Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia opinię w sprawie Założeń projektu budżetu państwa na rok 2018 (dalej: Założenia).
Prognozy makroekonomiczne
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” po raz kolejny zauważa, że Założenia zawierają coraz mniej informacji, a w szczególności danych o przewidywanej wysokości dochodów i wydatków budżetu państwa oraz o prognozie wpływów podatkowych. Postulujemy, aby w kolejnych latach prezentować dane źródłowe, na których oparto prognozy, co ułatwi ocenę ich realności.
Brak informacji na temat limitu budżetowego wydatków, wynikającego z reguły wydatkowej, na tym etapie opiniowania założeń do ustawy budżetowej uniemożliwia realizację ustawowego obowiązku negocjacji wzrostu wynagrodzeń w Radzie Dialogu Społecznego.
Prognozy makroekonomiczne instytucji takich jak: Komisja Europejska, Agencja Moody’s, Narodowy Bank Polski oraz zawarte we wstępnych założeniach makroekonomicznych „Programu konwergencji. Aktualizacja 2017” i Założeniach są zróżnicowane, jednak odchylenia nie są zbyt duże. Większość z nich wykazuje trend rosnący, który sprzyja gospodarce.
W Założeniach nie wskazano czynników ryzyka, które mogą mieć istotny wpływ na prognozę wielkości makroekonomicznych na rok 2018. Niewiele miejsca w Założeniachpoświęca się sytuacji geopolitycznej i gospodarczej, która ma wpływ na rynki zewnętrzne.
Na pozytywną ocenę zasługuje kontynuowanie działań służących poprawie egzekwowania podatków, w tym podatku VAT. Negatywnie należy ocenić brak prognozy dochodów wynikających z ograniczenia tzw. luki podatkowej w VAT, która ma zostać zrealizowana poprzez:
-
system teleinformatyczny wspierający wykrywanie faktur dokumentujących czynności fikcyjne na podstawie przesyłanych przez podatników organowi podatkowemu co miesiąc jednolitych plików kontrolnych (JPK) zawierających ewidencję zakupu
i sprzedaży VAT; - wprowadzenie obowiązku przekazywania Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej wyciągów bankowych w postaci elektronicznej w celu szybkiej identyfikacji podejrzanych transakcji i weryfikacji spójności deklarowanych przychodów i kosztów z obrotami na rachunku bankowym;
-
wdrożenie systemu teleinformatycznego i mechanizmu analizy ryzyka, ograniczającego wykorzystywanie przez przestępców uczestniczących
w wyłudzeniach podatku VAT niedoskonałości w przepływie informacji w ramach systemu bankowego; -
wprowadzenie tzw. modelu podzielonej płatności (split payment) za dostarczone towary lub wyświadczone usługi na kwotę netto, która wpłacana jest przez nabywcę na konto dostawcy lub usługodawcy, oraz kwotę podatku, która trafia bezpośrednio na odrębne konto VAT, przeznaczone do opłacania przez podatnika VAT naliczonego
i swoich zobowiązań z tytułu VAT do urzędu skarbowego; - egzekwowanie wprowadzonych w 2016 r. przepisów, w tym w ramach tzw. pakietu paliwowego;
- wprowadzenie podatku od handlu detalicznego.
Wzrost gospodarczy
Od kilku lat głównym czynnikiem wzrostu pozostaje popyt krajowy. Podkreślając jego wpływ na wzrost gospodarczy Prezydium KK NSZZ „S” podtrzymuje postulaty dotyczące:
– odmrożenia funduszu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej,
– odmrożenia podstawy naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych,
– szybszego wzrostu emerytur i rent oraz wypracowania systemowego rozwiązania zapewniającego szybszy ich wzrost w miejsce stosowanego w ostatnich latach jednorazowego dodatku,
– przywrócenia obniżonych stawek podatku VAT w wysokości 7% i 22%,
– odmrożenia progów podatkowych,
– zwiększenia kwoty wolnej od podatku zgodnie z zapowiedzią w Wieloletnim Planie Finansowym.
W Założeniach podobnie jak w roku poprzednim wskazuje się, że w związku
z przyspieszeniem wydatkowania środków unijnych istotnym czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce będą inwestycje publiczne. Inwestycje sektora rządowego
i samorządowego mają zwiększyć się do 5%. W dokumencie podkreśla się korzystny klimat do przyspieszenia akcji inwestycyjnej przedsiębiorstw oraz jako element wsparcia wskazuje się uruchomienie Polskiego Funduszu Rozwoju, który zastąpił Polskie Inwestycje Rozwojowe. Tak lakoniczny sposób prezentacji nie daje pełnego obrazu planowanych inicjatyw oraz działań nakierowanych na transformację gospodarki polskiej w kierunku opartej na wiedzy.
Podatki
Podatki – poza funkcją fiskalną – pełnią także funkcję dystrybucyjną i stymulacyjną,
a więc powinny służyć realizacji określonych celów społecznych, w tym wyrównywaniu dysproporcji dochodowych. W Założeniach nie zapowiedziano zmiany stawek podatku PIT, waloryzacji progów podatkowych, zwiększenia kwoty wolnej od podatku i wysokości kosztów uzyskania przychodu, o co postulujemy od wielu lat. Z treści Wieloletniego Planu Finansowego oraz braku takiej informacji w Założeniach wynika, że nie planuje się
w następnym roku przywrócenia stawek podatku VAT w wysokości 7% i 22%, obowiązujących do 2010 roku. Mając na uwadze planowane zmiany w tym obszarze na poziomie europejskim, wnioskujemy o przygotowanie i przedstawienie Radzie Dialogu Społecznego przez Ministerstwo Finansów analiz, która pozwoliłyby na przyjęcie elastycznych rozwiązań dostosowanych do realiów krajowych, zarówno gospodarczych jak
i społecznych.
Zwracamy uwagę na niezasadne tak duże zróżnicowanie stawek VAT na książki (5%) i e-booki (23%). Zasadność obniżenia stawek VAT dla e-booków została potwierdzona Stanowiskiem Komisji Parlamentu Europejskiego ds. gospodarczych i monetarnych w maju 2017 r.
W Wieloletnim Planie Finansowym zapowiedziano podniesienie kwoty wolnej od podatku: „Ponadto od 2018 r. kwota odliczana od podatku zostanie ponownie podniesiona tak, aby osoby o dochodzie rocznym do 8 000 zł nie płaciły podatku”. Niepokoi fakt, że powyższa deklaracja nie znalazła się w założeniach do ustawy budżetowej i domagamy się jej spełnienia zgodnie z ustaleniami z roku poprzedniego.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wskazuje na niewspółmiernie mały wzrost wpływów z tytułu podatku PIT w stosunku do nominalnego wzrostu funduszu wynagrodzeń w gospodarce narodowej w 2016 roku i uważa, że należy szczegółowo zbadać przyczyny takiej sytuacji.
Założenia nie odnoszą się także do wniosku związków zawodowych, aby oskładkować wszystkie dochody z pracy niezależnie od formy prawnej w jakiej jest ona świadczona, proporcjonalnie do ich wielkości.
Rynek pracy
W założeniach ledwie wspomniano o sytuacji na rynku pracy. Rzeczywiście, poziom bezrobocia spada, jednak widzimy szereg wyzwań, na które musi pojawić się odpowiedź. Są to m.in. długotrwałe bezrobocie i stosunkowo niski poziom zatrudnienia, który w 2016 roku wynosił 69,9% (wg. BAEL). Zwracamy także uwagę na fakt, że ponad 10% osób w wieku
15-24 lat nie pracuje, nie uczy się i nie odbywa szkoleń. Jednocześnie, wyzwaniem staje się utrzymanie starszych pracowników na rynku pracy. Średni wiek dezaktywizacji zawodowej
z roku na rok rośnie, ale w stopniu niezadowalającym. W roku 2015 było to 61,6 lat, a w 2014 60,4. Kluczowe w tym wypadku są instrumenty aktywizacji zawodowej oferowane przez urzędy pracy. Źródłem ich finansowania jest Fundusz Pracy, jednak każdego roku część środków wydatkowana jest niezgodnie z jego przeznaczeniem. Przykładem jest finansowanie staży lekarskich i pielęgniarskich. Wzywamy zatem do takiego wykorzystywania środków
z Funduszu Pracy, które będzie uwzględniało nowe wyzwania rynku pracy.
