Dzień: 2024-12-04

Stanowisko Prezydium KK nr 3/24 ws. sztucznej inteligencji (AI) w miejscu pracy

Napisany w dniu | przez Sekretariat Prezydium

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” obserwuje z uwagą proces wdrażania technologii sztucznej inteligencji w polskich przedsiębiorstwach. Rozumiemy, że automatyzacja i innowacyjne rozwiązania mogą stanowić istotny krok w kierunku poprawy efektywności oraz konkurencyjności polskiego przemysłu na rynku globalnym. Jednocześnie jednak widzimy konieczność odpowiedzialnego podejścia, które uwzględni potrzeby pracowników i ograniczy potencjalne negatywne skutki związane z transformacją technologiczną. Nasze działania i postulaty koncentrują się na zapewnieniu, że zmiany wprowadzane w przedsiębiorstwach nie będą odbywać się kosztem zatrudnionych, ale stworzą warunki dla takiej transformacji, która uwzględni interesy wszystkich stron.

Nasze główne obawy dotyczą wpływu automatyzacji opartej na sztucznej inteligencji na stabilność zatrudnienia oraz bezpieczeństwo pracowników. Wprowadzenie zaawansowanych technologii może wiązać się z potrzebą ograniczenia liczby etatów na niektórych stanowiskach, co mogłoby niekorzystnie wpłynąć na sytuację zatrudnionych i ich rodzin, powodując wzrost bezrobocia technologicznego. Zdajemy sobie sprawę, że automatyzacja może otworzyć nowe miejsca pracy, jednak proces ten wymaga przemyślanego planu przekwalifikowania i wsparcia osób, których stanowiska mogą zostać w przyszłości zastąpione przez rozwiązania technologiczne. Odpowiedzialne podejście do tego zagadnienia wymaga, aby pracownicy zagrożeni automatyzacją mieli dostęp do szkoleń i programów umożliwiających zdobycie umiejętności potrzebnych w nowych obszarach zawodowych. Należy podkreślić szczególną sytuację starszych osób, które często mają mniejsze umiejętności cyfrowe. Zjawiskiem bardzo niekorzystnym byłoby doprowadzenie do tzw. wykluczenia cyfrowego. Negatywnie wpłynęłoby na sytuację zawodową i osobistą osób dotkniętych tym problemem jak również na gospodarkę, w której tak ważną rolę pełni kapitał społeczny. Należałoby rozważyć pozyskanie środków na ten cel poprzez opodatkowanie firm technologicznych (tzw. BigTech). Współpraca między pracodawcami, związkami zawodowymi i instytucjami państwowymi jest kluczowa dla stworzenia odpowiednich narzędzi wsparcia, które zapewnią płynne przejście między likwidowanymi a nowo powstającymi stanowiskami pracy.

Ważnym aspektem, który chcielibyśmy podkreślić, jest potrzeba utrzymania odpowiedniego nadzoru nad wdrażaniem sztucznej inteligencji oraz wprowadzenia środków ochronnych, które pozwolą uniknąć ewentualnych negatywnych skutków dla pracowników. Z perspektywy NSZZ „Solidarność” kluczowe jest, aby proces wdrażania AI w miejscu pracy odbywał się z poszanowaniem praw pracowniczych i w dialogu ze związkami zawodowymi. Narzędzia AI powinny być projektowane z uwzględnieniem wymogów prawnych, w tym prawa pracy, oraz oceniane pod względem bezpieczeństwa na równi z innymi maszynami czy urządzeniami. Pracodawcy powinni również skonsultować wdrażanie systemów AI z przedstawicielami związków zawodowych oraz pracownikami, aby zapewnić, że technologie te będą służyć ich interesom i nie naruszą ich praw.

Wymagamy, aby rozwiązania używane do oceny lub monitorowania osób pracujących w danym zakładzie pracy były w pełni przejrzyste oraz jednocześnie nie były w całości zautomatyzowane. Systemy te muszą działać w sposób transparentny i zgodny z zasadami ochrony danych osobowych. Ważne jest, aby algorytmy były regularnie audytowane i dostosowywane do standardów równości i niedyskryminacji, aby zapobiec potencjalnym nadużyciom. Prezydium KK NSZZ „Solidarność” zwraca szczególną uwagę na potrzebę zapewnienia pracownikom pełnej informacji o tym, jakie dane są zbierane i w jaki sposób będą one wykorzystywane. Ochrona prywatności i poszanowanie godności pracowników muszą stanowić fundament wdrożenia nowych technologii w miejscu pracy.

