenie na Polskę procedury nadmiernego deficytu skutkowało cięciami w wydatkach na świadczenia socjalne oraz wynagrodzeń w sektorze publicznym. Ewentualne cięcia wydatków nie mogą dotknąć usług publicznych, ponieważ pogorszyłoby to warunki życia obywateli. Działania związane z procedurą nadmiernego deficytu powinny skupiać się na zwiększeniu dochodów budżetowych.

Pozytywnie oceniamy większą przejrzystość projektu budżetu, jednak zwracamy uwagę, że w uzasadnieniu wskazano, iż w kolejnych latach w projekcie budżetu nie muszą być określone wszystkie działania, które w zależności od kształtowania się wyniku sektora instytucji rządowych i samorządowych będą wdrażane w kolejnych latach, co niepokoi mając na uwadze próbę ograniczenia roli Rady Dialogu Społecznego w ocenie dokumentów dotyczących polityki budżetowej państwa.

Wynagrodzenia
NSZZ ,,Solidarność” podtrzymuje swoje stanowisko w sprawie opinii do założeń projektu budżetu Państwa, w którym żąda co najmniej 15% wzrostu płac w sferze budżetowej w 2025 r. Proponowana podwyżka wynagrodzenia na poziomie 5% będzie skutkowała brakiem wzrostu realnego wynagrodzenia. W przypadku niedoszacowania inflacji na rok 2025, spowodowanej trwającą inwazją Rosji na Ukrainę oraz odmrożeniem cen energii, będzie to wręcz prowadziło do spadku realnej wartości wynagrodzeń. Podwyżki w 2024 r. dla pracowników państwowej sfery budżetowej pozwoliły jedynie w pewnym stopniu zrekompensować skutki wysokiej inflacji w ostatnich latach, ale w dalszym ciągu nie jest to poziom satysfakcjonujący i gwarantujący godziwe wynagrodzenie.

Brak urealnienia wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej skutkuje odejściem wykwalifikowanej kadry urzędniczej, a niski poziom wynagrodzeń powoduje brak chętnych do obejmowania stanowisk w sferze budżetowej. Dla przykładu w policji i służbie cywilnej stanowiska nie są obsadzane na poziomie zapotrzebowania: na dzień 1 lipca 2024 roku w jednostkach organizacyjnych policji było 15 360 wakatów, natomiast w służbie cywilnej w ostatnich latach odsetek naborów zakończonych obsadzeniem stanowiska wynosi około 50%.

Prezydium Komisji Krajowej domaga się również odpowiedniego wzrostu wynagrodzeń nauczycieli, przynajmniej na poziomie 15 % i dostrzega zjawisko malejącego zainteresowania zawodem nauczyciela ze strony młodych osób.

W związku z zapowiedzią włączenia do ustawy budżetowej Planu Finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia dopiero w latach następnych, wnioskujemy o przekazanie informacji na temat wzrostu wynagrodzeń zaplanowanych w Planie Finansowym na rok 2025.

Prezydium zwraca uwagę, że w związku ze wzrostem wysokości minimalnego wynagrodzenia w przyszłym roku do poziomu 4 666 zł, kwota wydatków ujętych w projekcie budżetu państwa na 2025 r. oraz przewidziana na wynagrodzenia osób zatrudnionych w państwowej sferze budżetowej powinna zostać odpowiednio zwiększona, aby wzrost płacy minimalnej w sektorze publicznym nie odbywał się kosztem pracowników zarabiających powyżej poziomu minimalnego wynagrodzenia za pracę. Brak zmian w przewidzianych nakładach na wynagrodzenia będzie bowiem prowadzić do dalszego spłaszczenia wynagrodzeń w sferze budżetowej, co jest niekorzystne z punktu widzenia warunków zatrudnienia w sferze publicznej oraz jakości usług publicznych. Domagamy się od strony rządowej skutecznego i ostatecznego rozwiązania problemu spłaszczania wynagrodzeń w sektorze publicznym i rozpoczęcie prac nad zmianami systemowymi w tym obszarze.