Dziś w warunkach względnie dobrej sytuacji gospodarczej jest to szczególnie ważne.
Ważne jest by działania w tym obszarze były dyskutowane w ramach dialogu społecznego. O ile na poziomie centralnym sytuacja jest dobra, o tyle na poziomie wojewódzkim, w ramach Wojewódzkich Rad Dialogu Społecznego, zauważamy niewystarczające środki. W tym zakresie również domagamy się zwiększenia finansowania.
Założenia nie biorą pod uwagę możliwej imigracji zarobkowej osób ze wschodu Europy oraz napływu uchodźców, jak również wpływu tych grup na zatrudnienie.
Wynagrodzenia w sferze budżetowej
Rząd założył, że średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej wyniesie 100,0% w ujęciu nominalnym, tzn. wynagrodzenia w roku 2018, ustalone zgodnie z art. 6 ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw – już po raz ósmy – nie będą waloryzowane.
W ocenie Prezydium KK NSZZ „S” wpłynie to negatywnie na sytuację dochodową pracowników i w konsekwencji na poziom konsumpcji oraz wzrost gospodarczy. Wobec powyższego negatywnie oceniamy rządową propozycję i podtrzymujemy postulat, aby wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej wynosił nie mniej niż 11,2%.
W założeniach budżetu państwa na rok 2018 wskazuje się ogólnie, że kształtowanie funduszu wynagrodzeń państwowych jednostek budżetowych odbędzie się w ramach limitu wydatków przewidzianego przez stabilizującą regułę wydatkową i przy zachowaniu istniejących systemów indeksacji dla części pracowników sektora instytucji rządowych
i samorządowych. Oznacza to, że bliżej nieokreślony jest zakładany wzrost wynagrodzeń pracowników, co za tym idzie, nie oszacowano wstępnie niezbędnych środków na ten wzrost. Wieloletnia praktyka odstępowania od indeksacji wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej przy jednoczesnym podwyższaniu płac niektórych pracowników sektora instytucji rządowych i samorządowych stanowi dyskryminację pracowników, których wynagrodzenia nie zostały objęte wzrostem. NSZZ „Solidarność” nie akceptuje takich rozwiązań, gdyż wzrost wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej powinien dotyczyć wszystkich grup zawodowych, a nie jedynie wybranych. Należy podkreślić, że konsekwentne „zamrażanie” wzrostu wynagrodzeń niepodlegających automatycznej indeksacji prowadzi do coraz większych rozbieżności płacowych wśród poszczególnych grup pracowniczych u tego samego pracodawcy. Ponadto, takie postępowanie eliminuje kompetencje Rady Dialogu Społecznego w zakresie negocjacji wskaźnika wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Dlatego przypominamy kolejne nasze postulaty, aby wzrost wynagrodzeń pracowników sfery budżetowej był zawsze ustalany w ramach negocjacji prowadzonych w Radzie Dialogu Społecznego oraz o potrzebie wypracowania rozwiązania systemowego obejmującego model kształtowania płac tych pracowników.
Minimalne wynagrodzenie za pracę
Propozycja Rady Ministrów dotycząca wzrostu minimalnego wynagrodzenia za pracę od 1 stycznia 2018 r. do poziomu 2080 zł brutto (tj. ok 1515 netto) jest nie do zaakceptowania. Wobec planowanego w Wieloletnim Planie Finansowym wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w wysokości 4,7%, relacja minimalnego wynagrodzenia w przyszłym roku do przeciętnego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej będzie wynosić 46,84%. Oznacza to, że będzie ona niższa niż
w roku poprzednim, co jest sprzeczne z celem stopniowego, zgodnego z tempem wzrostu gospodarczego, osiągnięcia minimalnego wynagrodzenia wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. NSZZ „Solidarność” podtrzymuje postulat wzrostu minimalnego wynagrodzenia za pracę nie mniej niż o 8%.
