Dzień: 2019-04-10

Dokument prezentuje strategiczne ramy polityki unijnej do roku 2030. Podstawą dla niej ma być przyjęta przez ONZ Agenda na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030,  w której określono 17 celów zrównoważonego rozwoju. Dokument ten zyskał szerokie, globalne poparcie, nie tylko poszczególnych rządów, ale także wielu instytucji i organizacji, w tym europejskiego ruchu związkowego. NSZZ „Solidarność” także zajął przychylne stanowisko wobec tej strategii. Przedstawiony dokument rodzi jednak wątpliwości, wobec których NSZZ „Solidarność” nie może przejść obojętnie. W związku z tym, Prezydium Komisji Krajowej przedstawia poniższe uwagi:

1. Dokument odnosi się w zdecydowanej większości do problematyki ochrony środowiska. Nie oznacza to, że Związek odrzuca cele środowiskowe, ale w naszej ocenie problemy związane z transformacją świata pracy i wyzwań z tym związanych są równie ważne. Widać natomiast wyraźnie, że w przedstawionej wizji, problemy społeczne schodzą na dalszy plan – są wręcz podporządkowane celom środowiskowym. Nowe technologie, także te związane z ochroną środowiska, nie zapewnią same z siebie dobrych miejsc pracy i nie rozwiążą problemów społecznych generowanych przez proces transformacji. Można nawet pójść dalej i odwrócić kolejność – bez dobrej jakościowo pracy, zapewnienia dobrobytu, partycypacji pracowniczej i rokowań zbiorowych, trudno będzie zapobiegać niekorzystnym zmianom w środowisku naturalnym.
2. wątpliwości budzi jeden z pierwszych akapitów dokumentu. Mowa w nim
   o konieczności „budowania ram odpornej gospodarki”. Zdaniem autorów, by to osiągnąć, konieczne jest zwiększenie dynamiki wzrostu, ograniczenie wskaźników długu oraz utrzymywanie dyscypliny fiskalnej. Dalej zaś zwraca się uwagę na potrzebę usunięcia słabości strukturalnych. Związek nie neguje tych działań,
   ale dotychczasowa obserwacja sposobu, w jaki budowany jest europejski model społeczny, sprawia, że świat związkowy pozostaje sceptyczny. Obawiamy się, że tak jak dotychczas, cele makroekonomiczne będą miały pierwszeństwo przed celami społecznymi. W tej sytuacji beneficjentem reform staje się biznes, a nie obywatele. Powodzenie całego projektu unijnego, jak i osiągnięcie celów Agendy, zależy
   w znacznej mierze od dobrobytu obywateli UE. Nie da się tego osiągnąć bez zrównania pozycji agendy gospodarczej ze społeczną. Uważamy, że wszelkie działania unijne powinny przejść swego rodzaju test na uwzględnienie celów Agendy, podobnie jak ma to się odbywać w odniesieniu do Europejskiego filara praw socjalnych. 
3. słusznie zwraca się uwagę na to, że w Europie tak jak na świecie, rosną nierówności dochodowe. Zagrożenia z tym związane wydają się nadal trudne do uchwycenia,
   ale sytuacja staje się napięta, co doskonale widać w wyborach politycznych i ruchach, które coraz częściej postulują protekcjonizm. Dotychczasowe działania na rzecz walki z nierównościami są nieskuteczne. W tym wypadku postulujemy wzmocnienie roli rokowań zbiorowych które jak pokazuje historia i liczne analizy, pozwalają na znaczące obniżenie nierówności dochodowych. Wymagałoby to zmiany nie tylko ram prawnych, ale i zmian w mentalności wielu liderów politycznych, dla których związki zawodowe kojarzą się jedynie z ograniczeniem rentowności prowadzenia biznesu. Konieczna jest zmiana paradygmatu. Pracownik, tak jak dawniej, musi odzyskać siłę negocjacyjną, by był w stanie uzyskiwać wyższe dochody. Należy również zachęcać państwa do wprowadzania minimalnych poziomów wynagrodzeń, dla których punktem odniesienia będzie 60% mediany płac lub 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Nie można także zapominać o potrzebie zwiększania progresji podatkowej i prowadzeniu działań, które zapobiegają unikaniu podatków przez międzynarodowe korporacje.
