Miesiąc: sierpień 2021

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wnosi następujące uwagi dotyczące przedmiotowego projektu.

Na wstępie należy podkreślić, że w dniu 10 czerwca br. do Kancelarii Sejmu została skierowana Decyzja Prezydium KK nr 72/21 ws. opinii do projektu ustawy o ograniczeniu różnic w wysokości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn. Ze względu na zbliżony cel opiniowanego w tym miejscu projektu ogólne uwagi dotyczące samego wyrównywania wynagrodzeń kobiet i mężczyzn zgłoszone w Decyzji nr 72/21 pozostają aktualne.

Zasadnicza uwaga dotyczy zakresu proponowanych zmian, które ograniczają się wyłącznie do jednej przesłanki dyskryminacji. W pełni zgadzając się z wagą kwestii równouprawnienia ze względu na płeć nie można nie zauważyć, że projektodawcy proponują wprowadzenie szczególnych mechanizmów ograniczonych tylko do tej okoliczności.
Tym samym osoba dyskryminowana, np. ze względu na wiek, niepełnosprawność, przynależność związkową czy też pochodzenie etniczne będzie korzystała ze słabszej ochrony prawnej niż osoba traktowana gorzej ze względu na płeć.

W kwestiach szczegółowych Prezydium KK zgłasza następujące uwagi:

1. zmianę przewidzianą w art. 19 ust. 6a ustawy o PIP należy traktować jako zmianę pozytywną ze względu na przeciwdziałanie nierównemu traktowaniu w zatrudnieniu, jednak zapis ten w obecnej formie nic nie wnosi. Sam fakt gromadzenia dokumentacji przykładowo z postępowań prowadzonych przez PIP wynika już z innych przepisów powszechnie obowiązujących, które odpowiednio stosuje się do działalności Państwowej Inspekcji Pracy. W ślad za tak skonstruowanym przepisem ustanawiającym określony obowiązek PIP, powinna iść również konkretna kompetencja do wykorzystania zebranych danych do przeciwdziałania zjawisku nierównego traktowania;`
2. nie jest zrozumiałe dlaczego projektodawcy decydując się na wskazanie ilości zapytań kierowanych przez okręgowych inspektoratów prac, o których mowa w  art. 2 ust. 1 pkt 4 projektu ustanowili górny pułap tych zapytań; wyjaśnienie przedstawiane w uzasadnieniu nie jest przekonywujące, jako że w razie stwierdzenia (np. w poprzednich latach)
   przez okręgowego inspektora pracy dużej skali nieprawidłowości nie będzie mógł
   on zwiększyć skali działań, które w założeniu mają im zapobiegać;
3. w całej drodze postępowania w kwestii przekazywania danych przez pracodawcę do PIP brak jest ujęcia związków zawodowych, proponujemy wprowadzenie zapisu umożliwiającego zakładowej organizacji związkowej działającej u danego pracodawcy, złożenia sprzeciwu w terminie 30 dni od złożenia przez pracodawcę danych,
   co skutkowałoby przeprowadzeniem kontroli przez Państwową Inspekcję Pracy 
   w zakresie przekazanych danych.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie ocenia projekt ustawy Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2021 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej.
Celem projektowanych przepisów jest usunięcie niesprawiedliwości, jakiej doświadczają pozbawione ochrony prawnej osoby, które decyzją administracyjną są obciążane kosztami pobytu wstępnego w domu pomocy społecznej, gdy ten nie wywiązywał się względem nich z obowiązków rodzicielskich. NSZZ „Solidarność” nie ma wątpliwości, że projektowana zmiana jest zasadna, a ustawodawca powinien wcześniej pochylić się nad losem osób pokrzywdzonych przez rodziców.
Jednocześnie Prezydium KK zwraca uwagę, że zaproponowana zmiana w pkt. 2 art. 64a przedmiotowej ustawy, zawęża krąg osób uprawnionych do zwolnienia z ponoszenia opłaty za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej (DPS), gdyż wskazuje, że zwolnienie z opłat dotyczy m.in. osób, które udowodnią, że mieszkaniec domu pomocy społecznej dopuścił się wobec osoby zobowiązanej do wnoszenia opłat przestępstwa ściganego jedynie z oskarżenia publicznego. Zapis wydaje się być w sprzeczności z intencją projektodawcy, a także z uzasadnieniem projektowanej zmiany. Zdaniem Prezydium KK przedmiotowazmiana ograniczy krąg osób, które mogłyby ubiegać się o zwolnienie z konieczności ponoszenia opłat za pobyt w DPS. Nie zawsze przestępstwa za użycie przemocy są ścigane z oskarżenia publicznego, co nie oznacza, że są mniej przykre i dolegliwe dla ofiary, zwłaszcza nieletniej. Dlatego zdaniem Prezydium KKten przepis powinien zostać tak zmieniony, aby nie wzbudzał kontrowersji i poczucia niesprawiedliwości.
Prezydium KK zwraca również uwagę, że obecny system promuje, w przypadku członka  rodziny zobowiązanego do opłaty za dom pomocy społecznej, bierność zawodową i szarą strefę. Zgodnie z przepisami członek rodziny, którego dochody przekraczają 300 % kryterium dochodowego jest zobowiązany do opłaty za DPS. Czasem jest to kilka osób w rodzinie, a czasem jedna. Problem pojawia się, gdy jedna osoba w rodzinie ponosi główny ciężar tej opłaty. Przykładowo samotnie gospodarujący wnuk osoby przebywającej w DPS, zarabiający przeciętną pensję, będzie ponosił znaczne koszty pobytu w DPS dziadka, tzn. opłata zostanie określona w ten sposób, aby pozostało mu 2100 zł netto. Osoba taka nie jest zmotywowana do poszukiwania pracy, w której pensja przekracza minimalną płacę lub stara się, aby część wynagrodzenia była wypłacana nieoficjalnie. W związku z tym, nowelizacja powinna również przewidywać górny limit opłaty (poza całkowitym kosztem pobytu w DPS). Zasadnym byłoby wprowadzenie określonego górnego limitu procentowego wynagrodzenia, którym można by zobowiązać do łożenia na członka rodziny w DPS.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Muzeum Saturn w Czeladzi, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” na wystawie okolicznościowej zatytułowanej 13 grudnia 1981. Represje wobec czeladzkich działaczy opozycji antykomunistycznej w stanie wojennym.            

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, w związku z planowanym rozpoczęciem prac budowlanych na działkach nr 151/53 i 151/54 – obręb 0068 przy ul. Ks Jerzego Popiełuszki 8 w Gdańsku, wielobranżowego budynku biurowo-usługowego D1 wraz z garażem podziemnym, niezbędną infrastrukturą techniczną i elementami zagospodarowania terenu, w celu zabezpieczenia integralności i stanu technicznego budynku Historycznej Sali BHP, wyraża zgodę na objęcie budynku Sali BHP programem monitoringu geodezyjnego przez kierownika budowy wyznaczonego przez Inwestora.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” upoważnia Bogdana Bisia – zastępcę Przewodniczącego KK do podpisania z Ministrem Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, Gminą Miasta Szczecin, Zarządem Regionu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Pomorza Zachodniego oraz Instytutem Dziedzictwa Solidarności porozumienia dotyczącego przekazania Instytutowi Dziedzictwa Solidarności własności obiektu budowlanego tak zwanej Świetlicy dawnej Stoczni Szczecińskiej celem organizacji i prowadzenia w jego obrębie działalności kulturalnej.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje projekt ustawy o zmianie ustawy o pracowniczych programach emerytalnych oraz ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego.
Celem projektowanej ustawy jest:

1. zniesienie zbędnych obciążeń biurokratycznych obciążających pracodawców prowadzących PPE i przeniesienie ich na instytucje finansowe obsługujące PPE;
2. uproszczenie trybu zawierania przez pracodawców porozumień o zawieszeniu naliczania i odprowadzania składek podstawowych bądź o czasowym ograniczeniu wysokości składki podstawowej w PPE przez zastąpienie trybu rejestracji przez organ nadzoru trybem notyfikacji;
3. uatrakcyjnienie aktywnego uczestnictwa pracowników w PPE poprzez zniesienie fakultatywnego zakazu wnoszenia składki dodatkowej, dywersyfikację źródeł finansowania składki, bezwarunkowe dopuszczenie możliwości wnoszenia składek dodatkowych również w okresach nieobecności w pracy (np. w okresie urlopu wychowawczego);
4. doprecyzowanie niektórych kompetencji nadzorczych KNF;
5. dostosowanie przepisów ustawy o IKE i IKZE do art. 13a ust. 1a tej ustawy, który reguluje limit wpłat na IKZE dokonywanych przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność.

Do rozwiązań zaprezentowanych w projekcie ustawy Prezydium KK NSZZ „Solidarność” zgłasza następującą uwagę. Projekt zakłada także wprowadzenie w ustawie o PPE nowego art. 38 ust. 3b w brzmieniu „Po okresie zawieszenia bądź czasowego ograniczenia składki podstawowej pracodawca nie jest zobowiązany do wpłaty kwoty składki, która nie została odprowadzona w związku z zawieszeniem albo czasowym ograniczeniem składki podstawowej.” Należy podkreślić, że zapis ten dotyczy sytuacji, gdy zawieszenie bądź ograniczenie odprowadzania składek następuje na podstawie jednostronnej decyzji pracodawcy, bez żadnego wpływu samych uczestników programu bądź podmiotów reprezentujących ich interesy jak związki zawodowe działające u danego pracodawcy. W związku z tym całkowite zniesienie obowiązku odprowadzenia zaległych składek na podstawie przepisu rangi ustawowej jest zapisem niekorzystnym dla pracowników będących uczestnikami programu. Alternatywą dla tego rozwiązania mogłoby być wprowadzenie rozstrzygnięcia tej kwestii jako obligatoryjnego elementu umowy zakładowej lub wprowadzenie obowiązku konsultacji w tym zakresie pomiędzy pracodawcą a podmiotami reprezentującymi pracowników.
Jak już zostało wskazane zarówno kierunek proponowanych zmian jak i większość szczegółowych propozycji nowych rozwiązań prawnych należy ocenić pozytywnie. Nie wydaje się jednak, aby w znaczący sposób przyczyniły się one do upowszechnienia instytucji dobrowolnego oszczędzania na starość.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” stwierdza, że wysokość zaproponowanego wynagrodzenia  w projekcie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2021 roku w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2022 r. w kwocie 3 000 zł oraz wysokość minimalnej godzinowej stawki w kwocie 19,60 zł odbiega od propozycji przedstawionej we wspólnych stanowiskach strony pracowników Rady Dialogu Społecznego z dnia 19 maja 2021 r. oraz z dnia 19 lipca 2021 r.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” z zadowoleniem przyjmuje propozycję ustawową dotyczącą podniesienia kwoty wolnej od podatku do 30 000 złotych, co stanowi realizację postulatu Związku. Jednocześnie uznaje za konieczne zwiększenie pracowniczych kosztów uzyskania przychodów oraz wprowadzenie mechanizmu ich corocznej waloryzacji co będzie istotnym elementem wzrostu wynagrodzenia netto osób najmniej zarabiających.
Postulowany przez Związek wyższy wzrost minimalnego wynagrodzenia na poziomie 3 100 zł wpłynie na poziom dochodów dużej grupy pracowników, gdyż zgodnie ze statystykami z ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej aż 13 proc. otrzymuje minimalne wynagrodzenie za pracę.
Postulat wzrostu minimalnego wynagrodzenia o nie mniej niż 10,71 % ma swoje podłoże zarówno w planowanym, zapowiadanym wzroście PKB, a także w oparciu o szacunki dotyczące inflacji. Należy jednocześnie zauważyć, że Komisja Europejska (KE), jak i Narodowy Bank Polski (NBP), w swoich prognozach, wskazują na znacznie wyższe od zakładanego w Założeniach projektu budżetu państwa na rok 2022 tempo wzrostu produktu krajowego brutto – na poziomie 5,2 proc. (KE) i 5,4 proc. (NBP). Zdaniem tych instytucji w 2022 r. wyższa będzie od zakładanej także inflacja. Ceny mają wzrosnąć o 3,1 proc. (KE) i 3,3 proc. (NBP). Wyższy wzrost gospodarczy i inflację prognozuje ponadto Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Jej zdaniem PKB w 2022 r. wzrośnie o 4,7 proc a inflacjao 3,3 proc. Także wysoki poziom inflacji w 2021 r. odbija się negatywnie na realnych wynagrodzeniach, zwłaszcza najuboższych pracowników, ograniczając aktualnie ich wartość nabywczą.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje zmiany zaproponowane w projekcie ustawy Ministra Rodziny i Polityki Socjalnej z dnia 13 lipca 2021 r. o  zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Projekt ustawy o zmianie ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, zwany dalej „projektem” zawiera propozycje zmian warunków funkcjonowania centrów integracji społecznej (CIS) i klubów integracji społecznej (KIS). Mają one na celu ułatwienie funkcjonowania podmiotów zatrudnienia socjalnego i organizacji procesu reintegracji, rozszerzenie niektórych uprawnień ich uczestników, a także udoskonalenie systemu monitorowania działalności podmiotów zatrudnienia socjalnego. Zmierzają one m.in. w kierunku rozszerzenia kręgu podmiotów uprawnionych do korzystania ze wsparcia (osoby nie spełniające przesłanki ubóstwa, osoby uprawnione do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy), ułatwienia procesu tworzenia CIS i KIS, rozszerzenia katalogu źródeł i możliwości finansowania ich działalności, rozszerzenia zakresu uprawnień ich uczestników.
Zmiana ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi zmierza w kierunku umożliwiania finansowania CIS i KIS z dochodów z opłat za wydanie zezwolenia na sprzedaż alkoholu.
Wszystkie te zmiany należy ocenić pozytywnie. Są one odpowiedzią na rosnące zainteresowanie usługami podmiotów zatrudnienia socjalnego.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wyraża swoje oburzenie, że projekt dokumentu istotnego dla związków zawodowych został przekazany do konsultacji społecznych dopiero po interwencji Związku i ponad miesiąc po jego prezentacji przez Premiera Mateusza Morawieckiego. Jednocześnie Prezydium KK wnosi następujące uwagi do projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia dokumentu Strategia Demograficzna 2040.
Zgodnie z treścią projektu uchwały Strategia Demograficzna ma ustanowić całościowe ramy polityki dotyczące zagadnień demograficznych i kierunki rozwoju polityki społecznej dla przeciwdziałania starzeniu się społeczeństwa oraz zwiększania dzietności. Projekt zawiera także próbę diagnozy przyczyn zapaści demograficznej oraz ogólne propozycje działań zaradczych.
Zdaniem Prezydium KK dokument zawiera dobrą diagnozę aktualnej sytuacji demograficznej, jednakże propozycje działań odpowiadających tej diagnozie są ograniczone ukierunkowaniem jedynie na poprawę dzietności, która jest jednym z  elementów polityki demograficznej. Na politykę demograficzną obok działań wpływających na  dzietność społeczeństwa składać się powinny także polityka migracyjna oraz polityka podnoszenia standardu życia, nierozerwalnego z polityką rynku pracy, którego jakość determinuje dobrobyt społeczny. W Strategii pomija się wyżej wymienione kwestie, choć stanowią one istotną rolę w kształtowaniu równowagi społecznej.
Strategia zdaje się także ignorować trendy społeczno-kulturowe w Polsce jak i w innych rozwiniętych krajach. Trudno przypuszczać, że działaniami pronatalistycznymi zwiększy się skłonność młodych osób do zawierania małżeństw czy  wcześniejszego rodzicielstwa, ponadto o ile wsparcie rodziny jest istotnym działaniem prorozwojowym, o tyle traktowanie związków nieformalnych jako mniej istotnych dla kształtowania się rodzicielstwa może przyczynić się do ograniczenia efektów planowanych działań pronatalistycznych. Tym bardziej że ze statystyk wynika, że wraz z coraz mniejszą liczbą zawieranych małżeństw rośnie liczba urodzeń dzieci poza nimi, jednocześnie rośnie liczba rozwodów. Zatem sztuczne stymulowanie wzrostu liczby zawieranych małżeństw może nie przyczynić się to ich stabilności czy rozrodczości. Z drugiej strony strategia powinna odpowiadać na aktualne trendy w zachowaniach społecznych nie tyle co je odwracając, co wpisując w nie swoje polityki.
Niewątpliwie stymulowanie przyjaznego rodzinom otoczenia życia i pracy zwiększy poczucie bezpieczeństwa i stabilności rodzin. Nie można jednak ignorować faktu, że w krótkim czasie polski rynek pracy będzie borykał się z brakiem odpowiedniej liczby osób w wieku produkcyjnym, gdyż nawet najlepsza polityka pronatalistyczna nie zaradzi na aktualne jego problemy. Dlatego Prezydium KK zwraca uwagę, że zwiększenie dzietności nie może stanowić jedynego celu strategii demograficznej, gdyż równie istotnym jej elementem jest polityka migracyjna, która w krótkim czasie może zaradzić na deficyty kadrowe na rynku pracy jak i na zbyt szybkie dalsze starzenie się społeczeństwa. W ramach polityki migracyjnej należy opierać się przede wszystkim na:

1. dokonaniu krótkookresowej i średniookresowej analizy potrzeb polskiego rynku pracy w zakresie liczby cudzoziemców i oczekiwanych kwalifikacji. Na bazie takiej pracy analitycznej można przystąpić do poszukiwania adekwatnych form prawnych zrealizowania „zapotrzebowania” rynku pracy poprzez przykładowo modyfikacje listy państw których obywatele mogą podjąć pracę na podstawie oświadczeń,  modyfikacja terminów (okresów) związanych w możliwością wykonywania pracy na polskim rynku itp. Jeżeli jednak nie dokonamy kroku pierwszego – analizy – nie ma możliwości szukania adekwatnych rozwiązań bo nie wiemy „ile” i „kto”. Tylko dokonanie analizy pozwala następnie post factum  ocenić czy dla określonej (pożądanej) grupy obcokrajowców Polska okazała się atrakcyjna;
2. koncentracji na pobycie długoterminowym – analiza zasadności egzaminu z języka polskiego – konieczność zwiększenia wsparcia dostępu do bezpłatnych lekcji i innych form wsparcia;
3. analizie „potrzeb” polskich uczelni co do liczby studentów spoza Polski niezbędnych do zachowania dotychczasowych aktywności edukacyjno – dydaktycznych. Wsparcie uczelni w możliwości przygotowania/ przeprowadzenia oferty dydaktycznej atrakcyjnej dla obcokrajowców;
4. budowie systemu przyciągania osób o wyższych, specyficznych kwalifikacjach poprzez jasny system preferencji. Preferencje te powinny także dotyczyć członków ich rodzin.

Nie mniej istotne są działania odpowiadające na starzenie się społeczeństwa, których nie można znaleźć w zaproponowanej strategii czyli takie, które przyczynią się m.in. do wydłużenia życia w zdrowiu, czy będących odpowiedzią na potrzeby opiekuńcze nad osobami niesamodzielnymi czy rozwiązania dedykowane do starszych pracowników, którzy mogliby kontynuować aktywność zawodową, jednak przy odpowiednio ukształtowanym i przyjaznym dla nich środowisku pracy. Do takich działań zdaniem Prezydium KK obok poprawy dostępności do profilaktyki zdrowotnej także dla osób w wieku porozrodczym należy potrzeba reformy medycyny pracy, czy zmian w kodeksie pracy ułatwiających pracownikom w wieku 55+ na pracę zgodną z ich możliwościami zdrowotnymi. Na te aspekty Strategia nie zwraca uwagi, co czyni ją daleko niepełną.
Podsumowując, zdaniem Prezydium KK w dokumencie dominuje warstwa analityczno-diagnostyczna. Obszerna analiza różnych danych dotyczących sytuacji demograficznej Polski potwierdza dość oczywistą i znaną od dawna diagnozę, iż sytuacja demograficzna naszego kraju jest dramatyczna i tylko poprawa bardzo niskiego wskaźnika dzietności może przyczynić się do spowolnienia procesu zmniejszania się liczebności populacji naszego kraju. W części analityczno-diagnostycznej dominuje podejście opisowe. W dokumencie przedstawia się poszczególne elementy polityki demograficznej państwa. Brakuje jednak oceny ich skuteczności i krytycznego podejścia do dzisiejszych rozwiązań w tym zakresie. Mimo znacznego wzrostu nakładów na politykę rodzinną oraz znaczącego zwiększenia uprawnień rodziców wpływ tych działań na poprawę wskaźnika dzietności jest niewielki. Bez rzetelnej i szczegółowej oceny skuteczności i efektywności dotychczasowych instrumentów polityki społecznej Państwa w tym obszarze nie da się zaprojektować nowych skuteczniejszych rozwiązań systemowych. Cele Strategii skupiają się jedynie na poprawie dzietności, ale i w tym obszarze zostały one sformułowane w sposób zbyt ogólny, bez określenia szczegółowych instrumentów ich realizacji a samej Strategii nie uwzględniono uwarunkowań kulturowych, które zdają się mieć coraz większy wpływ na decyzje młodych ludzi o założeniu rodziny i urodzeniu dzieci.                

