Autor: Sekretariat Prezydium

(do użytku służbowego)

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” na wystawie okolicznościowej zatytułowanej „Prawda i Wolność. Ksiądz Jerzy Popiełuszko”.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” z oburzeniem zwraca uwagę, że opiniowany dokument to kolejny projekt rządowy, który nie został skonsultowany w trybie art. 19 ustawy o związkach zawodowych ani ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego. Tak istotne rozwiązania powinny zostać poddane szerokim konsultacjom, aby wprowadzane były w porozumieniu społecznym.

Rządowy projekt ustawy o czasowym ograniczeniu cen za energię elektryczną, gaz ziemny i ciepło systemowe oraz o bonie energetycznym jest nowelizacją istniejących już rozwiązań.

Prezydium KK NSZZ „Solidarność” wyraża swoje zaniepokojenie, że wśród osłon nie znalazły się rozwiązania gwarantujące zamrożenie cen energii elektrycznej dla wybranych grup odbiorców indywidualnych. Nie przeprowadzono odpowiednich analiz, w jakim stopniu uwalnianie cen energii wpłynie na dochody gospodarstw domowych, zwłaszcza tych najuboższych.

Zaproponowane ograniczenie ceny maksymalnej energii elektrycznej do końca roku dla obiorców gospodarstw domowych na poziomie 500 zł/MWh może okazać się niewystarczające, aby ochronić najwrażliwszych ekonomicznie odbiorców energii elektrycznej. Tym samym wątpliwym jest, że wdrażany jedynie na 6 miesięcy bon energetyczny zneutralizuje skutki zwiększonych kosztów utrzymania mieszkań. NSZZ „Solidarność” jednocześnie podkreśla, że kwoty wsparcia zaproponowane w projekcie ustawy nie odzwierciedlają rzeczywistych potrzeb grup docelowych. Projektodawca nie przytoczył żadnych badań ani statystyk dotyczących średniego zużycia energii w gospodarstwach domowych, zatem trudno jest oszacować skutki tak ograniczonej pomocy.

W związku z wygaśnięciem dodatku osłonowego, proponuje się w jego miejsce wprowadzenie jednorazowego świadczenia o nazwie bon energetyczny. Będzie on przysługiwał gospodarstwom domowym, których dochody nie wynoszą więcej niż 2500 zł w gospodarstwie jednoosobowym oraz 1700 zł w gospodarstwie wieloosobowym. Poza tym zasady przyznawania bonu będą takie, jak dotychczas w przypadku dodatku osłonowego, z wyjątkiem uwzględnienia szczególnych beneficjentów, będących uprawnionymi do bonu o wartości zwiększonej o 100%, których gospodarstwa ogrzewane są przy pomocy energii elektrycznej. Świadczenie będzie wypłacane na wniosek złożony w terminie od 1 sierpnia
do 30 września 2024 r.

Prezydium KK uznaje za zasadne konieczność podwyższenia kryteriów dochodowych uprawniających do wypłaty bonu energetycznego i objęcie szczególną ochroną gospodarstw, których głównym źródłem ciepła jest energia elektryczna.

Wątpliwości budzi wielość danych, jakie ma zawierać wniosek o wypłatę bonu energetycznego, zgodnie z art. 3 ust. 5 projektu, biorąc pod uwagę uprawnienia organu rozpatrującego wniosek zawarte w art. 4 ust. 2.

Nieuzasadnione są także zapisy art. 4 ust. 1 projektu, w którym zobowiązuje się wójta, burmistrza lub prezydenta miasta do weryfikacji wniosku o wypłatę bonu energetycznego w zakresie zgłoszenia lub wpisania głównego źródła ogrzewania w centralnej ewidencji budynków, nawet jeżeli beneficjent nie wnioskuje o podwyższony bon energetyczny. Jest to nadmiar procedur mogących wydłużyć postępowanie w sprawie przyznania świadczenia.

Ponadto, zdaniem Prezydium KK brak jest uzasadnienia dla podwyższenia wysokości kosztów obsługi świadczenia przez gminy z 2% do 3% całkowitej kwoty dotacji na ten cel.

NSZZ „Solidarność” uznaje zasadność szczególnej ochrony odbiorców wrażliwych energii elektrycznej, dlatego apeluje, aby wypracować systemowe rozwiązania na wypadek nagłych zmian na rynku energii elektrycznej. W tym celu warto rozważyć delegację ustawową dla Rady Ministrów uprawniającą ten organ do wprowadzania doraźnych osłon finansowych dla uboższych gospodarstw domowych.

