Dzień: 2020-06-08

   Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Stowarzyszenia Maratonu „Solidarność”, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” oraz logo 40-lecia powstania NSZZ „Solidarność”, na materiałach promocyjnych ORLEN e- Maratonu „Solidarności”.

(do użytku służbowego)

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wnosi następujące uwagi do projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia dokumentu „Strategia na rzecz z Niepełnosprawnościami 2020-2030”. Przedstawiony projekt przewiduje wdrożenie różnych instrumentów wsparcia osób z niepełnosprawnościami, zależnych od stopnia niepełnosprawności.

Przede wszystkim należy zauważyć, że projekt Strategii pomija zaangażowanie w przygotowanie i realizację działań partnerów dialogu społecznego, a przecież opracowywanie polityki wobec osób z niepełnosprawnościami wymaga szczególnej wrażliwości i pogłębionych konsultacji. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” uważa, że reformy przewidywane przez Strategię powinny być przeprowadzane z rozwagą i świadomością złożoności rozwiązywanych problemów. Przy wszelkich zmianach obecnego systemu wsparcia należy wsłuchiwać się w głos organizacji zrzeszających osoby niepełnosprawne, pracowników i pracodawców.

Większość opisów działań zamieszczonych w Strategii nie wskazuje konkretnych propozycji zmian oraz instrumentów jakie zostaną zastosowane. Uniemożliwia to pełną ocenę projektu.

Należy jednak zwrócić uwagę na następujące kwestie szczegółowe:

1. Autorzy dokumentu posługują się danymi za rok 2018 – nie jest to w pełni uzasadnione, ponieważ dostępne są już dane z 2019 roku. Ponadto okoliczności związane z epidemią powodują,  że sytuacja w  niektórych obszarach może być już zupełnie inna niż przedstawiona w Strategii, wymagany zatem byłby tu co najmniej odpowiedni komentarz przy braku najnowszych danych.

2. Zgodnie ze Strategią należy podjąć działania zwiększające zatrudnienie osób niepełnosprawnych. W dokumencie silnie zaznaczona jest rola otwartego rynku pracy w tym aspekcie. Nie należy jednak zapominać, że wiele osób niepełnosprawnych jest zatrudnionych na chronionym rynku pracy. W strategii brak jest określonych działań w stosunku do zakładów pracy chronionej, których sytuacja aktualnie na rynku jest bardzo trudna i jest ich coraz mniej. Przypomnieć należy, że nie wszystkie osoby niepełnosprawne znajdą pracę na otwartym rynku pracy. Ponadto wskaźnikiem realizacji zwiększenia zatrudnienia zgodnie z projektem ma być współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. W ostatnich 5 latach współczynnik aktywności zawodowej wzrósł o 3 % jednak wynika to w głównej mierze z demografii. Natomiast liczba pracujących osób niepełnosprawnych pozostaje na zbliżonym poziomie (ok 420 tys. osób) od lat. Wskaźnikiem realizacji w tym przypadku powinna być np. liczba pracujących osób niepełnosprawnych.

3. Według autorów Strategii przygotowana ma być zmiana dotychczasowych świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych. Nie wiadomo jednak, czy będzie to oznaczać wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2014 r. dotyczącego świadczenia pielęgnacyjnego i przyznania go opiekunom osób, które stały się niepełnosprawne w dorosłym życiu – projekt  pomija tę kwestię. Strategia zapowiada natomiast stopniowe usuwanie ograniczeń                          w aktywności zawodowej opiekunów, co jest pozytywnym krokiem, i o co od lat postuluje NSZZ „Solidarność”.

4. W projekcie znalazła się zapowiedź nowej ustawy o wyrównywaniu szans osób z niepełnosprawnościami, która miałaby zawierać regulacje, których nie ma w innych aktach prawnych (nie wiadomo jednak o jakie kwestie chodzi). Co więcej, z czasem miałaby ona zastąpić obowiązującą obecnie ustawę z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Projekt Strategii nie wskazuje jednak jakich mechanizmów w polskim porządku prawnym aktualnie brakuje lub jakie mechanizmy  w dotychczasowej ustawie są nieadekwatne.

5. Projekt przewiduje stworzenie zintegrowanego, jednolitego systemu orzekania  o niepełnosprawności dla celów rentowych, pozarentowych i edukacyjnych. Reformą systemu orzecznictwa zajmował się już zespół prof. Gertrudy Uścińskiej powołany przez premier Beatę Szydło, ale do dziś efekty jego prac są nieznane. Strategia nie odnosi się do prac zespołu, nie wiadomo zatem czy w ogóle istnieją efekty prac zespołu prof. Uścińskiej, a jeżeli są, czy będą wykorzystane i w jakim kierunku podąży zmiana systemu orzekania. Zmiana systemu orzekania jest bardzo delikatną kwestią. Należy pamiętać, że ciągłe zapowiedzi zmiany orzecznictwa powodują zamieszanie oraz niepewność osób niepełnosprawnych, co do ich praw nabytych.

6. W Strategii przewidziane jest przeprowadzenie analizy pod kątem nałożenia obowiązku zatrudniania osób niepełnosprawnych na przedsiębiorstwa liczące co najmniej 10 pracowników. Obecnie pracodawcy, którzy mają minimum 25 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty i nie osiągają 6% wskaźnika zatrudnienia osób z dysfunkcjami, muszą dokonywać wpłat na rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Jeśli dla małych firm również zostanie wyznaczony taki wskaźnik będą musiały płacić kary na fundusz w razie jego niespełnienia.Taka zmiana spowoduje wyższe wpływy do budżetu PFRON, co jest pożądane, jednak w dobie spowolnienia gospodarki po pandemii zmiana taka musi być szeroko skonsultowana i przeanalizowana z przedstawicielami przedsiębiorców i strony pracowniczej.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia uwagi do Wniosku  KE dotyczącego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady Ustanawiającego Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności, w szczególności w zakresie procedury oceny planu odbudowy  i zwiększenia odporności:

1. Na pozytywną ocenę zasługuje ścisła współpraca Komisji z zainteresowanymi państwami członkowskimi przy dokonywaniu oceny planu odbudowy i zwiększenia odporności. Za taką uznajemy między innymi zorganizowanie na wniosek państwa członkowskiego wymiany dobrych praktyk.
2. Komisja w celu oceny planów odbudowy i zwiększenia odporności  może uruchomić wsparcie  dla państwa członkowskiego  poprzez  pomoc ekspertów. Powstaje pytanie jaki będzie klucz doboru ekspertów.
3. Składanie sprawozdań w ramach europejskiego semestru w cyklu kwartalnym z postępów w realizacji planów odbudowy i zwiększenia odporności, w tym ustaleń operacyjnych,
   o których mowa w art. 17 ust 6 może być trudna do osiągniecia. Należałoby rozważyć propozycję aby ustalenie czasu sprawozdania z postępów realizacji było uzgadniane i wpisywane w porozumieniu operacyjnym.
4. Biorąc pod uwagę cel ustanawianego instrumentu NSZZ „Solidarność” (jednym z nich jest wspieranie tworzenia miejsc pracy podczas  wychodzenia z kryzysu związanego z COVID- 19) wnioskuje o udział  partnerów społecznych w korzystaniu z instrumentu na rzecz planu odbudowy i zwiększenia odporności.