Rynek pracy
W zakresie rynku pracy należy zgodzić się, że obecnie mamy do czynienia z bardzo niską stopą bezrobocia (wynoszącą na koniec lipca br. 5,0%). Jednakże założenie, iż podobny poziom będzie ona miała w roku 2025 jest zbyt optymistyczne. W szczególności negatywnie należy ocenić prognozę obniżenia jej o 0,1% – czyli o wartość mieszczącą się w granicach błędu statystycznego. Autorzy projektu ustawy budżetowej twierdzą, że w przyszłym roku, ze względu na dalszą poprawę tempa wzrostu gospodarczego, popyt na pracę zwiększy się, w efekcie czego zatrudnienie w gospodarce narodowej wzrośnie o 0,4%, przy czym NSZZ „Solidarność” nie podziela tego stanowiska. Obecne działania rządu związane z wprowadzaniem tzw. „zielonego ładu” stoją w sprzeczności do prognoz zakładających utrzymanie niskiej stopy bezrobocia lub wręcz dalszy jej spadek. Niska stopa bezrobocia wynika wyłącznie z niżu demograficznego i związanego z nim braku pracowników na polskim rynku pracy. Jednocześnie redukcja zatrudnienia stanowi istotne zagrożenie bezrobociem dla znacznej części pracowników. Będzie to szczególnie istotne w przypadku pracowników przemysłu ciężkiego, którzy będą mieli ograniczone możliwości w zakresie zmiany kwalifikacji zawodowych, czy też skorzystania z promowanego obecnie systemu EURES – systemu wyjazdu Polaków do pracy poza granicami RP w krajach Europy Zachodniej.

Odnosząc się do planu finansowego Funduszu Pracy, NSZZ „Solidarność” pozytywnie ocenia zwiększenie stanu jego środków pieniężnych w zakresie: zasiłków dla bezrobotnych, aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, świadczeń obligatoryjnych czy Krajowego Funduszu Szkoleniowego. Jednocześnie NSZZ „Solidarność” negatywnie ocenia propozycję zmniejszenia wynagrodzenia pracowników powiatowych urzędów pracy o kwotę 11 296 tys. zł, gdzie od wielu lat apelujemy o zapewnienie należytej obsady publicznych służb zatrudnienia, z godziwym wynagrodzeniem – zabezpieczającym właściwą obsługę ich beneficjentów. To samo dotyczy propozycji zmniejszenia środków pieniężnych na szkolenia tychże pracowników, zwłaszcza w kontekście planowanych zmian polegających na wprowadzeniu nowej ustawy regulującej zasady funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia tj. ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia.

Podatki
Jak wynika z przedstawionego projektu ustawy budżetowej na 2025 rok nie są przewidziane zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Brak zmian w zakresie stawek podatkowych, kwoty wolnej od podatku, progów podatkowych, pracowniczych kosztów uzyskania przychodu NSZZ „Solidarność” ocenia negatywnie.

NSZZ „Solidarność” postuluje, aby rząd powrócił do wyższych limitów zwolnień przedmiotowych w zakresie zapomóg wypłacanych z funduszu zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej (art. 21 ust 1 pkt 9a), zapomóg losowych, zapomóg z innych źródeł (art. 21 ust 1 pkt 26b), rzeczowych i pieniężnych świadczeń sfinansowanych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych lub funduszy związków zawodowych (art. 21 ust 1 pkt 67), dopłaty do wypoczynku z innych źródeł (art. 21 ust 1 pkt 78b). Aktualna sytuacja klęski powodziowej uzasadnia takie stanowisko.

NSZZ „Solidarność” postuluje również zainicjowanie przez rząd dalszych działań, które poskutkują zwolnieniem przedmiotowym pomocy udzielanej powodzianom oraz ulgi podatkowe darczyńcom – wzorem ulg związanych z Covid-19.

Nadal brak jest propozycji powrotu do stawek VAT w wysokości 22% oraz 7%. Wprowadzenie w 2011 roku podwyższonych stawek miało mieć charakter tymczasowy.

