Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” wypowiada umowę zawartą pomiędzy Komisją Krajową NSZZ „Solidarność” a Związkiem Solidarności Polskich Kombatantów ws. wsparcia finansowego statutowej działalności ww. Związku.
Jednocześnie traci moc Decyzja nr 98/2013.
W związku z rozpoczęciem przez Ministerstwo Rozwoju oraz Urząd Zamówień Publicznych prac nad założeniami do nowej ustawy regulującej zamówienia publiczne Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawia zagadnienia wymagające uwzględnienia w pracach legislacyjnych.
1. Ujednolicenie regulacji dotyczących wymogu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
Pomimo wielu wątpliwości wyrażanych w toku prac parlamentarnych nad nowelizacją ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U.2017.1579 z późn. zmianami)- dalej Pzp- w 2016 roku przez środowiska zamawiających oraz wykonawców, wprowadzenie wymogu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nie spowodowało rewolucji na rynku zamówień publicznych oraz lawinowych zwolnień pracowników. Sytuacja na rynku pracy stale się poprawia, zmniejsza się poziom bezrobocia, rosną wynagrodzenia oraz ilość osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Należy podkreślić, iż wymóg zatrudnienia nie skutkuje dodatkowymi obowiązkami dla pracodawców, a jedynie jest pewnego rodzaju przypomnieniem dla wykonawcy o obowiązujących przepisach Kodeksu pracy. Dlatego też, w ocenie Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, konieczne jest ujednolicenie przepisów w tym zakresie na wszystkie zamówienia, niezależnie od ich wartości (szczególnie poniżej progu 30 000 Euro) oraz rodzaju zamówienia (zamówienia społeczne poniżej progu 750 000 Euro).
Dla większej skuteczności kontroli wymogu zatrudnienia niezbędne jest również kompleksowe uregulowanie w nowej ustawie kwestii ochrony danych osobowych.
2. Zwiększenie przejrzystości zamówień poniżej progu bagatelności (30 000 Euro)
Zamówienie podprogowe (poniżej 30 000 Euro, próg bagatelności), do których nie stosuje się przepisów Pzp postrzegane są jako nieprzejrzyste, z niejasnymi kryteriami wyboru, gdzie nadal króluje kryterium najniższej ceny. Dlatego postulujemy wprowadzenie do nowej ustawy regulacji dla tego typu zamówień, a przede wszystkim : obowiązkowej publikacji zamówień, rejestru zawieranych umów wraz ze wskazaniem wykonawcy oraz ceny a także wnioskujemy o rozważenie stworzenia centralnego biuletynu zamówień publicznych dla tego typu ogłoszeń. Przy tego typu zamówieniach należy stosować zasadę, iż pieniądze publiczne mogą być kierowane jedynie do uczciwych przedsiębiorców, przestrzegających prawa. Dlatego też konieczne wydaje się zastosowanie pewnych kryteriów kwalifikacji podmiotowej wykonawców również w zamówieniach poniżej progu bagatelności.
3. Ograniczenie liczby wyłączeń z ustawy
Z roku na rok spada liczba udzielonych zamówień publicznych z wykorzystaniem procedur określonych w Pzp. Jak wynika z danych zawartych w rocznych sprawozdaniach[1] o udzielonych zamówieniach w 2013 roku udzielono ponad 210 tys. zamówień na łączną kwotę ponad 143 mld zł, natomiast w roku 2016 było to już tylko 129 tys zamówień o wartości 107 mld zł. Przy każdej nowelizacji zwiększa się zakres wyłączeń z Pzp. W naszej ocenie konieczne jest dokonanie oceny zasadności obecnie obowiązujących wyłączeń oraz dążenie do objęcia jak największej ilości zakupów instytucji publicznych przepisami Pzp. Wydawanie publicznych pieniędzy powinno być jak najbardziej przejrzyste oraz powinny one być dostępne szerokiemu kręgowi przedsiębiorców i w miarę możliwości wspierać lokalne firmy. Procedury określone
w Pzp dają takie gwarancje i powinny być stosowane zawsze, gdy wydawane są pieniądze publiczne.
