Dzień: 2019-12-09

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia następujące uwagi do  senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (druk senacki nr 12).

Prezydium KK docenia to, że projekt obejmuje szerszą grupę osób niż wymienione w wyroku TK P 20/16, a mianowicie obok kobiet, które na wcześniejszą emeryturę przeszły na podstawie art. 46 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, regulacja  dotyczyć będzie także – będących w identycznej sytuacji – osób z rocznika 1953, które na wcześniejszą emeryturę odeszły na podstawie art. 50, 50a, 50e, 184 ustawy emerytalnej oraz art. 88 Karty Nauczyciela (art. 1 projektu). Tych osób wyrok TK bezpośrednio nie dotyczył.

Należy jednak zwrócić uwagę, że Wyrok TK (sygn. akt P 20/16) brzmi: „Art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.” W cytowanym Wyroku TK jest mowa o nabyciu prawa do emerytury, a nie o złożeniu wniosku. Natomiast, w projekcie ustawy, w art. 1 zaproponowano zapis, że w ustawie dokonuje się zmian w art. 25 przez dodanie art. 1ba po art. 1b o treści: „1ba. Przepisu ust. 1b nie stosuje się do ubezpieczonych, którzy pobrali emeryturę na podstawie wniosku złożonego przed dniem 6 czerwca 2012 r., a uprawnienie do emerytury, o której mowa w art. 24, uzyskali po 2012 r.”.

Zapis „którzy pobrali emeryturę na podstawie wniosku złożonego przed dniem 6 czerwca 2012 r” – jest problematyczny na tle wyroku TK, ponieważ stanowi warunek w nieuprawniony sposób ograniczający zakres tego orzeczenia.

Kobieta urodzona w 1953 roku, która 1 lipca 2012 roku przeszła na wcześniejszą emeryturę na podstawie wniosku złożonego 5 czerwca 2012 roku – będzie objęta zakresem proponowanego przepisu.Kobieta urodzona w 1953 roku, która 1 lipca 2012 roku przeszła na wcześniejszą emeryturę na podstawie wniosku złożonego 6 czerwca 2012 – już nie.

Uzasadnieniem dodania tego warunku – zdaniem twórców projektu – jest posiadanie przez emerytów składających wniosek od dnia 6 czerwca 2012 roku „obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną”.

Przyjęte przez twórców projektu założenie – że emerytki urodzone w 1953 r. roku miały realną szansę, aby 6 czerwca 2012 r. roku mieć wiedzę o zastawionej przez ustawodawcę „pułapce” art. 25 ust. 1b – jest wątpliwe.

Data 6 czerwca 2012 roku to data publikacji w Dzienniku Ustaw znowelizowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS.Realnie oceniając sytuację w tym momencie posiadaczami „obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną” byli wyłącznie twórcy procesu legislacyjnego. Nawet gdyby obywatele już w dniu publikacji w Dzienniku Ustaw przystąpili do czytania i analizowania zapisów nowej ustawy emerytalnej, to posiadaczami „obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną” mogli się stać dopiero po pewnym czasie przyswojenia znaczenia uchwalonej przez Sejm i Senat regulacji.

Dzień publikacji ustawy to data, od której stało się dostępne źródło wiedzy, ale w żadnym wypadku nie można twierdzić, że przyszli emeryci stali się w tym dniu posiadaczami tej wiedzy. Pierwsze informacje na temat nowelizacji i jej skutków pojawiły się w przestrzeni publicznej dopiero późną jesienią 2012 roku. ZUS oficjalnie zakomunikował o skutkach znowelizowanej ustawy emerytalnej – w tym o art. 25 ust. 1b – dnia 2 stycznia 2013 roku, a więc następnego dnia po jej wejściu w życie. I tę datę można uważać jako moment posiadania realnej, czyli „obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną”.

Należy także zwrócić uwagę jak w praktyce wygląda proces przechodzenia na emeryturę – decyzję o przejściu na emeryturę przyszły emeryt musi, z co najmniej kilkumiesięcznym wyprzedzeniem, uzgodnić z pracodawcą (co nie wynika z obowiązującego prawa ale normalnej praktyki funkcjonowania pracowników i pracodawców) więc praktycznie wszystkie wnioski złożone w okresie od 6 czerwca do końca 2012 roku to skutki decyzji podjętych w okresie, w którym nie było żadnej wiedzy o skutkach art. 25 ust. 1b.

Podsumowując: NSZZ „Solidarność”wskazuje na potrzebę rozważenia objęcia przedmiotową regulacją także kobiet, które przeszły na wcześniejszą emeryturę na podstawie wniosku złożonego po 6 czerwca 2012 r. 

Należy także bezwzględnie wydłużyć okres 3 miesięcy jako przewidziany na złożenie wniosku (art. 2 projektu). Mamy tu do czynienia z osobami starszymi, często przewlekle chorymi, o ograniczonej zdolności do szybkiego działania i wskazany w projekcie okres 3 miesięcy jest zdecydowanie zbyt krótki.

Zaproponowana przez Senat nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS będąca konsekwencją wyroku TK pozwala na szerszy komentarz dotyczący częstotliwości zmian w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych i możliwości „przystosowania” się adresatów podejmowanych decyzji legislacyjnych.

Zdaniem NSZZ „Solidarność”, jest kwestią poważnie wątpliwą (w świetle art. 2 Konstytucji RP i zasady zaufania obywateli do państwa) czy osoby z wcześniejszych roczników 1949-1952 miały realną wiedzę i możliwość dostosowania się do skutków zmian legislacyjnych polegających na wprowadzeniu art. 25 ust.1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zasada zaufania obywateli do państwa musi realistycznie zakładać, że odbiorcy normy potrzebują czasu aby przyswoić w pełni konsekwencje zmian legislacyjnych. Dopiero po okresie „przyswajania” skutków nowych regulacji można mówić o w pełni autonomicznych i swobodnych decyzjach ubezpieczonych.

Trybunał Konstytucyjny, w uzasadnieniu wyroku sygn. akt P 20/16 wskazał, że wprowadzenie art.25 ust.1b wiązało się z szeregiem wątpliwości, nie tylko wobec kobiet z rocznika 1953, ale innych, które spełniły przesłanki do uzyskania emerytury powszechnej do końca 31 grudnia 2012 r.

Również Biuro Legislacyjne Senatu w swojej opinii z 10 grudnia 2013 r., zwracając uwagę na art. 2 Konstytucji, stwierdziło, że uzasadnione byłoby przywrócenie dotychczasowych regulacji – wobec emerytów, którzy przeszli na wcześniejszą emeryturę, nie mając wiedzy, że w przyszłości spowoduje to pomniejszenie ich zwykłej emerytury.

Jest więc kwestią otwartą potrzeba dalszych prac nad usunięciem z porządku prawnego skutków wprowadzenia w życie art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Prezydium KK  zwraca także uwagę na fakt, że przekazany do konsultacji senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (druk senacki nr 12), ma identyczne brzmienie, jak projekt skierowany do konsultacji przez Senat poprzedniej kadencji (druk senacki nr 1175). Dowodzi to niestety tego, że proces konsultacji istotnych społecznie zmian przepisów jest jedynie sztuką dla sztuki. Pomimo licznych uwag co do zaproponowanego przez Senat sposobu realizacji wyroku TK, nowy projekt skierowany do konsultacji nie zawiera żadnych zmian, a Izba Wyższa nie podjęła żadnej refleksji nad uwagami do projektu.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” protestuje przeciwko brakowi konsultacji oraz wysłuchania opinii NSZZ „Solidarność” w sprawie projektu ustawy
o zmianie ustawy o Solidarnościowym Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych wraz z autopoprawką (druki nr 13 oraz 13-A), zwany dalej projektem.

Projekt wpłynął  do Sejmu RP 13 listopada 2019 r., a Komisja Krajowa NSZZ  „Solidarność” otrzymała projekt z Kancelarii Sejmu 21 listopada br. po pierwszym jego czytaniu w Sejmie RP, które odbyło 19 listopada, autopoprawka do projektu wpłynęła 25 listopada. Wyrażenie opinii zgodnie z art. 19 ustawy o związkach zawodowych poprzedzone konsultacjami ze strukturami i organami Związku było niemożliwe. Konsekwentnie więc nie mogło dojść także do wysłuchania opinii NSZZ „Solidarność”,
o jakim wypowiedział się TK w Wyroku  Kp 1/18: „Celowościowa wykładnia przepisów ustawowych pozwala wyciągnąć wniosek, że opiniowanie projektów aktów normatywnych ma sens jedynie wtedy, gdy w trakcie prac nad projektem opinie te zostają wysłuchane. Wartością konsultacji w procesie legislacyjnym jest doprowadzenie do pewnego konsensusu społecznego, który powinien skutkować lepszą percepcją stanowionych norm.”

Nowelizacja ustawy dotyczy rozszerzenia zakresu zadań Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych przez wprowadzenie możliwości udzielenia wsparcia finansowego kolejnym grupom społecznym – emerytom i rencistom. Ze środków Funduszu finansowane ma być jednorazowe roczne świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów w 2019 r. wraz z kosztami obsługi, a także renta socjalna i zasiłek pogrzebowy, który przysługuje w razie śmierci osoby pobierającej rentę socjalną. Zmiana polega na tym, że przenosi się do Funduszu Solidarnościowego z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydatki na renty socjalne oraz wydatki na trzynaste emerytury. 