Prezydium KK pozytywnie ocenia rozłożenie na etapy wzrostu maksymalnych cen gazu i ciepła dla odbiorów indywidualnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Jednocześnie zwracamy uwagę, że w uzasadnieniu nie można odnaleźć kryteriów ani wyników analiz dla tak zaplanowanych podwyżek dlatego wątpliwości budzi okres w jakim przewidziano uwalnianie tych cen.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę, że opiniowany projekt ustawy jest kolejnym rządowym projektem skierowanym do Sejmu bez uprzednich konsultacji społecznych. Procedowany projekt istotnie dotyczy pracowników i ich rodzin, z tego względu w interesie ustawodawcy jest zasięgnięcie opinii grupy społecznej objętej regulacjami, tak aby planowane rozwiązania gwarantowały zakładane ich cele.

NSZZ „Solidarność” podziela zaniepokojenie wnioskodawców wynikające z niskiego (i spadającego) poziomu dzietności w Polsce, jednakże przedstawiony projekt komplikuje istniejące już systemy wsparcia rodziców a poprzez zawarte w sobie mankamenty nie będzie służył osiągnięciu zakładanych celów. W ocenie NSZZ „Solidarność” potrzeba głębszej dyskusji poprzedzającej prace legislacyjne dotyczącej przyczyn niskiej dzietności w Polsce.

Projekt ustawy określa warunki nabywania prawa do świadczeń wspierających rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka, zwanych dalej świadczeniami „aktywny rodzic”, oraz zasady przyznawania i wypłacania tych świadczeń. Świadczeniami „aktywny rodzic” są: świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, świadczenie „aktywnie w żłobku” oraz  świadczenie „aktywnie w domu”. Na to samo dziecko, za dany miesiąc, przysługiwać ma tylko jedno ze świadczeń „aktywny rodzic”.

Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” przysługuje w wysokości 1500 zł miesięcznie na dziecko, a w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji – w wysokości 1900 zł miesięcznie. NSZZ „Solidarność” pozytywnie postrzega zróżnicowanie wysokości świadczenia ze względu na stan zdrowia dziecka.

Jak już zostało wskazane w ocenie NSZZ „Solidarność” proces powstania ustawy jest nieprawidłowy. Brak było pogłębionych studiów i analizy problemu. Ustawodawca naruszył także obowiązek opiniowania zawarty w ustawie o związkach zawodowych.

Podstawowym założeniem ustawodawcy jest promowanie podjęcia aktywności zawodowej. Przyjmując takie założenie należy uznać, że zróżnicowanie wysokości świadczeń (1500 „aktywni rodzice w pracy”, „aktywnie w żłobku” oraz 500 „aktywnie w domu”) jest racjonalne i realizuje koncepcję przyjętą w ustawie.

Prezydium KK NSZZ „Solidarność” podkreśla, że działania związane z poprawą dzietności nie mogą koncentrować się jedynie na świadczeniach. Świadczą o tym aktualne dane GUS dotyczące spadającej liczby urodzeń w Polsce, ale także spadające wskaźniki dzietności. Potrzebna jest polityka zdecydowanie bardziej kompleksowa i odpowiadające na szersze spektrum wyzwań.

W ocenie Związku istnieje potrzeba głębszej analizy jakie przesłanki utrudniają rodzicom podjęcie pracy. Nie przeprowadzono dotychczas badań, w jaki sposób wdrażane w ostatnich latach świadczenia na rzecz rodziny wpłynęły na dostęp do opieki nad dziećmi ani na aktywność zawodową rodziców małych dzieci.

Zdaniem Związku przeszkody mogą być związane z utrudnieniami w lokalnej mobilności (niedostatecznie sprawny transport publiczny), brakiem dostępu do jakościowej i dostępnej finansowo instytucjonalnej opieki nad dziećmi. Przeszkodą może być konieczność uzupełnienia kwalifikacji zawodowych. Przyczyny są różnorakie. Wydaje się jednak, że tworzenie kolejnych świadczeń bez głębszej analizy przeszkód jakie rodzice/opiekunowie napotykają nie jest właściwym kierunkiem działania.

W ocenie Prezydium KK należy w pierwszej kolejności pochylić się nad generalnym zagadnieniem efektywnego prawa do wypoczynku pracowników. Możliwość podjęcia pracy przez matki/opiekunki jest zależna w dużej mierze od stopnia zaangażowania w obowiązki domowe ojca/opiekuna dziecka a to powiązane jest nie tylko ze względami kulturowymi, ale przede wszystkim intensywnością jego pracy.