Często stosowanym przez zamawiających rozwiązaniem jest konstruowanie umów
z widocznym uprzywilejowaniem strony zamawiającej. W szczególności chodzi
o regulację kar umownych, które nakładane są w wysokości wygórowanej lub za zdarzenia (ryzyka), za które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności (np. warunki pogodowe). Takie rozwiązania nie służą ani przedsiębiorcom, ani zatrudnionym
w nich pracownikom, a przede wszystkim nie powodują sprawniejszej realizacji zamówień. Wszyscy uczestnicy zamówienia powinni być skupieni na jak najsprawniejszym i najefektywniejszym jego wykonaniu. Wygórowana kara jest tylko pozornie ochroną zamawiającego ponieważ w rezultacie naraża strony na długotrwałe procesy sądowe i powoduje paraliż wykonania kontraktu. Ponadto, zamawiający ma często bardzo ograniczone możliwości (lub w ogóle brak) odstąpienia od naliczenia nieodpowiedzialnie skonstruowanej kary umownej, z uwagi na postanowienia ustawy o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych. W ocenie NSZZ „Solidarność” konieczne jest ograniczenie wysokości dopuszczalnych kar umownych oraz opracowanie map ryzyk dla poszczególnych branż ze wskazaniem takich zdarzeń, które są niezależne od wykonawcy i nie wpływają na naliczenie kar umownych.
Prawo zamówień publicznych jest niezwykle rozbudowane i odbierane jako skomplikowane. Z tego względu konieczna jest bardziej aktywna rola Urzędu Zamówień Publicznych we wskazywaniu i propagowaniu nie tylko dobrych praktyk, ale również wskazywanie zapisów niedozwolonych. Publikacja klauzul abuzywnych przyniesie większą pewność zamawiającym, że nie popełniają błędów i wpłynie na zmniejszenie odwołań i sporów sądowych, co z kolei przyczyni się do skrócenia całego procesu udzielania zamówień i zmniejszy uciążliwość przygotowań specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ).
Przez wiele lat kryterium najniższej ceny było jedynym wyznacznikiem wyboru ofert. Niestety miało to negatywny wpływ na jakość świadczonych usług, a przede wszystkim wpływało destrukcyjnie na rynek pracy powodując lawinowy wzrost umów śmieciowych oraz zaniżanie stawek wynagrodzeń. Zamawiający, pomimo zachęt ze strony Urzędu Zamówień Publicznych oraz organizacji pozarządowych obserwujących rynek zamówień publicznych nie stosowali kryteriów pozacenowych. Sytuację zmieniła dopiero nowelizacja z 2016 roku wprowadzająca obowiązek stosowania kryteriów pozacenowych w wadze przynajmniej 40%. Ze Sprawozdania
Prezesa UZP oraz z „wyników monitoringu stosowania przez administrację rządową klauzul społecznych w zamówieniach publicznych za 2016 r. wynika, iż coraz większa rzesza zamawiających stosuje kryteria projakościowe oraz kryteria społeczne. Jednakże obserwacja stosowanych kryteriów oceny ofert wskazuje, że często stosowane są kryteria pozorne, czyli takie które nie wnoszą żadnego zróżnicowania ofert, przez co decyduje de facto cena.
Również przegląd stosowanych kryteriów społecznych wskazuje na potrzebę stworzenia katalogu możliwych do zastosowania rozwiązań prospołecznych. Wśród stosowanych klauzul społecznych znakomitą większość stanowi wymóg zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (84,69% w ogólnej liczbie zamówień uwzględniających klauzule społeczne[2]), który de facto nie powinien być nazywany w ten sposób, ponieważ nie przynosi on żadnych specjalnych przywilejów społecznych, a jedynie zmierza do przestrzegania prawa pracy. Klauzule społeczne powinny być związane ze wsparciem grup defaworyzowanych na rynku pracy. Dla zwiększenia zakresu stosowania tego typu rozwiązań niebagatelne znaczenie miały „Zalecenia w sprawie stosowania przez administrację rządową klauzul społecznych w zamówieniach publicznych” przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 28 lipca 2015 r. Zobowiązały one wszystkich kierowników jednostek administracji rządowej do analizowania możliwości stosowania klauzul społecznych we wszystkich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego. Dzięki temu liczba zamówień, w których stosuje się klauzule społeczne wzrosła ponad sześciokrotnie. Jednakże w przypadku jednostek samorządu terytorialnego odsetek stosowania klauzul społecznych nadal jest bardzo niski. Dlatego też NSZZ „Solidarność” postuluje wprowadzenie rozwiązań zawartych w Zaleceniach również dla samorządów.