4. odnosząc się bardziej szczegółowo do kwestii związanych z ochroną środowiska naturalnego, NSZZ „Solidarność” podziela szereg przedstawionych poglądów. Oczywistym jest, że UE powinna wspierać działania związane z lepszym wykorzystaniem zasobów, unikaniem marnotrawienia surowców i żywności, czy też promocją zrównoważonej konsumpcji i produkcji. Nie podzielamy przy tym zarysowanej wizji dotyczącej szybkiego zerwania z tradycyjnymi surowcami energetycznymi, w tym z węglem. Dla niektórych krajów członkowskich, ale i dla całej UE, wykorzystanie paliw kopalnych to istotny element wpływający na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. Polska jest jednym z liderów jeśli chodzi o innowacje związane z wydobyciem i spalaniem węgla w czysty sposób. Negowanie tych osiągnięć uważamy za akt polityczny, którego celem jest w głównej mierze zmuszenie Polski do korzystania z zasobów energetycznych pochodzących
   z innych krajów. Uważamy, że w tym zakresie należy zapewnić państwom członkowskim maksimum autonomii tak, by same określiły swoją ścieżkę przejścia na odnawialne źródła energii.
5. Uważamy również, że zbyt szybkie odejście od energetyki węglowej na rzecz OZE może doprowadzić do negatywnych skutków społecznych, związanych z ubóstwem energetycznym, jak również bezrobociem strukturalnym. Dokument tylko częściowo dostrzega ten problem pokazując obszary, w których mogą  pojawić się problemy związane z transformacją energetyczną. Patrząc na ten problem z perspektywy globalnej, można spodziewać się, że pomiędzy krajami członkowskimi zaczną rosnąć nierówności, a problemy, o których mowa nie będą równomiernie rozłożone.
6. dokument w niewystarczającym zakresie odnosi się do problematyki podnoszenia umiejętności przez cały czas trwania kariery zawodowej oraz przekwalifikowania. Niewiele uwagi poświęca się dostępowi do kształcenia zawodowego, szkoleń
   i uczenia się przez całe życie. Brakuje również strategii wdrażania Europejskiego filara praw socjalnych w tym zakresie. Mogłoby to stanowić jedną z odpowiedzi na problem przedstawiony w punkcie 5) opinii.
7. NSZZ „Solidarność” stoi na stanowisku, że wszelkie inicjatywy dotyczące Agendy powinny być odpowiednio konsultowane oraz powinien wokół nich być prowadzony dialog społeczny, który zapewni pełną partycypację partnerów społecznych. Umożliwi to podnoszenie świadomości zmian i ich odpowiednie zaprogramowanie. To ważne, biorąc pod uwagę rolę biznesu, który często odnosi się do kwestii społecznych
   i środowiskowych jedynie pobieżnie, budując wokół tych zagadnień jedynie złudną społeczną odpowiedzialność biznesu. Ponadto, ponownie chcemy podkreślić rolę rokowań zbiorowych. Ich wzmocnienie będzie umożliwiało adekwatną odpowiedź na nowe wyzwania w świecie pracy na wszystkich poziomach – od zakładu pracy, aż do poziomu globalnego. W tym ostatnim przypadku, istotną rolę mogą odegrać ponadnarodowe układy ramowe (ang. Transnational Company Agreements – TCA). Państwa i instytucje ponadnarodowe powinny wspierać ich zawieranie.
8. Niestety, początek wdrażania Agendy w Polsce nie napawa optymizmem. Rząd nie opracował szczegółowego planu realizacji celów zrównoważonego rozwoju. Ponadto, podjął autonomiczną decyzję w sprawie definicji i wdrażania Celów Zrównoważonego Rozwoju (dalej SDG) poprzez Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju
   i o przedstawieniu Dobrowolnego Raportu Krajowego (VNR) w 2018 r. Nie ustanowił regularnych mechanizmów sprawozdawczych realizacji SDG. W ocenie NSZZ „Solidarność”, procesy realizacji SDG nie są transparentne. By zapewnić odpowiedną partycypację stron dialogu społecznego postulujemy, by poszczególne kraje uwzględniały w swoich delegacjach na fora ONZ przedstawicieli partnerów społecznych, którzy powinni być wyposażeni w odpowiednie środki finansowe,
   by mogli aktywnie brać udział w monitorowaniu i raportowaniu na temat działań podejmowanych na poziomie globalnym.
9. Dialog społeczny ma do odegrania istotną rolę w sektorze publicznym. W naszej ocenie, sektor ten stanowi podstawę procesu wdrożenia Agendy 2030. Bez odpowiedniej jakości usług publicznych, o czym stanowi także Europejski filar praw socjalnych, nie będzie możliwe osiągnięcie ambitnych celów. Dlatego też potrzeba debaty i działań, które pozwolą na wzmocnienie sektora usług publicznych. Sektora, który został silnie doświadczony przez kryzys gospodarczy. Nie można także zapominać o sytuacji pracowników tego sektora. Wystarczy w tym miejscu wspomnieć o zwolnieniach i mrożeniu płac, i wywołanej tym fluktuacji kadr.
   Należy odbudować status społeczny pracowników sektora usług publicznych poprzez poprawę poziomu wynagrodzeń.
10.  Zrównoważona gospodarka to nie tylko zobowiązanie dla sektora publicznego. Strategia powinna angażować także podmioty prywatne. Aby było to możliwe potrzebne są jasne i klarowne zasady, na których opiera się system zamówień publicznych i partnerstwa publiczno-prywatnego. Wszelkie działania w tym zakresie muszą uwzględniać cele społeczne, w szczególności dotyczące jakości zatrudnienia
    i poszanowania podstawowych praw pracowniczych oraz innych zasad zrównoważonego rozwoju. Nie zgadzamy się jednak, by kluczowe usługi publiczne, ze zdrowiem, edukacją i dostępem do podstawowych zasobów na czele, były prywatyzowane. Będzie to prowadzić do dalszego rozwarstwienia, które jak już wspomniano, stanowi jedno z największych współczesnych problemów.
11.  Należy wyraźnie zaznaczyć, że polityki migracyjne, o których wspomina się
    w przedstawionym opracowaniu,  muszą zapewnić równe traktowanie wszystkich oraz, podejmowanie działań zapobiegających dumpingowi socjalnemu. By było
    to możliwe, przede wszystkim należy wprowadzić narzędzia pozwalające
    na odpowiednią kontrolę jakości wykonywanej pracy. Postulujemy wzmocnienie inspekcji pracy w poszczególnych krajach. Poprawę międzynarodowej koordynacji
    w tym obszarze będzie mógł zaś zapewnić Europejski Urząd ds. Pracy.
12. W przedstawionym projekcie wspomina się o potrzebie współpracy pomiędzy różnymi instytucjami międzynarodowymi w celu realizacji Agendy 2030.
    To oczywiście zasadny postulat. Pragniemy zauważyć, że lista instytucji, z którymi chce współpracować Unia Europejska nie może ograniczać się do WTO i globalnych instytucji finansowych. By uwzględnić cele społeczne, należy włączyć do współpracy Międzynarodową Organizację Pracy oraz międzynarodowe organizacje związkowe
    z Międzynarodową Konfederacją Związków Zawodowych na czele.
13. Uwadze nie mogą uniknąć istniejące już ramy prawne i instrumenty wypracowane na poziomie globalnym. Zaliczyć do nich można m.in. Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Zrewidowaną Europejską Kartę Społeczną, konwencje i standardy MOP,  zasady Global Compact ONZ, a także Wytyczne OECD. Wszystkie
    te narzędzia powinny stanowić ramy odniesienia dla inicjatyw dotyczących realizacji Agendy 2030.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje większość zmian zawartych w projekcie ustawy Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej z dnia
19 marca 2019 r. o zmianie ustawy o pomocy państwa wychowywaniu dzieci oraz niektórych innych ustaw.