Zdaniem Prezydium NSZZ „Solidarność” przedstawiony projekt wzbudza poważne wątpliwości dotyczące dochodów jak i wydatków Funduszu. W projekcie wprowadza się możliwość zaciągania pożyczek z Funduszu Rezerwy Demograficznej.Wobec braku zasadności takiego działania wnioskować należy, że projektowana zmiana ustawy ma jedynie na celu ominięcie reguły wydatkowej. Trzynaste renty i emerytury wypłacone w 2019 r., mają zostać sfinansowane z Funduszu Solidarności, a ten jest funduszem celowym, więc limit wydatków określony regułą wydatkową go nie obejmuje. Prezydium KK wskazuje, że takie działanie jest psuciem struktury finansów państwa i rozmontowywaniem „bezpiecznika” budżetowego jakim jest reguła wydatkowa.

Powstanie Funduszu Solidarnościowego miało dać perspektywy na stworzenie systemowych rozwiązań kierowanych do osób niepełnosprawnych i ich opiekunów, zapewniających m.in. asystencję osobistą i opiekę wytchnieniową, a także zatrudnienie wspomaganego – nie na zasadach projektowych, jak dzieje się to do tej pory, ale jako trwałe rozwiązania gwarantowane. Prezydium KK wyraża obawy, że znaczne rozszerzenie grupy beneficjentów Funduszu oddala tę perspektywę. Nowe zadania zdominują całkowicie zadania dotychczasowe Funduszu.

NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę również na naruszenie zasad techniki prawodawczej przy konstruowaniu projektu. W art. 1 w pkt 2, w art. 1 w ust. 1 w pkt 2 ustawodawca wskazał, że Fundusz ma na celu wsparcie finansowe emerytów i rencistów, o którym mowa w przepisach odrębnych. Ponadto w art. 1 w pkt 3, w art. 3 ust. 1a pkt 2, a także w art. 1 w pkt 4, w art. 6b ust. 1 pkt 2 ustawodawca mówi między innymi

o możliwości zaciągania nieoprocentowanych pożyczek na wypłatę jednorazowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów oraz kosztów obsługi wypłaty tego świadczenia, o których mowa w odrębnych przepisach. Taka konstrukcja przepisu, poza naruszaniem zasad techniki prawodawczej, dowodzi jedynie tego, że nie planuje się w przyszłości finansowania z Funduszu dodatkowego jednorazowego świadczenia dla emerytów i rencistów. Stąd, tym bardziej niezrozumiały jest brak odwołania do konkretnych przepisów, czyli do ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2019 r. (Dz. U. poz. 743).

Ponadto Prezydium KK podtrzymuje swoje zastrzeżenia dotyczące finansowania Funduszu Solidarnościowego z Funduszu Pracy. W nadchodzących latach prawdopodobnego spowolnienia środki z Funduszu Pracy powinny być wydatkowane na cele określone dla Funduszu Pracy, tj. przede wszystkim promocja zatrudnienia, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa czy szkolenia zawodowe.

Prezydium KK zwraca uwagę, że sposób procedowania, a także cele wprowadzanych rozwiązań budzą niepokój także w środowiskach osób niepełnosprawnych. Wobec deklaracji Premiera Rządu o potrzebie cierpliwego i rzetelnego dialogu, działania te są dalece sprzeczne z oczekiwaniami nie tylko związku zawodowego, ale także ogółu obywateli. Ład i spokój społeczny wynika przede wszystkim ze starannego prawodawstwa oraz wzajemnego zrozumienia i jest podstawą zaufania obywateli do Państwa.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” protestuje przeciwko brakowi konsultacji oraz wysłuchania opinii NSZZ „Solidarność” w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o Solidarnościowym Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych wraz z autopoprawką (druki nr 13 oraz 13-A), zwany dalej projektem.

Projekt wpłynął  do Sejmu RP 13 listopada 2019 r., a Komisja Krajowa NSZZ  „Solidarność” otrzymała projekt z Kancelarii Sejmu 21 listopada br. po pierwszym jego czytaniu w Sejmie RP, które odbyło 19 listopada, autopoprawka do projektu wpłynęła 25 listopada. Wyrażenie opinii zgodnie z art. 19 ustawy o związkach zawodowych poprzedzone konsultacjami ze strukturami i organami Związku było niemożliwe. Konsekwentnie więc nie mogło dojść także do wysłuchania opinii NSZZ „Solidarność”, o jakim wypowiedział się TK w Wyroku  Kp 1/18: „Celowościowa wykładnia przepisów ustawowych pozwala wyciągnąć wniosek, że opiniowanie projektów aktów normatywnych ma sens jedynie wtedy, gdy w trakcie prac nad projektem opinie te zostają wysłuchane. Wartością konsultacji w procesie legislacyjnym jest doprowadzenie do pewnego konsensusu społecznego, który powinien skutkować lepszą percepcją stanowionych norm.”