W ocenie Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” konieczne jest utrzymanie zróżnicowania na kryteria cenowe (60%) i pozacenowe (40%), aby ograniczyć destrukcyjny wpływ stosowania kryterium najniższej ceny. Niezbędna jest także aktywna rola Prezesa UZP w tworzeniu systemu dobrych praktyk oraz wskazywania niedozwolonych rozwiązań, co będzie wyznacznikiem dla zamawiających. Konieczne jest również stałe podnoszenie kompetencji zamawiających oraz instytucji kontrolnych.
Prezydium KK NSZZ „Solidarność” wyraża głęboki sprzeciw wobec trybu procedowania projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz innych ustaw z dnia 18 października 2017 r. Doszło do poważnego naruszenia zasad przyświecających działaniu Rady Dialogu Społecznego, co wpływa na prawidłowość procesu legislacyjnego dotyczącego przedmiotowej zmiany ustawy. W naszej ocenie, w przypadku uchwalenia ustawy i wejścia jej w życie, takie działanie może zostać zakwestionowane przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Brak możliwości podjęcia dyskusji nad przedstawionym projektem na forum Rady Dialogu Społecznego oraz skierowanie wskazanego projektu do opiniowania w trybie art. 19 ustawy o związkach zawodowych, w dniu przyjęcia go przez Komitet Stały Rady Ministrów jest naruszeniem elementarnych zasad dotyczących właściwego procesu legislacyjnego oraz zasad dialogu społecznego i stanowi jednoznaczny dowód, że rząd nie czuje się zobligowany do wysłuchania stanowiska partnerów społecznych oraz uwzględnienia ich wniosków. W dniu 31 października 2017 r. projekt ustawy został skierowany do Sejmu, a w dniu 9 listopada 2017 r. odbyło się jego pierwsze czytanie.
W związku z zaistniałą, sytuacją Prezydium KK zostało zmuszone do wyrażenia opinii do projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz innych ustaw z dnia 31 października 2017 r. (druk Sejmowy 1974), którego NSZZ „Solidarność” nie otrzymał do zaopiniowania.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” negatywnie opiniuje projekt ustawy Ministra Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz innych ustaw z dnia 31 października 2017 r.
W ocenie Prezydium KK, proponowane zmiany mają bezsprzecznie systemowy charakter i wywołują poważne skutki w sferze ubezpieczeń społecznych, przychodów FUS, budżetu, jednostek samorządu terytorialnego, Narodowego Funduszu Zdrowia oraz rynku pracy. Tak więc, taka doniosła zmiana w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych winna być podana wnikliwemu procesowi konsultacji społecznych a tym bardziej, wejść w życie
z adekwatnym vacatio legis. Zwracamy także uwagę na konieczność analizy zaproponowanych zmian z uwzględnieniem proponowanego wprowadzenia Pracowniczych Programów Kapitałowych. Jedynie całościowe procedowanie fundamentalnych zmian w systemie ubezpieczeń społecznych pozwala uznać, że rząd poważnie traktuje proces konsultacji społecznych.
Uwagi szczegółowe
1. Ubezpieczenia społeczne
Zdaniem Prezydium KK zniesienie ograniczenia podstawy wymiaru (zasada trzydziestokrotności) spowoduje w perspektywie długofalowej problem wynikający z rozwarstwienia wysokości świadczeń emerytalnych. Zrodzi to w przyszłości frustracje i niepokoje społeczne. Zjawisko to, które można określić jako powstanie „kominów emerytalnych” jest sprzeczne z zasadą solidarności społecznej i szkodliwe z punktu widzenia długofalowej stabilizacji wydatków z FUS. Dlatego, powstawanie dużych rozbieżności wysokości świadczeń emerytalnych w przyszłości, będzie rodziło presję na zmianę sposobu waloryzacji świadczeń emerytalnych, co z kolei przyczyni się do braku możliwości adekwatnej waloryzacji najniższych świadczeń emerytalnych.. Zatem, dopóki nie zostanie wypracowany odpowiedni, system waloryzacji najniższych świadczeń emerytalno-rentowych, który będzie uwzględniał szczególną specyfikę dochodów świadczeniobiorców, nie można zwiększać bez ograniczenia, wysokości świadczeń najwyższych.