Jednym z pozytywnych efektów automatyzacji opartej na sztucznej inteligencji jest oszczędność czasu, który pracownicy poświęcają na wykonywanie rutynowych zadań. Taki potencjał powinien być wykorzystywany do wspierania rozwoju zawodowego oraz podnoszenia ich kwalifikacji. Wdrażanie AI nie powinno być postrzegane jedynie jako sposób na obniżenie kosztów operacyjnych, ale również jako narzędzie umożliwiające lepsze wykorzystanie ludzkiego potencjału. Pracodawcy, którzy zdecydują się inwestować w rozwój swoich pracowników poprzez szkolenia, warsztaty czy programy mentoringowe, mogą liczyć na wzrost innowacyjności i kreatywności w swoich zespołach. Dzięki temu automatyzacja stanie się czynnikiem wzmacniającym pracowników, a nie tylko instrumentem redukcji kosztów, pod warunkiem, że pracodawcy zapewnią odpowiednie wsparcie w procesie tej transformacji.

Jednakże, wdrażanie sztucznej inteligencji wiąże się także z ryzykiem spłaszczania struktury stanowisk. Wraz z uproszczeniem wielu zadań przez zaawansowane technologie, pozycje wymagające wcześniej specjalistycznej wiedzy mogą zostać przejęte przez osoby z niższymi kwalifikacjami. Choć zwiększa to dostępność takich miejsc zatrudnienia, może jednocześnie prowadzić do deprecjacji wartości pracy specjalistów. Pracownicy, którzy przez lata zdobywali zaawansowane kompetencje, mogą poczuć się niedoceniani i zastępowalni,  co negatywnie wpłynie na ich motywację oraz poczucie bezpieczeństwa zawodowego. Dlatego tak ważne jest, aby proces automatyzacji był zarządzany w sposób, który pozwoli na zachowanie wartości wykonywanych zadań na wyższych stanowiskach i umożliwi pracownikom dalszy rozwój w bardziej złożonych obszarach, których sztuczna inteligencja nie jest w stanie całkowicie przejąć.

Należy również podkreślić to, że młodzi ludzie wkraczający na rynek pracy szczególnie mocno odczuwają niepewność związaną z dynamicznymi zmianami technologicznymi, w tym wdrażaniem sztucznej inteligencji. Obawy dotyczące stabilności zatrudnienia, braku doświadczenia oraz niejasnej przyszłości zawodowej są wśród nich powszechne, zwłaszcza gdy rynek pracy staje się coraz bardziej wymagający i konkurencyjny. Wprowadzanie AI, które automatyzuje wiele zadań, może dodatkowo pogłębiać poczucie zagrożenia, gdy młodzi pracownicy widzą, że tradycyjne stanowiska ulegają likwidacji. Aby odpowiedzieć na te wyzwania, konieczne jest inwestowanie w system edukacji, który od najmłodszych lat uczy umiejętności niezbędnych w nowej rzeczywistości zawodowej, takich jak kreatywność, krytyczne myślenie czy kompetencje cyfrowe ale również znajomość praw pracowniczych, które mogą być źródłem większego poczucia bezpieczeństwa. Ważnym elementem wsparcia jest również budowanie świadomości, że AI, zamiast być zagrożeniem, może stać się narzędziem wspierającym ich rozwój zawodowy i otwierającym nowe ścieżki kariery, pod warunkiem że młodzi ludzie będą mieli dostęp do odpowiednich narzędzi i zasobów edukacyjnych. Uczenie ustawiczne w zakresie AI nabiera szczególnego znaczenia, ponieważ zdecydowana większość aktywnych społecznie i zawodowo osób na etapie edukacji formalnej nie miała szans uczyć się na jej temat. Dlatego potrzebne są potrzebujemy przemyślane  programy  przekwalifikowania i dokwalifikowania na każdym etapie kariery zawodowej.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” będzie monitorować postępy w tej dziedzinie i pozostaje otwarta na dialog, by wypracować rozwiązania, które umożliwią sprawiedliwą i zrównoważoną transformację technologiczną, chroniąc jednocześnie stabilność zatrudnienia oraz prawa pracowników. Wierzymy, że AI może stać się narzędziem wspierającym rozwój gospodarczy i społeczny, pod warunkiem że będzie wdrażana z poszanowaniem praw pracowniczych, w dialogu społecznym i z zachowanie wszelkich wymaganych rodzajów konsultacji oraz z odpowiedzialnym podejściem do wyzwań wynikających z jej użycia. Naszym priorytetem pozostaje ochrona stabilności zatrudnienia, wspieranie rozwoju kompetencji pracowników oraz zachowanie wysokiej jakości miejsc pracy w Polsce.

 

Decyzja Prezydium KK nr 158/24 ws. przedstawicieli NSZZ „Solidarność” w Komitecie Monitorującym Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020

Napisany w dniu | przez Sekretariat Prezydium

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” odwołuje dotychczasowego przedstawiciela NSZZ „Solidarność” w pracach Komitetu Monitorującego Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 – Kazimierza Grajcarka oraz zgłasza kandydaturę Zdzisława Jasińskiego do prac w Komitecie Monitorującym Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 .

Decyzja Prezydium KK nr 157/24 ws. opinii o projekcie Programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2026

Napisany w dniu | przez Sekretariat Prezydium

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zgłasza następujące propozycje  badań do projektu Programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2026.

  1. Badanie 1.25.12: Zjawisko ubóstwa oraz procesy wykluczenia.
    Ubóstwo jest zjawiskiem stałym w Polsce, którego badania odbywają się regularnie przy wykorzystaniu różnorodnych metod. Pomimo szerokiego dostępu do informacji, publikacje GUS nie zawierają danych w podziale na płeć. Wskazanym jest, aby takie dane były wyłonione w badaniach budżetów gospodarstw domowych oraz w Europejskim badaniu warunków życia, tak aby łatwiej można było diagnozować potrzeby osób żyjących w niedostatku w naszym kraju.
  2. W 2022 r. w ramach badania pilotażowego w ramach Europejskiego Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności Eurostat rozpoczął gromadzenie danych na temat nowego zjawiska zatrudnienia na platformach cyfrowych, którym objęta była również Polska.
    Biorąc pod uwagę skalę zjawiska NSZZ „Solidarność” sugeruje rozpoczęcie prac nad  metodologią badawczą, procedur zbierania danych i ogólnej wykonalności pełnoskalowego badania na temat osób wykonujących pracę zarobkową za pośrednictwem platform cyfrowych, z podziałem na płeć, wiek, poziom wykształcenia, rodzaj aktywności i status zatrudnienia, a także na temat ich organizacji pracy i warunków pracy.
    Istotną dla związku zawodowego byłaby również informacja czy pracownicy platform cyfrowych są objęci ubezpieczeniem społecznym na wypadek bezrobocia, choroby lub wypadków przy pracy.
  3. NSZZ „Solidarność” postuluje przywrócenia w ramach kwartalnego badania popytu na pracę badania osób, które pracują zdalnie. Jedyne tego typu badanie obejmowało pierwszy kwartał 2023 r. i było uwarunkowane monitorowaniem sytuacji na rynku pracy w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego.
    Ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 240) wprowadziła do Kodeksu pracy pracę zdalną. W  związku ze zmianą porządku prawnego, zdaniem Związku niezbędne jest monitorowanie danego zjawiska, które pozwoli na określenie jego skali oraz tendencji rozwojowych.
  4. NSZZ „Solidarność” postuluje o wprowadzenie badania „Dojazdy do pracy” w okresie dwuletnim. Na chwilę obecną badanie dojazdów do pracy dla ogółu pracujących zostało przeprowadzone dwukrotnie na podstawie danych pozyskanych przez statystykę publiczną na potrzeby Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań.
    Informacje uzyskane w trakcie spisu pozwoliły na dokonanie charakterystyki dojeżdżających do pracy według płci i wieku oraz umożliwiły identyfikację terytorialną ich miejsca pracy.
    Uważamy, że dane badanie należy rozszerzyć o kwestie związane ze środkiem transportu,  z czasem oraz częstotliwością dojazdów do pracy z uwzględnieniem odsetka osób wykonujących pracę zdalną.
    Naszym zdaniem istotne jest również zbadanie zjawiska wykluczenia komunikacyjnego z podziałem na cechy wykluczenia: młodzież, osoby starsze, osoby niepełnosprawne.
  5. NSZZ „Solidarność” wnioskuje o gromadzenie oraz udostępnienie informacji dotyczących praktyki stosowania przepisów dotyczących działalności związków zawodowych, w tym:
    – liczby zawiadomień do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych i sposobu załatwienia sprawy, liczby wyroków skazujących,
    – liczby skarg złożonych do PIP na naruszenia przepisów dotyczących działania związków zawodowych u pracodawcy i sposobach załatwienia sprawy,
    – praktykę stosowania przez sądy art. 755 (5) k.p.c. w zakresie dotyczących osób, których trwałość stosunku pracy podlega szczególnej ochronie na podstawie art. 32 ustawy o związkach zawodowych tj. liczbę wniosków o udzielenie zabezpieczenia i sposób rozstrzygnięcia,
    – liczby zawiadomień o przestępstwach, o których mowa w art. 26 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 123) oraz sposobach załatwienia sprawy,
    – liczbę osób, z którymi rozwiązano umowę o pracę, korzystających z ochrony, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, które odwołały się do sądu i sposób rozstrzygnięcia.
    – liczbę skarg składanych do PIP lub pozwów do sądu, w których podnoszony był zarzut dyskryminacji ze względu na przynależność lub wykonywanie funkcji związkowych i sposób załatwienia sprawy lub rozstrzygnięcia.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” oczekuje ustosunkowania się Głównego Urzędu Statystycznego do zgłoszonych propozycji.