Nowelizacja ustawy dotyczy rozszerzenia zakresu zadań Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych przez wprowadzenie możliwości udzielenia wsparcia finansowego kolejnym grupom społecznym – emerytom i rencistom. Ze środków Funduszu finansowane ma być jednorazowe roczne świadczenie pieniężne dla emerytów i rencistów w 2019 r. wraz z kosztami obsługi, a także renta socjalna i zasiłek pogrzebowy, który przysługuje w razie śmierci osoby pobierającej rentę socjalną. Zmiana polega na tym, że przenosi się do Funduszu Solidarnościowego z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydatki na renty socjalne oraz wydatki na trzynaste emerytury. 

Zdaniem Prezydium NSZZ „Solidarność” przedstawiony projekt wzbudza poważne wątpliwości dotyczące dochodów jak i wydatków Funduszu. W projekcie wprowadza się możliwość zaciągania pożyczek z Funduszu Rezerwy Demograficznej.Wobec braku zasadności takiego działania wnioskować należy, że projektowana zmiana ustawy ma jedynie na celu ominięcie reguły wydatkowej. Trzynaste renty i emerytury wypłacone w 2019 r., mają zostać sfinansowane z Funduszu Solidarności, a ten jest funduszem celowym, więc limit wydatków określony regułą wydatkową go nie obejmuje. Prezydium KK wskazuje, że takie działanie jest psuciem struktury finansów państwa i rozmontowywaniem „bezpiecznika” budżetowego jakim jest reguła wydatkowa.

Powstanie Funduszu Solidarnościowego miało dać perspektywy na stworzenie systemowych rozwiązań kierowanych do osób niepełnosprawnych i ich opiekunów, zapewniających m.in. asystencję osobistą i opiekę wytchnieniową, a także zatrudnienie wspomaganego – nie na zasadach projektowych, jak dzieje się to do tej pory, ale jako trwałe rozwiązania gwarantowane. Prezydium KK wyraża obawy, że znaczne rozszerzenie grupy beneficjentów Funduszu oddala tę perspektywę. Nowe zadania zdominują całkowicie zadania dotychczasowe Funduszu.

NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę również na naruszenie zasad techniki prawodawczej przy konstruowaniu projektu. W art. 1 w pkt 2, w art. 1 w ust. 1 w pkt 2 ustawodawca wskazał, że Fundusz ma na celu wsparcie finansowe emerytów i rencistów, o którym mowa w przepisach odrębnych. Ponadto w art. 1 w pkt 3, w art. 3 ust. 1a pkt 2, a także w art. 1 w pkt 4, w art. 6b ust. 1 pkt 2 ustawodawca mówi między innymi

o możliwości zaciągania nieoprocentowanych pożyczek na wypłatę jednorazowego rocznego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów oraz kosztów obsługi wypłaty tego świadczenia, o których mowa w odrębnych przepisach. Taka konstrukcja przepisu, poza naruszaniem zasad techniki prawodawczej, dowodzi jedynie tego, że nie planuje się w przyszłości finansowania z Funduszu dodatkowego jednorazowego świadczenia dla emerytów i rencistów. Stąd, tym bardziej niezrozumiały jest brak odwołania do konkretnych przepisów, czyli do ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów w 2019 r. (Dz. U. poz. 743).

Ponadto Prezydium KK podtrzymuje swoje zastrzeżenia dotyczące finansowania Funduszu Solidarnościowego z Funduszu Pracy. W nadchodzących latach prawdopodobnego spowolnienia środki z Funduszu Pracy powinny być wydatkowane na cele określone dla Funduszu Pracy, tj. przede wszystkim promocja zatrudnienia, łagodzenie skutków bezrobocia i aktywizacja zawodowa czy szkolenia zawodowe.

Prezydium KK zwraca uwagę, że sposób procedowania, a także cele wprowadzanych rozwiązań budzą niepokój także w środowiskach osób niepełnosprawnych. Wobec deklaracji Premiera Rządu o potrzebie cierpliwego i rzetelnego dialogu, działania te są dalece sprzeczne z oczekiwaniami nie tylko związku zawodowego, ale także ogółu obywateli. Ład i spokój społeczny wynika przede wszystkim ze starannego prawodawstwa oraz wzajemnego zrozumienia i jest podstawą zaufania obywateli do Państwa.