Ponadto NSZZ „Solidarność” nie może zaakceptować zaproponowanych rozwiązań, w świetle aktualnych przepisów, które nie gwarantują równego obowiązku opłacania składek od przychodów bez względu na ich tytuł. Należy zatem przede wszystkim, zrównać obowiązki składkowe wszystkich podatników, o co NSZZ „Solidarność” apeluje od lat.
Należy także podkreślić, że poprzez uchylenie art. 15 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS bez okresu przejściowego zostanie naruszona konstytucyjna zasada zaufania obywateli do państwa prawa (wynikająca z art. 2 oraz art. 67 Konstytucji RP). Zmiana wprowadzi stan prawny w którym ubezpieczony został pozbawiony możliwości podjęcia racjonalnej decyzji o momencie przejścia na emeryturę. W wielu wypadkach można zakładać, że racjonalnie działający ubezpieczony, który znałby planowaną przez ustawodawcę zmianę (zniesienie ograniczenia 250% podstawy) podjąłby decyzję o dłuższej aktywności na rynku pracy. Stoimy na stanowisku, że tego typu fundamentalna zmian wymaga długiego okresu vacatio legis tak, aby obywatele nie zostali postawieni w sytuacji zaskakującej zmiany stanu prawnego.
2. Rynek pracy
Zastrzeżenie wzbudza brak wnikliwej analizy proponowanej zmiany z punktu widzenia zachowania podmiotów na rynku pracy, w tym przechodzenia pracowników do zatrudnienia pozakodeksowego oraz samozatrudnienia. Proces ten, który w ocenie NSZZ „Solidarność”, może dotyczyć większości ze wskazanych 350 tys. pracowników, którzy zostaną objęci likwidacją górnego limitu ograniczającego wysokość podstawy. Proponowana zmiana stanowi zaprzeczenie obecnie przyjętego kierunku upowszechniania stabilnych form zatrudnienia, zwłaszcza na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Nadto może ona spowodować, w niektórych grupach zawodowych, opieranie współpracy na stosunkach korporacyjnych, nie wymagających ponoszenia kosztów ubezpieczenia społecznego. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż dynamika zmian formy zatrudnienia w związku z przedmiotowym projektem ustawy może być rozłożona w czasie i zmienna w zależności od sytuacji na rynku pracy. W przypadku jej pogorszenia, powyżej opisane negatywne zjawiska ulegną istotnemu nasileniu.
Proponowana nowelizacja może spowodować, poprzez zwiększenie kosztów, negatywne zmiany w polityce wzrostu poziomu wynagrodzeń w „przedsiębiorstwach przyszłości”.
Powyższe argumenty powodują, że wszelkie szacunki zawarte w Ocenie Skutków Regulacji, przede wszystkim w punkcie szacującym zwiększoną składkę wpływającą do FUS (i pochodne zwiększenia wpływów do FUS czyli wpływ na budżet, jednostki samorządu terytorialnego oraz Narodowy Fundusz Zdrowia) mogą być obarczone tak daleko idącymi błędami, że przedstawioną OSR nie można uznać za wyczerpująco pogłębioną i przekonywującą.
3. Uwagi dodatkowe
W zaistniałej sytuacji oczekujemy także na wyjaśnienie przez projektodawcę następujących wątpliwości.
a. Czy w świetle proponowanego uchylenia art. 15 ust. 5 nie należy dokonać także uchylenia ust. 2 art. 110a ustawy o emeryturach i rentach z FUS?
b. Czy i kiedy zostanie przedstawiony nowy projekt rozporządzenia wydanego na podstawie art. 21 ustawy systemowej? Czy dotychczasowe rozporządzenie wygasa w dniu wejścia w życie przedmiotowego projektu?
Ponownie przesyłamy projekt ustawy autorstwa Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, na wniosek Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, wyraża zgodę na użycie nazwy i znaku graficznego NSZZ „Solidarność” w podręczniku Wojciecha Klawata zatytułowanym „Historia”, w którym rozdział VIII ma być poświęcony narodzinom NSZZ „Solidarność”.