Rodzina
NSZZ „Solidarność” z niepokojem przyjmuje brak jakichkolwiek działań osłonowych w 2025 roku dla najwrażliwszych gospodarstw domowych, w roku w którym głębiej „odmraża” się ceny energii a prognozowany wskaźnik wzrostu cen towarów i usług nadal odbiega od bezpiecznego pułapu, istnieje duże zagrożenie, że najuboższe rodziny nie będą w stanie utrzymać swoich mieszkań. Tym bardziej, że na kolejne trzy lata pozostają niezmienione progi dochodowe uprawniające do świadczeń rodzinnych a także wysokości tych świadczeń. Marginalizowanie systemu świadczeń rodzinnych od blisko dekady powoduje, że rodziny cierpiące niedostatek prędzej otrzymają wsparcie z systemu pomocy społecznej niż z systemu wsparcia rodzin.

Według skonsolidowanego planu wydatków w układzie zadaniowym budżetu na rok 2025 na zadanie 13.4 Wspieranie rodziny zaplanowano kw. 15,49 mld zł, a zatem kwota ta jest niższa od planowanej na rok 2024, która wynosiła 16,13 mld zł. Jest to tym bardziej niezrozumiałe przy deklaracji rządu, że zadanie to jest priorytetowe.

Można także założyć, że przyjęty nowy wskaźnik bazowy dla zadania wspieranie rodziny (Planowanie w układzie zadaniowym): ubóstwo relatywne dzieci do lat 17 na poziomie 14,3%, który nie jest zbyt ambitnym celem jest potwierdzeniem, że polityka wsparcia rodzin może nie przyczynić się do realnych postępów w tym zakresie.

NSZZ „Solidarność” zwraca także uwagę, że w kwietniu 2024 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło propozycje wzrostu kwoty zasiłku pogrzebowego. Zmiana jest wyczekiwana z uwagi na duży spadek wartości wsparcia, od kiedy ustalono je w 2011 r. na poziomie 4000 zł. Pomimo, że projektowane zmiany zakładały wzrost kwoty zasiłku już w 2025 roku, nie przewiduje się w projekcie budżetu realizacji konsultowanych planów.

Pomoc społeczna
W 2025 roku będą obowiązywały nowe, wyższe progi dochodowe uprawniające do pomocy społecznej, co niewątpliwie zwiększy liczbę świadczeniobiorców, ale także kwoty wydatkowane na ten cel. W budżecie zabezpieczono odpowiednie fundusze, które będą przekazywane do samorządów.

Należy także zauważyć, iż skutki powodzi, z którą obecnie boryka się Polska, spowodują zwłaszcza w regionie dotkniętym klęską żywiołową, zwiększone potrzeby obywateli jak również wytężoną pracę służb społecznych na tym terenie. Natomiast program wieloletni przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 19 czerwca 2024 r.: „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027” nie znajduje odzwierciedlenia w projekcie budżetu. NSZZ „Solidarność” wskazuje na potrzebę oznaczenia dedykowanych na ten cel środków, które zapewniono uchwałą RM nr 62, w kwocie blisko 2 mld złotych, tak aby nie było wątpliwości, że zostały one zabezpieczone w celu realizacji programu rządowego.

Sytuacja osób z niepełnosprawnościami.
Wydatki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, zgodnie z projektem budżetu na 2025 r., będą wynosić prawie 9 mld 902 mln zł, a zatem są wyższe od tegorocznego o 300 mln zł. Jednak przewidziana w budżecie PFRON na 2025 rok dotacja z budżetu państwa na dofinansowanie do pracy pracowników niepełnosprawnych jest identyczna jak w 2024 roku – 1 mld 80 mln zł. Również przewidziane całkowite wydatki na dofinansowanie przez PFRON do pracy pracowników niepełnosprawnych są takie jak w 2024 r. tzn. 3 mld 600 mln zł. Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pragnie zauważyć, że zgodnie z projektem ustawy Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.07.2024 r o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jeszcze w bieżącym roku ma nastąpić podwyższenie dofinansowań do pracy pracowników niepełnosprawnych o 15%. Wzrost ten jest bardzo oczekiwany przez pracowników i pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. NSZZ „Solidarność” już od dłuższego czasu apeluje o odpowiednie ukształtowanie wysokości dofinansowania. Zgodnie z powyższym projektem podwyżka taka ma kosztować PFRON 554 miliony zł rocznie. Z ustawy budżetowej to nie wynika i nie ma zapisanych środków na podwyższenie dofinansowań ani w części dotyczącej dotacji z budżetu państwa ani w części finansowanej przez PFRON z własnych środków.