Prezydium KK NSZZ „Solidarność” ponownie postuluje o jak najszybsze ratyfikowanie przez Polskę art. 4 ust. 1 Europejskiej Karty Społecznej, który zobowiązuje państwo do zagwarantowania pracownikowi wynagrodzenia zapewniającego godziwy poziom życia oraz Konwencji MOP nr 131, jak również przyjęcie Zalecenia nr 135 z 1970 roku dotyczącego ustalania płac minimalnych.
Świadczenia emerytalno-rentowe
Według danych GUS dot. sytuacji gospodarstw domowych w 2016 r., emeryci
i renciści pozostają grupą społeczną, której dochody rozporządzalne rosną najwolniej. Natomiast dochody najuboższych świadczeniobiorców, którzy należą do I i II grupy kwintylowej (udział w przeciętnych miesięcznych wydatków w dochodzie rozporządzalnym to odpowiednio 114,7% i 81,4% ), są niższe od wydatków lub niewiele wyższe od nich, co oznacza, że właśnie te grupy emerytów i rencistów nie odczuwają dobrej koniunktury ani wzrostu gospodarczego. Dlatego NSZZ „Solidarność” powtarza swój postulat zapewniania wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych na poziomie inflacji powiększonej o co najmniej 50% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia za pracę w roku 2017. Należy także, wypracować i wdrożyć odpowiedni system waloryzacji najniższych świadczeń emerytalno-rentowych, który zapewniałby utrzymanie wartości realnej tych świadczeń w długim okresie
z zachowaniem prawa świadczeniobiorców do czerpania ze wzrostu gospodarczego
na poziomie uzgodnionym przez partnerów w Pakcie dla przedsiębiorczości.
Oświata i wychowanie
NSZZ „Solidarność” po zapoznaniu się z projektem ustawy o finansowaniu zadań oświatowych z dnia 30 maja 2017 r. negatywnie ocenia jej założenia. Zgodnie ze wstępnymi ustaleniami wypracowanymi w Zespole do spraw statusu zawodowego pracowników Oświaty i grupy roboczej do spraw finansowania Oświaty, projekt miał doprowadzić do modernizacji systemu finansowania zadań edukacyjnych. Podczas debat i negocjacji doszło do zbliżenia poglądów i stanowisk uzasadniających konieczność wdrożenia nowych, systemowych rozwiązań dotyczących finansowania edukacji, w tym szkół pochodzących ze sfery prywatnoprawnej. Tymczasem projekt w ogóle nie odnosi się do finansowania zadań oświatowych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, co ze względu na wielkość środków finansowych przeznaczanych na ten cel stanowi zdecydowany udział
w wydatkowanych finansach publicznych.
Projekt dokumentu podnosi jedynie problemy związane z zasadami finansowania szkół i placówek prowadzonych przez osoby prawne lub fizyczne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego (pomijając finansowanie świadczeń pomocy materialnej, programów rządowych, inne dotacje pochodzące z budżetu państwa czy opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz rozliczenia finansowe pomiędzy jst). W stosunku do całości zadań oświatowych stanowią one, mimo wszystko, znikomą część wydatków na zadania oświatowe, stąd już sam tytuł projektu ustawy jest w przekonaniu KSOiW NSZZ „Solidarność” pewnym nadużyciem. Wynika to z faktu niewypełnienia do tej pory przez ministra właściwego do spraw oświaty delegacji zawartej w Ustawie z dnia 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, co nie pozwala odnieść się merytorycznie do planowanego finansowania zadań oświatowych, stanowiących dominującą wielkość środków finansowych na ten cel.
Uwagi szczegółowe zawarte są w opinii Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania
(w załączeniu).