 

 

Decyzja Prezydium KK nr 156/24 ws. opinii o projekcie ustawy o bonie senioralnym

Napisany w dniu | przez Sekretariat Prezydium

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie odnosi się do działań wspierających rodziny w opiece nad zależnymi rodzicami/krewnymi. Dobrym kierunkiem jest ułatwianie pracownikom łączenia życia rodzinnego z zawodowym. Jednak projekt ustawy o bonie senioralnym w zaproponowanym brzmieniu może być jedynie pilotażem systemowego rozwiązania, gdyż jego koncepcja może okazać się niewystarczająca, aby osiągnąć spodziewany rezultat.

Prezydium KK NSZZ „Solidarność” przedstawia następujące uwagi szczegółowe:

  1. W projektowanym art. 6 ust. 2 ustala się limity dochodowe osób uprawnionych do otrzymania wsparcia w formie bonu senioralnego. O ile ustalenie górnej granicy dochodu dla gospodarstwa jednoosobowego (pkt 1) jest przejrzyste, o tyle ustalenie górnego dochodu gospodarstwa domowego (pkt 2) na poziomie maksymalnym w kwocie 3 krotności minimalnego wynagrodzenia bez względu na liczbę członków gospodarstwa domowego jest daleko niezrozumiałe, nieczytelne i wydaje się niesprawiedliwe. Trudno porównywać sytuację rodziny dwuosobowej do sytuacji dochodowej rodziny trzyosobowej czy czteroosobowej. Ustawodawca nie uzasadnia takiej konstrukcji kryterium dochodowego.
    Ponadto Związek wnosi o ustalenie innego odnośnika do kryterium dochodowego niż ustawowe minimalne wynagrodzenie za pracę tak, aby zapewnić pełną neutralność corocznych negocjacji jego wysokości. Można odwołać się do wartości średniego wynagrodzenia za pracę w danym roku, które jest publikowane przez GUS.
  2. W art. 8 proponuje się ustalenie kwoty wsparcia w formie bonu senioralnego o wartości maksymalnej 2 150 zł. Jednocześnie brak jest deklaracji waloryzacji tej kwoty lub innego systemu utrzymywania jego wartości. Zdaniem Prezydium KK wskazanym jest ustalenie sposobu aktualizacji wartości bonu, tak aby zapewnić adekwatność wsparcia w długim okresie, bez względu na kalendarz wyborczy.
  3. Zgodnie z projektowanym art. 9 ust. 2 zapewnienie kontaktów z otoczeniem nie może być przyznane jako samodzielna usługa wsparcia w ramach bonu senioralnego. Prezydium KK nie widzi uzasadnienia dla takiego wyłączenia. Osoby, które nie mogą poruszać się samodzielnie lub z innych zdrowotnych względów są wyłączone lub mają ograniczone możliwości kontaktu z otoczeniem, powinny mieć zapewnioną pomoc i wsparcie, pomimo faktu, że na terenie swojego zamieszkania wykazują samodzielność.
  4. Art. 10 określa delegację ustawową dla Rady Ministrów do ustalenia w drodze rozporządzenia szczegółowego sposobu realizacji usług wsparcia, w tym standardy i sposób ich wykonania. Brak załączonego projektu rozporządzenia uniemożliwia ocenę poziomu wyznaczonych standardów, co wydaje się kluczowym przy założeniu, że usługi wsparcia mają być dofinasowane z funduszy publicznych.
