Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę, że opiniowany projekt ustawy jest kolejnym rządowym projektem skierowanym do Sejmu bez uprzednich konsultacji społecznych. Procedowany projekt istotnie dotyczy pracowników i ich rodzin, z tego względu w interesie ustawodawcy jest zasięgnięcie opinii grupy społecznej objętej regulacjami, tak aby planowane rozwiązania gwarantowały zakładane ich cele.
NSZZ „Solidarność” podziela zaniepokojenie wnioskodawców wynikające z niskiego (i spadającego) poziomu dzietności w Polsce, jednakże przedstawiony projekt komplikuje istniejące już systemy wsparcia rodziców a poprzez zawarte w sobie mankamenty nie będzie służył osiągnięciu zakładanych celów. W ocenie NSZZ „Solidarność” potrzeba głębszej dyskusji poprzedzającej prace legislacyjne dotyczącej przyczyn niskiej dzietności w Polsce.
Projekt ustawy określa warunki nabywania prawa do świadczeń wspierających rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka, zwanych dalej świadczeniami „aktywny rodzic”, oraz zasady przyznawania i wypłacania tych świadczeń. Świadczeniami „aktywny rodzic” są: świadczenie „aktywni rodzice w pracy”, świadczenie „aktywnie w żłobku” oraz świadczenie „aktywnie w domu”. Na to samo dziecko, za dany miesiąc, przysługiwać ma tylko jedno ze świadczeń „aktywny rodzic”.
Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” przysługuje w wysokości 1500 zł miesięcznie na dziecko, a w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji – w wysokości 1900 zł miesięcznie. NSZZ „Solidarność” pozytywnie postrzega zróżnicowanie wysokości świadczenia ze względu na stan zdrowia dziecka.
Jak już zostało wskazane w ocenie NSZZ „Solidarność” proces powstania ustawy jest nieprawidłowy. Brak było pogłębionych studiów i analizy problemu. Ustawodawca naruszył także obowiązek opiniowania zawarty w ustawie o związkach zawodowych.
Podstawowym założeniem ustawodawcy jest promowanie podjęcia aktywności zawodowej. Przyjmując takie założenie należy uznać, że zróżnicowanie wysokości świadczeń (1500 „aktywni rodzice w pracy”, „aktywnie w żłobku” oraz 500 „aktywnie w domu”) jest racjonalne i realizuje koncepcję przyjętą w ustawie.
Prezydium KK NSZZ „Solidarność” podkreśla, że działania związane z poprawą dzietności nie mogą koncentrować się jedynie na świadczeniach. Świadczą o tym aktualne dane GUS dotyczące spadającej liczby urodzeń w Polsce, ale także spadające wskaźniki dzietności. Potrzebna jest polityka zdecydowanie bardziej kompleksowa i odpowiadające na szersze spektrum wyzwań.
W ocenie Związku istnieje potrzeba głębszej analizy jakie przesłanki utrudniają rodzicom podjęcie pracy. Nie przeprowadzono dotychczas badań, w jaki sposób wdrażane w ostatnich latach świadczenia na rzecz rodziny wpłynęły na dostęp do opieki nad dziećmi ani na aktywność zawodową rodziców małych dzieci.
Zdaniem Związku przeszkody mogą być związane z utrudnieniami w lokalnej mobilności (niedostatecznie sprawny transport publiczny), brakiem dostępu do jakościowej i dostępnej finansowo instytucjonalnej opieki nad dziećmi. Przeszkodą może być konieczność uzupełnienia kwalifikacji zawodowych. Przyczyny są różnorakie. Wydaje się jednak, że tworzenie kolejnych świadczeń bez głębszej analizy przeszkód jakie rodzice/opiekunowie napotykają nie jest właściwym kierunkiem działania.
W ocenie Prezydium KK należy w pierwszej kolejności pochylić się nad generalnym zagadnieniem efektywnego prawa do wypoczynku pracowników. Możliwość podjęcia pracy przez matki/opiekunki jest zależna w dużej mierze od stopnia zaangażowania w obowiązki domowe ojca/opiekuna dziecka a to powiązane jest nie tylko ze względami kulturowymi, ale przede wszystkim intensywnością jego pracy.
Zwracamy uwagę na takie kwestie jak:
– konieczność dostawania regulacji w zakresie oddawania czasu wolnego za prace w nadgodzinach do standardu wiążącego Polskę w związku z ratyfikowanymi postanowieniami Europejskiej Karty Społecznej,
– podjęcie dyskusji nad zwiększeniem wymiaru urlopu wypoczynkowego (obecne regulacje sięgają lat 70 XX wieku i cały wieloletni wzrost gospodarczy Polski nie przełożył się na żaden progres w zakresie wymiaru urlopu wypoczynkowego),
– podjęcie dyskusji nad wypracowaniem mechanizmów gwarancji prawa do wypoczynku dla osób wykonujących działalność gospodarczą,
– dostosowanie regulacji w zakresie prawa do gratyfikacji za prace w godzinach nadliczbowych osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu do wiążących Polskę zobowiązań (orzeczenia TSUE – C-660/20).
Podsumowując, w ocenie NSZZ „Solidarność” przede wszystkim działania mające na celu kompleksowe obniżenie intensywności pracy obojga rodziców/opiekunów dają szansę na spowodowanie efektu w postaci większej aktywności na rynku pracy osób sprawujących opiekę nad małymi dziećmi.