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje kierunek rozwiązań zawartych w projekcie ustawy Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 19 lipca 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym, jednocześnie uważa, że przedstawienie nowego instrumentu mającego służyć poprawie dzietności Polaków powinno być poprzedzone rozwiązaniem już istniejących problemów, na które wielokrotnie wskazywał Związek.

Przedstawiony projekt określa warunki i tryb przyznawania nowego świadczenia kierowanego do rodzin z dziećmi, które będzie finansowane z budżetu państwa (wraz z kosztami obsługi). Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie przysługiwać na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie w wieku od 12 do 36 miesiąca życia w maksymalnej wysokości 12 tysięcy złotych na dziecko, w odniesieniu do zamieszkałych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres pobierania tego świadczenia: obywateli polskich oraz cudzoziemców, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie świadczeniem niezależnym od dochodów rodziny  oraz nieopodatkowanym podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Nie będzie podlegał egzekucji. Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie świadczeniem przyznawanym na wniosek osoby uprawnionej. Natomiast zadaniami związanymi z przyjmowaniem, rozpatrywaniem wniosków oraz wypłatą świadczenia będzie zajmować się Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Przysługująca kwota świadczenia będzie wypłacana w miesięcznych częściach/ratach. Miesięczna wysokość świadczenia będzie wynosić 500 zł przez 2 lata lub 1000 zł miesięcznie przez rok. Przewiduje się, że ustawa wejdzie w życie 1 stycznia 2022 r. Zgodnie z przepisami przejściowymi prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego będzie przysługiwać także rodzinom/osobom uprawnionym, które już w dniu wejścia ustawy mają drugie i kolejne dzieci w wieku od 12 do 36 miesiąca życia. Co do zasady, świadczenie ma pomóc rodzicom małych dzieci w realnym wyborze, w jaki sposób będzie wykonywane nad maluchami opieka po zakończonym urlopie rodzicielskim lub wygaśnięciu świadczenia rodzicielskiego, co zdaniem Prezydium KK jest dobrym i oczekiwanym celem.

Jednakże uzyskanie świadczenia kierowane jest to rodzin na tych samych warunkach co funkcjonujące już inne programy (świadczenie wychowawcze czy świadczenie Dobry Start), dlatego niezrozumiałą, zdaniem Prezydium KK, jest decyzja o wdrażaniu nowego instrumentu wsparcia rodzin nową ustawą zamiast próby zintegrowania wsparcia w jednej ustawie, tak aby przepisy były czytelne i łatwe w odbiorze dla beneficjentów.

Rodzinny kapitał opiekuńczy jest kolejnym świadczeniem omijającym systemem świadczeń rodzinnych, co stanowi dalszą jego marginalizację, czego nie można zaakceptować. System świadczeń rodzinnych kierowany jest do rodzin o największych potrzebach i znajdujących się w najtrudniejszych sytuacjach, dlatego powinien być realnym systemem wsparcia właśnie dla nich.

Prezydium KK podkreśla z ubolewaniem, że politykę wsparcia dochodowego rodzin opiekujących się dziećmi (w różnych fazach ich życia) prowadzoną przez rząd postrzegamy jako mało spójną i chaotyczną. Podstawowy zarzut dotyczy braku waloryzacji świadczeń rodzinnych w tym świadczenia rodzicielskiego. Brak waloryzacji świadczeń rodzinnych w roku bieżącym powoduje, że system staje się coraz bardziej fasadowy. Zwróćmy uwagę na najprostszy przykład: zasiłek rodzinny przysługuje także po ukończeniu przez dziecko18 roku życia w razie kontynuowania nauki. W żadnych okolicznościach po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia nie przysługuje świadczenie 500 plus. Tak więc, brak waloryzacji zarówno kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń rodzinnych jak i samych świadczeń powoduje, że pozostawiamy grupy ubogich rodzin, przed którymi stają określone wyzwania wychowawcze – przykładowo związane ze wsparciem (nawet symbolicznym) dzieci kontynuujących naukę samym sobie. Zdaniem Prezydium KK w pierwszej kolejności należy waloryzować świadczenia już istniejące w systemie (przykładowo świadczenie rodzicielskie) mając na uwadze powyżej opisana sytuację na rynku pracy i zagrożenie brakiem adekwatnego wsparcia dla osób, które urodziły dziecko a nie są objęte ubezpieczeniem chorobowym, a dopiero w następnej kolejności wprowadzać nowe rozwiązania.

Należy także rozważyć szczególną sytuację rodziców, których dziecko ma orzeczoną niepełnosprawność. W ocenie Prezydium KK w sytuacji, gdy drugie dziecko ma orzeczoną niepełnosprawność należy przewidzieć dłuższy okres przysługiwania kapitału opiekuńczego. Na przykład o dodatkowe 2 lata.

Jednocześnie NSZZ „Solidarność” nie może zaakceptować przekazania nowych zadań do ZUS, który zajmuje się co do zasady obsługą systemu ubezpieczeń społecznych, do którego nowe świadczenie nie należy. Zadania, które wiążą się z weryfikacją uprawnień oraz odpowiednim wykorzystaniem przekazywanych rodzicom środków są zadaniami gminnych i miejskich ośrodków pomocy rodzinie a oddalenie usług i świadczeń na rzecz rodziny do ogólnopolskiej instytucji utrudni rodzicom dostęp do projektowanego wsparcia. Co więcej nie do zaakceptowania jest zaproponowana forma wnioskowania jedynie w postaci elektronicznej. NSZZ „Solidarność” już wielokrotnie w swoich opiniach zwracał uwagę, że uniemożliwienie składania wniosku o kolejne świadczenia w tradycyjnej (papierowej) formie może skutecznie utrudnić niektórym rodzicom czy opiekunom ubieganie się o nowe świadczenie.

Równocześnie, Prezydium KK wskazuje, że w ocenie NSZZ „Solidarność” rząd RP w sposób błędny i zbyt ograniczony diagnozuje przyczyny niezadowalającej dzietności Polaków. Jedną z fundamentalnych przyczyn jest nadmierna elastyczność na rynku pracy wyrażająca się dominacją umów cywilnoprawnych (w kohortach wiekowych osób wchodzących na rynek pracy, a więc wśród tych, którzy mogą mentalnie przymierzać się do decyzji prokreacyjnych). Uspokajające stwierdzenia, że wciąż generalnie mamy do czynienia z dominacją zatrudnienia pracowniczego stanowi uciekanie od prób rozwiązania tego realnego problemu. Kwestią kluczową w naszej ocenie jest:

• wyrównanie pozapłacowych kosztów pracy (pełna składka na FUS w przypadku umowy zlecenia co zmniejszy presje na zawieranie fałszywych umów cywilnoprawnych oraz zmiany zasad odprowadzania składki przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą); wyposażenie PIP w efektywne narzędzia przeciwdziałania zawieraniu fałszywych umów cywilnoprawnych i fałszywego samozatrudnienia;likwidacja wyłączenia możliwości odprowadzania składki na FUS w wypadku umów zlecenia dla osób uczących się do 26 roku życia, co uniemożliwia im podleganie (nawet dobrowolnie) ubezpieczaniu chorobowemu warunkującemu prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Logika jakichkolwiek działań o charakterze strategicznym powinna zakładać, aby przed przedstawianiem nowych propozycji starać się rozwiązać wskazane powyżej problemy. NSZZ „Solidarność” zwracał wielokrotnie na to uwagę w wystąpieniach do strony rządowej, jednakże nasze monity pozostały bez odzewu. Tak więc Prezydium KK apeluje po raz kolejny o bardziej realistyczne spojrzenie na rynek pracy otaczający osoby młode
i jego wpływ na ich decyzje związane z zakładaniem rodziny, urodzeniem dziecka (lub przyjęciem na wychowanie) czy podjęciem decyzji o kolejnym potomku.

Prezydium KK zgłasza jednocześnie uwagi z zakresu techniki legislacyjnej:

– proponujemy, aby przeformułować obecny art. 5 projektu tak aby znajdowało się w nim bezpośrednie odniesienie do regulacji mówiącej o możliwości podjęcia decyzji o okresie wypłaty świadczenia (innymi słowy wskazującego na możliwość podjęcia decyzji o otrzymywaniu świadczenia w wysokości 500 zł lub 1000 zł). Obecna lektura tego artykułu jest  niezrozumiała,

– należy uzupełnić projektowany art. 49 pkt 1, gdyż aktualna jego treść uniemożliwia interpretację intencji projektodawcy.