  5. W projektowanym art. 12 ustala się limity godzin wsparcia podlegającego dofinasowaniu w formie bonu. Projekt nie przewiduje minimalnych ani maksymalnych stawek godzinowych w ramach opłat za usługi, co w świetle maksymalnej kwoty miesięcznej (art. 6) sprawia, że sam system staje się nieczytelny i pozostawia swobodę interpretacji zakresu ustalania wysokości wsparcia. Stawka wsparcia powinna być ustalona w kwocie za godzinę lub zakres wsparcia powinien być określony nie godzinowo, ale w proporcji do stawki miesięcznej, co zagwarantuje jednoznaczność wysokości projektowanego świadczenia.
  6. W art. 21 ust. 1 pkt 5 nastąpiło powtórzenie w linijce trzeciej.
  7. W art. 22 określa się zakres szkoleń, jakie osoba wykonująca usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego musi ukończyć przed podjęciem pracy, jednocześnie nie określa się jakie podmioty mogą te szkolenia prowadzić i na jakich zasadach będą wystawiane zaświadczenia potwierdzające ich odbycie. Istnieje zatem zagrożenie, że wymagane szkolenia nie będą odbywały się na odpowiednim poziomie i staną się jedynie formalnością, za którą kandydaci do pełnienia usług wsparcia będą musieli ponieść opłaty.
  8. Art. 39 ust. 1 i art. 42 ust. 4 – decyzje o przyznaniu lub nie bonu senioralnego osobie wnioskującej, a także decyzje o uchyleniu lub zmianie decyzji wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Jednak decyzje nie muszą posiadać uzasadnienia. Należy zauważyć, że art. 107 kodeksu postępowania administracyjnego jasno określa treść decyzji administracyjnej i uzasadnienie jest jej integralną częścią, tak więc, zwłaszcza decyzja odmowna powinna zawierać uzasadnienie. Dlatego, zdaniem NSZZ „Solidarność” nie można dopuścić do takiej konstrukcji, która jest w sprzeczności nie tylko z ustawą kpa, ale także z prawem obywatela do odwołania się od decyzji urzędu, co niewątpliwie dostęp do uzasadnienia przyspiesza i ułatwia. Wprawdzie projektodawca zakłada możliwość zwrócenia się do odpowiedniego urzędu o uzasadnienie, jednak wydłuża to ostatecznie postępowanie i może skutecznie uniemożliwić odwołanie (ze względu na przekroczenie terminów). Nie akceptujemy takiego zapisu.
  9. W art. 43 – zupełnie niezrozumiałe jest wskazanie osoby, na rzecz której ma zostać przekazana nienależnie zrealizowana wartość bonu senioralnego. Nienależnie pobrane kwoty powinny bezwzględnie wracać do podmiotu, który je wypłacił.
  10. Art. 50 – określa ścieżkę dojścia do wysokości kryterium dochodowego dla osoby na rzecz której świadczone będą usługi wsparcia w ramach bonu senioralnego. Brak jest uzasadnienia dla tych kwot. Sama konstrukcja przepisów jest niezrozumiała i może budzić wątpliwości. Dlatego bardziej właściwym byłoby określenie wysokości kryterium które odnosi się do konkretnych kwot ogłaszanych przez ZUS (np. średnie świadczenie emerytalne), co umożliwi podnoszenie wartości kryterium w tempie proporcjonalnym do zmian sytuacji dochodowej świadczeniobiorców.

W związku z odległym planowanym terminem wejścia w życie ustawy, Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” apeluje o podjęcie dalszych prac nad projektem, tak aby wyeliminować z niego wszelkie wątpliwości i niedopatrzenia.