Na świadczenie uzupełniające dla osób niepełnosprawnych w Funduszu Solidarnościowym przewidziano 3,3 mld zł z tego funduszu. Jest to o 170 milionów zł kwota niższa niż w roku 2024 r. Zatem przewidywany budżet Funduszu Solidarnościowego nie pozwoli na spełnienie ponawianego postulatu NSZZ „Solidarność” dotyczącego likwidacji kryterium dochodowego przy świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.
Wiele już razy NSZZ „Solidarność” podkreślał, że kryterium to jest niesprawiedliwe i nie spełnia swej funkcji.

Emerytury i renty
Prezydium KK zwraca uwagę na wspólne stanowisko strony związkowej z dnia 15 lipca 2024 r. ws. wysokości wskaźnika waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych w 2025 r. Reprezentatywne centrale związkowe powtórzyły postulat waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2024 r. powiększony o co najmniej 50% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w roku 2024. Wobec nadal niestabilnej sytuacji gospodarczej konieczne jest zapewnienie bezpieczeństwa finansowego na wahania najwrażliwszym grupom społecznym, jakimi niewątpliwie są emeryci i renciści.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia uwagi do projektu ustawy MRPIPS o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z dnia 22 sierpnia 2024 r.

Podstawowym celem projektu ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego regulacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2022, str. 33) w zakresie minimalnego wynagrodzenia.

  Prezydium KK pozytywnie ocenia następujące rozwiązania:

• Przyjętą wartość referencyjną na poziomie 55 %
• Zrównanie płacy minimalnej z zasadniczą
• Zmiany w zakresie odpowiedzialności karnej i wysokości kar za niewypłacanie wynagrodzenia za pracę.

Art. 9 ust 1 projektu ustawy
Prezydium pozytywnie ocenia przyjętą wartość referencyjną. Na podstawie art. 9 ust 1 projektu ustawy orientacyjną wartość referencyjną ustala się na poziomie 55% prognozowanej wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, przyjętej do opracowania projektu ustawy budżetowej. Propozycja ta mieści się w ramach przyjętych w art. 5 ust. 4 dyrektywy, który przewiduje, że do oceny adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych państwa członkowskie mogą stosować orientacyjne wartości referencyjne powszechnie stosowane na poziomie międzynarodowym, takie jak 60% mediany wynagrodzeń brutto i 50% przeciętnego wynagrodzenia brutto lub orientacyjne wartości referencyjne stosowane na poziomie krajowym.

Art. 15 projektu ustawy
Pozytywnie oceniamy rozwiązanie zrównujące płacę minimalną z zasadniczą. Art. 15 projektu ustawy przewiduje, że wysokość wynagrodzenia zasadniczego pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego w trybie art. 6 ustawy. Rozwiązanie to należy uznać za prawidłowe. Z motywu (28) dyrektywy o adekwatnych wynagrodzeniach minimalnych wynika, że wynagrodzenia minimalne uznaje się za adekwatne, jeżeli są sprawiedliwe w stosunku do rozkładu wynagrodzeń w danym państwie członkowskim i zapewniają godny poziom życia pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy. Należy jednak wskazać, że aby zaproponowane rozwiązanie przyniosło zamierzony efekt i nie pogłębiło procesu spłaszczenia wynagrodzeń oczekiwane są kompleksowe działania w tym zakresie oraz zaangażowanie odpowiednich środków.

• Zmiany w zakresie odpowiedzialności karnej i wysokości kar za niewypłacanie wynagrodzenia za pracę (art. 22, art. 24 pkt 2-5 projektu ustawy).

Pozytywnie należy ocenić proponowane nowe rozwiązania w zakresie odpowiedzialności karnej pracodawcy oraz podwyższenie wysokości kar za niewypłacanie wynagrodzenia. Ze Sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy wynika, że na stałym poziomie utrzymuje się odsetek kontroli, w trakcie których stwierdzono naruszenia przepisów Kodeksu pracy regulujących kwestie wynagrodzeniowe, w stosunku do ogółu przeprowadzonych kontroli. Przestrzeganie przepisów dotyczących czasu pracy oraz wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy wykazały, że 41% podmiotów polecających pracę w godzinach nadliczbowych naruszyło obowiązek jej należytego wynagrodzenia, przy czym znacznie częściej odnotowywano w tym zakresie braki (27% ogółu podmiotów zobowiązanych do wypłaty) niż uchybienia (15%). Wynagrodzenia za godziny nadliczbowe nie wypłacono 13% pracowników, których dokumentację badano pod kątem realizacji przez pracodawcę obowiązku stosownej rekompensaty pracy nadliczbowej, zaś wypłacono je nieterminowo bądź zaniżono wysokość należnych kwot w przypadku 8% pracowników. Nieterminową wypłatę wynagrodzenia odnotowano u 27% badanych pracodawców i dotyczyło to niemal co czwartego spośród skontrolowanych na tę okoliczność pracowników (23%). W Sprawozdaniu Państwowej Inspekcji Pracy wyraźnie wskazuje się, że zagrożenie karą grzywny w drodze mandatu karnego w wysokości od 1 000 zł do 2 000 zł często nie stanowi wystarczającej dolegliwości dla sprawców wykroczeń stypizowanych w art. 282 § 1 pkt 1 k.p. (Zob. Sprawozdanie PIP za rok 2023, s. 130 i nast. druk sejmowy 482). Natomiast dyrektywa w art. 13 przewiduje, że państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń praw i obowiązków objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, jeżeli te prawa i obowiązki przewidziano w prawie krajowym lub  w umowach zbiorowych. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne  i odstraszające. Aby wypełnić to postanowienie dyrektywy należy ustanowić takie właśnie sankcje.

W art. 281 § 1, art. 282 § 1 oraz art. art. 283 § 1 k.p. podwyższa się wysokość kary grzywny za wykroczenia przeciwko prawom pracownika od 1500 zł do 45000 zł (obecnie od 1000 zł do 30000 zł), wprowadzając takie same wysokości kary grzywny niezależnie od rodzaju wykroczenia przeciwko prawom pracownika. Zauważyć należy, że kary w zaproponowanej w projekcie wysokości zostały już przewidziane w kodeksie pracy w art. 282 § 3 (Kto wbrew obowiązkowi wypłaca wynagrodzenie wyższe niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi będącemu osobą, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych – podlega karze grzywny od 1500 zł do 45 000 zł.) Dojdzie zatem do ujednolicenia wysokości kar przewidzianych w kodeksie pracy.

Pozytywnie należy ocenić również nowy art. 85¹ k.p. wprowadzający automatyzm w naliczaniu odsetek za czas opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia za pracę, bez konieczności wnioskowania przez pracownika, co pozwoli pracownikowi na realizację należnych mu uprawnień. Zmiana ta przyczyni się do uproszczenia i usprawnienia systemu dochodzenia tych odsetek, znacznie ograniczając liczbę postępowań sądowych.

Prezydium Komisji Krajowej negatywnie ocenia:

• Wskazanie RDS jako organu doradczego
• Procedurę aktualizacji, a w szczególności możliwość pozostawienia wysokości minimalnego wynagrodzenia na rok następny na niezmienionym poziomie czyli de facto zamrożenie minimalnego wynagrodzenia.

Art. 4 .1 projektu ustawy
Prezydium krytycznie ocenia rolę Rady Dialogu Społecznego jako organu doradczego. Na podstawie art. 4 ust. 1 wyznacza się Radę Dialogu Społecznego jako organ doradczy. Rada Dialogu Społecznego ma doradzać Radzie Ministrów w kwestiach związanych z minimalnym wynagrodzeniem za pracę, w szczególności z jego ustalaniem i aktualizacją. Projekt pozostawia otwarty katalog spraw, w których RDS będzie doradzał Radzie Ministrów w zakresie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że mogą to być oprócz spraw związanych z ustalaniem i aktualizacją minimalnego wynagrodzenia za pracę również np. sprawy związane z gromadzeniem danych czy zmianą ustawy o minimalnym wynagrodzeniu.

Wyznaczenie przez ustawodawcę RDS-u na organ doradczy jest sprzeczne z jej rolą pełnioną w procedurze negocjowania minimalnego wynagrodzenia za pracę. Projekt ustawy utrzymuje jako zasadę negocjacyjny tryb kształtowania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 6. ust. 1 projektu). RDS stanowi forum trójstronnej współpracy strony reprezentującej osoby wykonujące pracę zarobkową, o których mowa w art. 1¹ pkt 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1881 oraz z 2018 r. poz. 1608), zwanej dalej „stroną pracowników”, strony pracodawców, o których mowa w art. 1¹ pkt 2 tej ustawy, oraz strony rządowej, zwanych dalej „stronami Rady”. Przekazanie kompetencji do ustalenia wysokości wynagrodzenia Radzie, w skład której wchodzą podmioty o rozbieżnych interesach (związki zawodowe i organizacje pracodawców), w założeniu ustawodawcy ma stanowić gwarancję, że zostanie zachowana równowaga pomiędzy realizacją społecznej (socjalnej) oraz ekonomicznej (alimentacyjnej) funkcji instytucji minimalnego wynagrodzenia za pracę. Rada Dialogu Społecznego to najważniejsza instytucja krajowego dialogu społecznego w Polsce. Z założenia RDS stanowi forum współpracy i dialogu trójstronnego strony pracowników, strony pracodawców oraz strony rządowej. Natomiast wyznaczenie w tym samym zakresie RDS-u na organ doradczy będzie sprzeczne z jego pierwotną rolą. Z art. 5 ust. 6 dyrektywy wynika, że każde państwo członkowskie wyznacza lub ustanawia co najmniej jeden organ doradczy, który doradza właściwym organom w kwestiach związanych z ustawowymi wynagrodzeniami minimalnymi, i umożliwia jego funkcjonowanie. Możliwe w ramach wypełnienia tego obowiązku będzie wyznaczenie już istniejących podmiotów, nawet kilku bądź powołanie specjalnego zespołu ekspertów wskazywanych przez strony RDS-u.

Art. 7 ust. 6, Art. 10 (procedura aktualizacji) projektu ustawy
Prezydium KK zgłasza wątpliwości w odniesieniu do procedury aktualizacji minimalnego wynagrodzenia za pracę. Na podstawie art. 5 ust. 5 dyrektywy państwa członkowskie zapewniają, aby co najmniej raz na dwa lata lub w przypadku państw członkowskich stosujących mechanizm automatycznej indeksacji, co najmniej raz na cztery lata, dokonywano regularnej i terminowej aktualizacji ustawowych wynagrodzeń minimalnych. Rozwiązania zawarte w projekcie dotyczące tej procedury wydają się niejasne i nie do końca określone. Z ustawy powinny wyraźnie wynikać kryteria na podstawie których aktualizacja zostanie przeprowadzona. W celu uniknięcia nieporozumień, w ustawie powinny zostać określone zasady przeprowadzania aktualizacji wraz z czytelnym wskazaniem jego skutków.

Nie do zaakceptowania jest stworzenie w ustępie 5 art. 7 projektu ustawy możliwości pozostawienia wysokości wynagrodzenia minimalnego na niezmienionym poziomie lub jego niższy wzrost niż wynikałoby to z corocznego mechanizmu ustalania ustawowego minimum.

Art. 5 pkt 4), Art. 14 us 1pkt 4) (różnicowanie stawek minimalnego wynagrodzenia i odliczeń od niego).
Zauważyć należy, że w Polsce wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę ma charakter ogólnokrajowy i nie dopuszcza różnicowania stawek wynagrodzenia minimalnego. Z uwagi na brak tego typu uregulowań w prawie polskim należy pominąć powyższe rozwiązanie poprzez wykreślenie w Art. 5 punktu 4) o następującej treści:

Ustanawiania zróżnicowanych stawek minimalnego wynagrodzenia za pracę i odliczeń od niego.

Za takim wykreśleniem przemawia również treść art. 6. Dyrektywy 2022/2041 w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej.

Projekt ustawy w art. 14 ust. 1 przewiduje, że Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, przekazuje Komisji Europejskiej sprawozdanie zawierające następujące dane statystyczne i informacje w zakresie minimalnego wynagrodzenia za pracę:

1) wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę;

2) odsetek pracowników objętych minimalnym wynagrodzeniem za pracę;

3) opis istniejących zróżnicowanych stawek i odliczeń;

4) powody wprowadzenia zróżnicowanych stawek i odliczeń;

5) odsetek pracowników objętych zróżnicowanymi stawkami, w miarę dostępności danych.

Prezydium KK konsekwentnie wnosi o wykreślenie pkt 3 art. 14 ust 1.

Ponadto Prezydium KK proponuje zmianę w art. 5 projektu ustawy poprzez dodanie pkt 6) o następującej treści:

6) rozszerzenie zakresu podmiotowego prawa do minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Prezydium KK zwraca uwagę na prace, które nie zostały objęte gwarancją minimalnego wynagrodzenia za pracę tj. prace wykonywane w ramach staży, prac interwencyjnych czy też robót publicznych, a także pracę wykonywaną na podstawie umowy o pomocy przy zbiorach (art. 91a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 90 ze zm.). Pozostawienie tych form świadczenia pracy poza ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę prowadzi do trudnego do zaakceptowania w świetle art. 32 ust. 1 Konstytucji zróżnicowania ochrony prawa do minimalnego wynagrodzenia w zależności od charakteru podmiotu zatrudniającego. Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 czerwca 2015 r.  w sprawie o sygn. K 1/13 uprawniona jest szeroka interpretacja konstytucyjnego pojęcia „pracownik”, która obejmuje nie tylko pracowników w rozumieniu art. 2 Kodeksu pracy, ale także wykonawców pracy na podstawie umów prawa cywilnego.
Nie ma przy tym znaczenia, że przyjęta przez Trybunał Konstytucyjny interpretacja wynikała z potrzeby ustalenia zakresu podmiotowego uprawnienia do zrzeszania się w związkach zawodowych. Uprawnione jest zatem stanowisko, że gwarancja wynikająca z art. 65 ust. 4 Konstytucji dotyczy każdej pracy zarobkowej, bez względu na formę i charakter jej wykonywania. Za Trybunałem Konstytucyjnym należy przyjąć, że konstytucyjny termin „praca” obejmuje wszelką pracę zarobkową na rzecz innego podmiotu bez względu na formalne zakwalifikowanie stosunku łączącego te podmioty. Dodać należy, że dyrektywa w art. 2 również posługuje się terminem worker, czyli obszernym pojęciem obejmującym różne kategorie zatrudnionych, a nie tylko pracowników. Z motywu 21 dyrektywy wynika, że zakresem jej stosowania mogą być objęci pracownicy zarówno sektora prywatnego, jak i publicznego, a także pracownicy domowi, pracownicy na żądanie, pracownicy wykonujący pracę przerywaną, pracownicy w systemie bonów usługowych, osoby pracujące za pośrednictwem platform internetowych, stażyści, praktykanci i inni pracownicy zatrudnieni na warunkach niestandardowych, a także osoby fikcyjnie samozatrudnione i pracownicy nierejestrowani. Należy wyraźnie podkreślić, że wykonywanie pracy w ramach różnych form aktywizacji zawodowej (roboty publiczne, prace interwencyjne, staże) finansowanych ze środków publicznych nie przesądza o dopuszczalności ich wyłączenia spod gwarancji minimalnego wynagrodzenia za pracę, co należałoby uwzględnić również w ramach toczących się prac nad projektem ustawy o rynku pracy oraz publicznych służbach zatrudnienia. Trudno również odnaleźć uzasadnienie dla wyłączenia umowy o pomocy przy zbiorach spod zakresu ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

§1

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” postanawia na podstawie art. 63 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego zw. z art. 23 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych przedstawić sędziemu – komisarzowi istotny pogląd w sprawie, prowadzonej przed Sądem Rejonowym dla miasta stołecznego Warszawy, XVIII Wydział Gospodarczy, sygn. akt. WA1M/GR/36/2024, dotyczący łamania prawa pracy i zasad współżycia społecznego podczas przeprowadzania zwolnień grupowych w PKP CARGO S.A. w restrukturyzacji.

§2

Treść istotnego poglądu w sprawie stanowi załącznik do decyzji.

§3

Decyzja wchodzi w życie z dniem podjęcia.