Zwracamy uwagę na takie kwestie jak:

– konieczność dostawania regulacji w zakresie oddawania czasu wolnego za prace w nadgodzinach do standardu wiążącego Polskę w związku z ratyfikowanymi postanowieniami Europejskiej Karty Społecznej,

– podjęcie dyskusji nad zwiększeniem wymiaru urlopu wypoczynkowego (obecne regulacje sięgają lat 70 XX wieku i cały wieloletni wzrost gospodarczy Polski nie przełożył się na żaden progres w zakresie wymiaru urlopu wypoczynkowego),

– podjęcie dyskusji nad wypracowaniem mechanizmów gwarancji prawa do wypoczynku dla osób wykonujących działalność gospodarczą,

– dostosowanie regulacji w zakresie prawa do gratyfikacji za prace w godzinach nadliczbowych osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu do wiążących Polskę zobowiązań (orzeczenia TSUE – C-660/20).

Podsumowując, w ocenie NSZZ „Solidarność” przede wszystkim działania mające na celu kompleksowe obniżenie intensywności pracy obojga rodziców/opiekunów dają szansę na spowodowanie efektu w postaci większej aktywności na rynku pracy osób sprawujących opiekę nad małymi dziećmi.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje kierunki zmian zaproponowane w projekcie ustawy Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (zasiłek pogrzebowy) z dnia 9 kwietnia 2024 r.

Głównym celem zaproponowanych zmian jest przywrócenie realnej wartości kwoty zasiłku pogrzebowego i podwyższenie jej z 4000 zł do 7000 zł. Kwota ta ma być corocznie waloryzowana zgodnie ze wzrostem wskaźnika cen towarów i usług za rok poprzedni. Pierwsza waloryzacja ma nastąpić w 2025 roku. Te zmiany Prezydium ocenia pozytywnie, biorąc pod uwagę 12 letni okres obowiązywania aktualnej stawki zasiłku pogrzebowego oraz równie długi czas braku systemu aktualizacji kwoty tego świadczenia.

Wątpliwości budzi propozycja zmiany ustawy o pomocy społecznej zawarta w art. 6 projektu. Proponuje się zmianę art. 40 ustawy o pomocy społecznej ustalając wysokość celowego zasiłku pogrzebowego niezależnie od dochodów osoby, która poniosła koszty pogrzebu. Zasiłek ma być wypłacany jeśli zmarła osoba nie miała tytułu do wypłaty zasiłku, lub w przypadku kiedy pomimo ubezpieczenia koszty pogrzebu były nieprzewidzianie wysokie i przekroczyły wartość tego świadczenia. Kwota zasiłku z pomocy społecznej ma wynieść 2000 zł i być wypłacana na wniosek osoby ponoszącej koszty pochówku.

W Ocenie Skutków Regulacji nie przewiduje się zwiększonych kosztów jednostek samorządu terytorialnego (JST) związanych z tym rozwiązaniem, ani dotacji z budżetu przeznaczonych na ten cel. Nie przytacza się także danych o liczbie wypłat takiego zasiłku ani kosztów jakie JST ponoszą z tytułu pochówku osób, których krewni go nie zapewnili. Tak więc nie przeanalizowano problemu, któremu projektodawca chce zaradzić tj. zwiększenie liczby pochówków opłacanych przez krewnych zmarłego.

Prezydium KK zwraca uwagę, że zasiłek celowy wypłacany jest co do zasady z uwzględnieniem kryterium dochodowego i zwykle jego kwota nie przekracza tego kryterium. Jak zauważa sam projektodawca gmina może już dziś wypłacić wsparcie na pokrycie kosztów pogrzebu w ramach zasiłku celowego. Biorąc pod uwagę fakultatywność wypłaty omawianego zasiłku przez JST przepisy te z dużym prawdopodobieństwem pozostaną „martwe”. Zdaniem NSZZ „Solidarność” ich stosowanie może doprowadzić do zróżnicowania beneficjentów pomocy społecznej ze względu na rodzaj zdarzenia losowego, stąd negatywna ocena proponowanego rozwiązania zawartego w art. 6 projektu ustawy.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” nie zgłasza uwag do opiniowanego projektu.

Projektowane zmiany wdrażają Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy, rozszerzając zakres ochrony pracowników o substancje reprotoksyczne.

Istotne jest przy tym, aby nowe rozporządzenie wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 222 § 3 Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą w sposób jak najbardziej prawidłowy uwzględniało faktyczne zagrożenia występujące w miejscu pracy związane z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o nowo uwzględnionym działaniu reprotoksycznym.

(do użytku służbowego)

(do użytku służbowego)

(do użytku służbowego)

(do użytku służbowego)