Projekt realizuje oczekiwania rodziców, uchylając przepisy dotyczące rozwiązań
z zakresu kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego, co oznacza, że wsparcie tzw. świadczeniem 500+ będzie dotyczyło wszystkich dzieci w wieku do 18 roku życia.

Kolejnym oczekiwanym rozwiązaniem, jest uchylenie art. 8 ust. 2 przedmiotowej ustawy, którego zapisy budziły duże sprzeczności interpretacyjne, wyrażane przez sądy administracyjne i ośrodki wsparcia rodzin. Odchodzi się od uzależnienia przyznania świadczenia wychowawczego rodzicom samotnie wychowującym dzieci od złożenia wniosku do sądu o ustalenie świadczeń alimentacyjnych od drugiego z rodziców.

Wątpliwości Prezydium KK natomiast budzą:

1. w art.1 pkt 10 projektu ustawy, rozwiązanie wprowadzane  w art. 13a ust. 1 do ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci – odejście od wymogu wydania decyzji ws. przyznania świadczenia wychowawczego i zastąpienie go przekazaniem informacji. Brak wymogu wydania decyzji łączy się z brakiem trybu odwoławczego od niej. Zatem wnioskodawca, który nie zgadza się z formą przyznanego świadczenia lub z jego kwotą, np. na skutek omyłkowo wyliczonej liczby dzieci, na które przyznaje się świadczenie, nie będzie mógł odwołać się od takiego postanowienia. NSZZ „Solidarność” wnosi o uściślenie proponowanej zmiany;
2. w art. 1 pkt 10 projektu ustawy, rozwiązanie zaproponowane  w nowym art. 13a ust. 2 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci – informacja
   o przyznaniu świadczenia jest przesyłana na adres elektroniczny wnioskodawcy. Osoby, które nie podadzą odpowiedniego adresu elektronicznego, będą mogły odebrać informację osobiście. Ponieważ nieodebranie informacji nie wstrzymuje wypłaty świadczenia, zdaniem NSZZ „Solidarność”, jest dalece prawdopodobne, że takie dokumenty  nie będą odbierane. Jak wynika z dotychczasowej praktyki,
   w wielu gminach, obowiązek doręczenia informacji może zostać przekazany pracownikom socjalnym, wykonującym swoje zadania w terenie, co będzie generowało dodatkową pracę, mocno już obciążonych pracowników;
3. w art. 1 pkt 22 projektowanej ustawy zmienia się art. 29 ust. 4 ustawy pomocy państwa w wychowywaniu dzieci – którym zmniejsza się kwotę dotacji celowej przeznaczonej na pokrycie kosztów obsługi programu z 1,5% do 0,85% dotacji przeznaczonej na realizację wypłat świadczenia wychowawczego. W uzasadnieniu projektu nie wskazano wyliczeń, na podstawie których przyjęto kwotę obniżenia dotacji. Pracownicy ośrodków wsparcia rodzin, już dziś są grupą pracowników
   o najniższych wynagrodzeniach, a ich problemy niejednokrotnie były sygnalizowane Ministerstwu Rodziny, Pracy i Polityk Społecznej, dlatego niezrozumiała jest decyzja o tak znacznym ograniczeniu dofinansowania ich pracy. NSZZ „Solidarność” wnosi o przedstawienie kalkulacji, na podstawie których ustalono wskaźnik dotacji kosztów obsługi na takim poziomie;
4. art. 14 projektowanej ustawy zakłada, że przepisy wykonawcze dotyczące wzorów wniosków zachowują swoją moc do 24 miesięcy od planowanego dnia wejścia
   w życie ustawy. Zdaniem NSZZ „Solidarność” utrzymanie wzorów wniosków
   w niezmienionej treści będzie powodowało wątpliwości wśród wnioskodawców,
   a tym samym dodatkową pracę urzędników ich obsługujących – tym bardziej,
   że nowe rozwiązania wchodzą w życie w trakcie trwania okresu zasiłkowego.

Ponadto, NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę, że projektowane zmiany nie odpowiadają na oczekiwania rodziców dzieci w wieku powyżej 18 roku życia a uczących się w szkołach ponadgimnazjalnych. Należy zauważyć, że wraz z osiągnięciem wieku 18 lat, większość dzieci nadal odbiera naukę w szkołach średnich, co wiąże się ze dużymi wydatkami, które co do zasady rosną z wiekiem dziecka. Jednocześnie dzienny tryb nauki nie pozwala takim osobom na pracę rekompensującą koszty nauki. Takie ograniczenie budzi poczucie niesprawiedliwości wśród rodzin, które ponosząc wydatki związane
z wychowywaniem dzieci nie mogą liczyć na wsparcie, które przysługuje rodzinom z dziećmi młodszymi.

NSZZ „Solidarność” niejednokrotnie zwracała już uwagę, że świadczenie wychowawcze kierowane do wszystkich rodzin, niezależnie od ich sytuacji dochodowej, nie może wyrównywać szans dzieci z rodzin najuboższych, tym bardziej, że od 2016 roku, kiedy  wprowadzono ustawę o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, marginalizowany jest system wsparcia rodzin oparty na ustawie o świadczeniach rodzinnych, poprzez zaniechanie weryfikacji progów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych.