Miesiąc: luty 2016

Decyzja do użytku służbowego

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” nie wnosi uwag do poselskiego projektu Klubu Parlamentarnego PO ustawy o zmianie ustawy o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania dla młodych ludzi.

Prezydium KK wskazuje, że w uzasadnieniu projektu ustawy brak jest analiz, dotyczących zmiany struktury beneficjentów ustawy po jej nowelizacji w 2015 rok oraz
 w jaki sposób wprowadzone poprawki wpłynęły na zdolność kredytową młodych osób. Dlatego wnosimy o uzupełnienie uzasadnienia projektu o wyżej określone dane.

            Jednocześnie Prezydium KK podkreśla, że rozwiązania zawarte w ustawie o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi są wyrywkowym działaniem na rynku budownictwa mieszkaniowego i nie przyczyniają się, w sposób zasadniczy, do zaspakajania potrzeb mieszkaniowych osób niezamożnych, w tym młodych. Brakuje
w polityce państwa kompleksowych rozwiązań stymulujących nie tylko rozwój budownictwa własnościowego, ale przede wszystkim, rozwój rynku mieszkań czynszowych oraz komunalnych.  Niemożność zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych jest jedną
z głównych przeszkód rozwoju młodych rodzin, a co za tym idzie ich decyzji rodzicielskich, dlatego działania na rzecz zwiększenia dostępności mieszkań dla młodych ludzi powinny stanowić priorytet w polityce demograficznej państwa.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” negatywnie opiniuje poselski projekt (KP Nowoczesna)  ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy – Kodeks pracy.

Przedstawiony do konsultacji społecznych poselski projekt ustawy o zmianie ustawy
o związkach zawodowych oraz ustawy – Kodeks pracy, powinien zostać odrzucony, ponieważ narusza fundamentalne zasady w zakresie wolności koalicji związkowej. Zasada wolności związkowej w odniesieniu do działalności związków zawodowych oznacza swobodę tworzenia, działania i rozwiązywania organizacji zrzeszających pracowników. Aksjologicznie zakorzeniona jest w prawie naturalnym, ma charakter niezbywalny
i nienaruszalny. Wolność ta uznana została w Konstytucji RP oraz szeregu norm międzynarodowych m.in.: w Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, Konstytucji MOP oraz licznych Konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych czy Europejskiej Karcie Społecznej. Przytoczone dokumenty bezsprzecznie potwierdzają, że kwestia wolności
i działalności związkowej ma mocne podstawy tak w prawie krajowym, jak i aktach prawa międzynarodowego. Jest niekwestionowaną zasadą prawa pracy. Wobec tego, że w krajowej praktyce uprawnienia związków zawodowych są realizowane przez ustawę z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jej nowelizacja jest niezbędna, ale nie w kierunku, jaki zakłada konsultowany projekt. Zawarte w nim propozycje dążą do osłabienia związków zawodowych i mogą doprowadzić do poważnego kryzysu ruchu związkowego oraz dialogu społecznego, który został wznowiony wraz z powołaniem Rady Dialogu Społecznego, która wypracowuje wspólne stanowiska reprezentacji pracowników i pracodawców. Należy pamiętać, że podstawową zasadą na której oparta jest społeczna gospodarka rynkowa jest dialog (art. 20 Konstytucji).

Zdaniem NSZZ „Solidarność” rzeczywistym celem projektu jest doprowadzenie do likwidacji związków zawodowych w Polsce. Dlatego NSZZ „Solidarność” zdecydowanie negatywnie opiniuje przedmiotowy projekt. 

Proponowana nowelizacja ogranicza prawa związków zawodowych przede wszystkim poprzez pozbawienie działaczy związkowych wynagrodzenia w przypadku, gdy pełnią funkcje związkowe, uzależnienie działalności związkowej na terenie zakładu pracy od zgody pracodawcy, a także wprowadzenia jawności finansowej właściwej organizacjom pożytku publicznego.

Wolność związkowa mieści w sobie samorządność i niezależność (art. 1 ustawy
o związkach zawodowych). Zasada niezależności oznacza, że związek zawodowy w swojej działalności nie podlega żadnym podmiotom. Związek nie jest zatem nikomu podporządkowany, w tym organom administracji państwowej, samorządu terytorialnego, partiom politycznym, stowarzyszeniom a tym bardziej pracodawcy. W literaturze prawa pracy wyrażony został pogląd, że brak jest uprawnień podmiotów zewnętrznych wobec związku do ingerowania w swobodę działań tych organizacji, a także sprawowania nad nimi nadzoru lub kontroli (G. Orłowski, Zbiorowe prawo pracy. Komentarz, praca zbiorowa (red.:) J. Wratny, K. Walczak, Warszawa 2009, s. 7). Istota niezależności związków zawodowych oznacza więc, iż organizacje zrzeszające pracowników w ramach realizacji swych celów i zadań statutowych, w zasadzie nie podlegają innym podmiotom i dzięki temu są wolne od ingerencji i nadzoru z ich strony. Jakiekolwiek próby uzależnienia działań związku od uzyskiwania zgody pracodawcy będą próbą ingerencji w niezależność związkową. Za taką ingerencję uznajemy konieczność dokumentowania przesłanek
w przypadku zwolnień z obowiązku świadczenia pracy (art. 31 ust. 2 projektu).

Co się tyczy jawności gospodarki finansowej związków zawodowych (rozdział 4a
w propozycji projektu) to należy zwrócić uwagę, że związki zawodowe nie dysponują środkami publicznymi w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 885), a tym bardziej nie przeznaczają składek członkowskich na cele publiczne, o których mowa w art. 6 tej ustawy. Nadto, funkcyjni działacze związkowi nie są osobami publicznymi. Podkreślenia wymaga, że związki zawodowe poddawane są okresowym badaniom prowadzonym przez Główny Urząd Statystyczny, a dane ze sprawozdań są przez GUS podawane do publicznej wiadomości.
Z kolei przepisy wewnątrzzwiązkowe nakazują jawność gospodarki finansowej przed Komisją Rewizyjną. Każda zakładowa organizacja związkowa NSZZ „Solidarność” posiada Komisję Rewizyjną, której zadaniem jest bieżąca kontrola finansów organizacji. Co więcej, na corocznym Walnym Zebraniu Członków/ Delegatów przedstawiane są sprawozdania finansowe przy zachowaniu pełnej jawności wobec członków organizacji. Organizacje zakładowe składają także sprawozdanie do urzędów skarbowych. Kwestia przejrzystości gospodarki finansowej związku zawodowego jest rzetelnie sprawdzana przez właściwe do tego podmioty kontrolne. Nie ma podstaw prawnych do traktowania działalności związku zawodowego jak podmiotu dysponującego środkami publicznymi. 

Przy tej okazji warto zwrócić uwagę, że związki zawodowe nie korzystają z takich udogodnień finansowych jakie przewidziane zostały dla organizacji pożytku publicznego, tj. nie mogą być dofinansowane 1% podatku przekazywanego corocznie przez podatników na rzecz wybranej przez siebie organizacji pożytku publicznego, jak stanowi art. 27 ustawy
z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U.
z 2014, poz. 1118). Jednocześnie wysokość składki związkowej jest na tyle niska, że obowiązek wypłaty wynagrodzeń funkcyjnym działaczom związkowym (art. 31 ust. 2 i 3; art. 34¹ ust. 1 projektu) spowodowałby de facto likwidację związków zawodowych. Z całą pewnością przepis taki zniechęciłby osoby wybrane do pełnienia funkcji związkowych, aby wykazywały jakąkolwiek aktywność na rzecz osób pracujących. Tymczasem rzeczywisty dialog społeczny, także ten na szczeblu pracodawcy, wymaga istnienia partnera związkowego, a nie tylko przedstawiciela wybranego w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Negatywnie opiniujemy ponadto zmianę treści 33¹ ustawy o związkach zawodowych. W myśl obecnie obowiązujących przepisów pracodawca obligatoryjnie zobowiązany jest pobierać z wynagrodzenia pracownika składkę związkową w zadeklarowanej przez niego wysokości, jeżeli zakładowa organizacja związkowa złoży stosowny wniosek w tej sprawie. W projekcie proponuje się nowe brzmienie tego przepisu i zawieranie porozumień w sprawie pobierania składek związkowych, co nie daje gwarancji terminowych potrąceń. Wielu pracodawców nie będzie zgadzało się na zawieranie porozumień, ponieważ już obecnie w praktyce związkowej jest wiele przykładów świadczących o niechęci pracodawców do jakichkolwiek porozumień ze związkami zawodowymi. 

Pozytywnie należy jedynie ocenić próbę ustawowego uregulowania wewnątrzzakładowych zasad współdziałania pracodawcy i zakładowej organizacji związkowej. W art. 33 ust. 1 projektu przewidziano, że organizacja ma prawo zwoływania na terenie zakładu spotkań związkowych. Choć jest to oczywiste uprawnienie organizacji związkowej to wielu pracodawców nie zezwala na zebrania związkowe. Jednocześnie jednak podkreślamy, że działalność i rozwój struktur związkowych na terenie pracodawcy ma swoje uzasadnienie w przepisach Międzynarodowej Organizacji Pracy i wymaga znacznie obszerniejszych regulacji. W szczególności w Konwencji nr 135 MOP dotyczącej ochrony przedstawicieli pracowników w przedsiębiorstwach i przyznania im ułatwień stanowi się w art. 2 „W przedsiębiorstwie będą przyznane przedstawicielom pracowników takie ułatwienia, które umożliwią im szybkie i skuteczne wykonywanie ich funkcji. W związku z tym należy wziąć pod uwagę rodzaj systemu stosunków zawodowych w kraju oraz potrzeby, rozmiar i możliwości zainteresowanego przedsiębiorstwa. Przyznanie takich ułatwień nie powinno utrudniać skutecznej działalności zainteresowanego przedsiębiorstwa.”. Z kolei w Zaleceniu nr 143 dotyczącym ochrony przedstawicieli pracowników w przedsiębiorstwach i przyznania im ułatwień w pkt 17 jest mowa, że „Przedstawiciele związku zawodowego, którzy nie są zatrudnieni w przedsiębiorstwie, lecz którego pracownicy są członkami tego związku, powinni mieć wolny dostęp do takiego przedsiębiorstwa. Warunki takiego dostępu powinny być określone w trybie wymienionym
w ustępach 1 i 3 niniejszego Zalecenia.” Ponadto w Zaleceniu (ust. 11 pkt 1) jest mowa
o umożliwianiu przedstawicielom wykonywania swych funkcji w sposób skuteczny. Należy im w tym celu udzielać zwolnień od pracy potrzebnych do uczestniczenia w posiedzeniach, kursach szkoleniowych, seminariach, kongresach i kon­ferencjach związkowych. Z kolei
w rekomendacjach Komitetu Wolności Związkowej, które wskazują właściwy kierunek interpretacji przepisów MOP, czytamy m.in.: „Komitet zwraca uwagę rządów na zasadę, że przedstawiciele pracowników powinni korzystać z takich udogodnień, jakie są konieczne do właściwego sprawowania ich funkcji, włącznie z możliwością wejścia do zakładów pracy (pkt 1102. Przeglądu z 2006 r.)”; „Rządy powinny zagwarantować przedstawicielom związkowym możliwość wstępu do zakładów pracy, z poszanowaniem prawa własności
i zarządu, aby mogli kontaktować się z pracownikami w celu informowania ich
o potencjalnych korzyściach przynależności związkowej(pkt 1102 Przeglądu z 2006 r.); „Przedstawiciele związku zawodowego niezatrudnieni w zakładzie, w którym zatrudnieni są członkowie ich związku, powinni mieć możliwość wstępu do tego zakładu. Przyznanie takich udogodnień nie powinno zakłócać funkcjonowania danego zakładu (pkt 1105 Przeglądu
z 2006 r.).

Ponadto należy zwrócić uwagę, że prawo związkowe najpilniej musi zostać znowelizowane w zakresie wolności koalicji związkowej. Należy dostosować polskie przepisy ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2015 r.,
poz. 1881) do standardów międzynarodowych. Przede wszystkim, w art. 2 komentowanej ustawy nadal ograniczona jest podstawowa wolność związkowa. Zgodnie z tym przepisem prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami.Już
w Raporcie Międzynarodowej Organizacji Pracy z 2012 r. (GB.313/INS/9, sprawa nr 2888, poz. 1066-1087) w odpowiedzi na skargę złożoną na rząd polski przez NSZZ „Solidarność”, Komitet Wolności związkowej stwierdził, że Polska musi rozszerzyć wolność koalicji związkowej na osoby pozostające w cywilnoprawnych stosunkach zatrudnienia oraz na tzw. samozatrudnionych. Powyższe potwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia
2 czerwca 2015 roku (sygn. K 1/13). Przedstawiony do konsultacji społecznych poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy – Kodeks pracy,
w najmniejszym nawet stopniu nie rozstrzyga tego fundamentalnego problemu zbiorowego prawa pracy.  Z uwagi na powyższe projekt nie powinien być w ogóle procedowany. 

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje projekt ustawy o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.

Jednocześnie Prezydium KK przedstawia następujące uwagi i wnosi o ich uwzględnienie.

Projektowana nowelizacja nie może być rozpatrywana w oderwaniu od wprowadzenia w życie rozwiązań zawartych w obywatelskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, przygotowanym przez NSZZ „Solidarność”, którego głównym celem jest stopniowe podwyższanie minimalnego wynagrodzenia za pracę do wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w tempie zgodnym z tempem wzrostu gospodarczego. Przypominamy, że projekt obywatelski został złożony w Sejmie już kilka lat temu.

Proponowane zmiany dotyczące włączenia do porządku prawnego godzinowej płacy minimalnej mają na celu zwiększenie dochodów osób zatrudnianych w ramach umów cywilnoprawnych, a przede wszystkim zwalczanie zjawiska segmentacji rynku pracy powstałej w wyniku nadużywania stosowania umów cywilnoprawnych niezgodnie z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniemi dążenia do zastąpienia nimi umów o pracę.
O ile cel pierwszy ma zdecydowanie większe szanse na realizację, o tyle cel podstawowy nowelizacji – jakim jest przeciwdziałanie nadużywaniu umów cywilnoprawnych może nie zostać osiągnięty.

Zdaniem Prezydium KK NSZZ „Solidarność”, zmniejszenie ekonomicznej atrakcyjności zatrudnienia dla pracodawców na podstawie umów cywilnoprawnych poprzez zaproponowane zmiany w projekcie ustawy, jest niewystarczające. W szczególności należy zwrócić uwagę na fakt fragmentarycznego przeniesienia rozwiązań właściwych dla stosunku pracy do umów z odrębnej gałęzi prawa. Wydaje się, że tego typu zmiany, aby mogły przynieść pozytywny efekt, powinny mieć szerszy, bardziej systemowy charakter, uwzględniający ochronę osób ekonomicznie zależnych od zleceniobiorcy, usługobiorcy,
ponieważ w przeciwnym wypadku mogą stanowić wręcz legitymizację nadużywania umów cywilnoprawnych.

Prezydium KK obawia się, że rozwiązania zaproponowane w zakresie wprowadzonej minimalnej stawki wynagrodzenia dla osób wykonujących zlecenia lub osób samozatrudnionych osobiście wykonujących usługi, mogą być omijane. Zgodnie z art. 734
i następnymi Kodeksu cywilnego zarówno umowa zlecenia jak i umowa o świadczenie usług nie muszą być umową odpłatną. Przedłożony projekt nie zmienia tego stanu rzeczy, a zasada swobody umów oraz brzmienie art. 742 Kodeksu cywilnego daje podstawy do takiego uregulowania wzajemnych obowiązków stron umowy, aby dający zlecenie, zamiast wypłaty wynagrodzenia, dokonywał zwrotu wydatków na rzecz osoby wykonującej zlecenie lub świadczącej usługi. W celu omijania proponowanych regulacji można się spodziewać przypadków zawierania umów nieodpłatnych przy jednoczesnym zwrocie na rzecz zleceniobiorcy wydatków w wysokości ryczałtowej niższej niż proponowana stawka wynagrodzenia minimalnego. Prezydium KK zwraca uwagę, że kwestia dochodzenia praw na drodze sądowej będzie utrudniona, ponieważ nie będzie to sprawa z zakresu prawa pracy.

Prezydium KK obawia się również, że w celu uniknięcia skutków przedmiotowej zmiany mogą być zawierane umowy cywilnoprawne innego rodzaju, w szczególności umowa o dzieło.

Ponadto mając na uwadze główny cel, jaki przyświeca projektodawcom, należałoby rozpocząć prace nad systemowymi zmianami w prawie pracy, które powinny zostać zainicjowane przez Komisję Kodyfikacyjną, z udziałem przedstawicieli partnerów społecznych. Postulat ten ma ważkie znaczenie, zważywszy na potrzebę uporządkowania wielu zagadnień z zakresu prawa pracy.

Jednocześnie Prezydium KK NSZZ „Solidarność” wskazuje na konieczność wyłączenia niektórych składników wynagrodzenia z kategorii minimalnego wynagrodzenia za pracę. Najistotniejsze wśród nich są dodatki za pracę w porze nocnej oraz dodatek stażowy.

Projektowana ustawa nie zawiera jakichkolwiek mechanizmów ustalania wysokości stawki godzinowej oraz jej waloryzacji, co oceniamy zdecydowanie negatywnie. Wysokość stawki godzinowej powinna być funkcją minimalnego wynagrodzenia za pracę, a tym samym podlegałaby takim samym rygorom waloryzacji jak minimalne wynagrodzenie.

Wątpliwości natury organizacyjnej i systemowej budzi prowadzenie ewidencji godzin pracy. Prezydium KK zdaje sobie sprawę, że wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej wymaga ustalenia ilości godzin pracy. Dlatego należałoby zastanowić się nad formą jej prowadzenia oraz znalezieniem wzorca (standardu), w stosunku do którego strony mogłyby się odwoływać przy ustalaniu ilości godzin niezbędnych do wykonania określonego zadania.

Na pozytywną opinię zasługują zmiany w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy dotyczące przeprowadzenia kontroli bez uprzedzenia przez inspektorów pracy, co jest realizacją postulatu związków zawodowych, a także zniesienie ograniczenia wysokości minimalnego wynagrodzenia dla pracowników w pierwszym roku pracy do 80%.

Jednocześnie trzeba zwrócić uwagę na dodatkowe obowiązki, które zostaną nałożone na inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy, np. w postaci kontroli ewidencji godzin pracy.  Muszą one znaleźć odzwierciedlenie w odpowiednim finansowaniu tej instytucji, co może być utrudnione ze względu na obcięcie wydatków PIP w ustawie budżetowej o około 8 milionów złotych w stosunku do projektu ustawy budżetowej.

Prezydium KK NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę na pozytywny efekt w walce
z segmentacją rynku pracy, jaki powinny przynieść zmiany do ustawy o zamówieniach publicznych, polegające na wprowadzeniu obowiązku wymagania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez zamawiających, zawsze gdy przedmiot zamówienia obejmuje wykonywanie pracy określonej w art. 22 §1 Kodeksu pracy oraz dalsze ograniczanie stosowania kryterium najniższej ceny.

Biorąc powyższe pod uwagę Prezydium KK NSZZ „Solidarność” poddaje pod dyskusję wprowadzenie dodatkowego mechanizmu, który mógłby doprowadzić wprost do pożądanych zmian na rynku pracy. Narzędziem tym mogłoby być zapisanie w Kodeksie pracy domniemania istnienia stosunku pracy, ilekroć wykonywana jest praca zarobkowa. W takim wypadku zmianie musiałby ulec art. 22 § 1 Kodeksu pracy. Zaletą takiego rozwiązania byłoby niemieszanie dwóch gałęzi prawa, a także skuteczniejsze zapewnienie osobom wykonującym pracę zarobkową objęcia wszystkimi rozwiązaniami stosowanymi na gruncie prawa pracy.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” pozytywnie opiniuje projekt ustawy o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.

Jednocześnie Prezydium KK przedstawia następujące uwagi i wnosi o ich uwzględnienie.

Projektowana nowelizacja nie może być rozpatrywana w oderwaniu od wprowadzenia w życie rozwiązań zawartych w obywatelskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, przygotowanym przez NSZZ „Solidarność”, którego głównym celem jest stopniowe podwyższanie minimalnego wynagrodzenia za pracę do wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w tempie zgodnym z tempem wzrostu gospodarczego. Przypominamy, że projekt obywatelski został złożony w Sejmie już kilka lat temu.

Proponowane zmiany dotyczące włączenia do porządku prawnego godzinowej płacy minimalnej mają na celu zwiększenie dochodów osób zatrudnianych w ramach umów cywilnoprawnych, a przede wszystkim zwalczanie zjawiska segmentacji rynku pracy powstałej w wyniku nadużywania stosowania umów cywilnoprawnych niezgodnie z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniemi dążenia do zastąpienia nimi umów o pracę.
O ile cel pierwszy ma zdecydowanie większe szanse na realizację, o tyle cel podstawowy nowelizacji – jakim jest przeciwdziałanie nadużywaniu umów cywilnoprawnych może nie zostać osiągnięty.

Zdaniem Prezydium KK NSZZ „Solidarność”, zmniejszenie ekonomicznej atrakcyjności zatrudnienia dla pracodawców na podstawie umów cywilnoprawnych poprzez zaproponowane zmiany w projekcie ustawy, jest niewystarczające. W szczególności należy zwrócić uwagę na fakt fragmentarycznego przeniesienia rozwiązań właściwych dla stosunku pracy do umów z odrębnej gałęzi prawa. Wydaje się, że tego typu zmiany, aby mogły przynieść pozytywny efekt, powinny mieć szerszy, bardziej systemowy charakter, uwzględniający ochronę osób ekonomicznie zależnych od zleceniobiorcy, usługobiorcy,
ponieważ w przeciwnym wypadku mogą stanowić wręcz legitymizację nadużywania umów cywilnoprawnych.

Prezydium KK obawia się, że rozwiązania zaproponowane w zakresie wprowadzonej minimalnej stawki wynagrodzenia dla osób wykonujących zlecenia lub osób samozatrudnionych osobiście wykonujących usługi, mogą być omijane. Zgodnie z art. 734
i następnymi Kodeksu cywilnego zarówno umowa zlecenia jak i umowa o świadczenie usług nie muszą być umową odpłatną. Przedłożony projekt nie zmienia tego stanu rzeczy, a zasada swobody umów oraz brzmienie art. 742 Kodeksu cywilnego daje podstawy do takiego uregulowania wzajemnych obowiązków stron umowy, aby dający zlecenie, zamiast wypłaty wynagrodzenia, dokonywał zwrotu wydatków na rzecz osoby wykonującej zlecenie lub świadczącej usługi. W celu omijania proponowanych regulacji można się spodziewać przypadków zawierania umów nieodpłatnych przy jednoczesnym zwrocie na rzecz zleceniobiorcy wydatków w wysokości ryczałtowej niższej niż proponowana stawka wynagrodzenia minimalnego. Prezydium KK zwraca uwagę, że kwestia dochodzenia praw na drodze sądowej będzie utrudniona, ponieważ nie będzie to sprawa z zakresu prawa pracy.

Prezydium KK obawia się również, że w celu uniknięcia skutków przedmiotowej zmiany mogą być zawierane umowy cywilnoprawne innego rodzaju, w szczególności umowa o dzieło.

Ponadto mając na uwadze główny cel, jaki przyświeca projektodawcom, należałoby rozpocząć prace nad systemowymi zmianami w prawie pracy, które powinny zostać zainicjowane przez Komisję Kodyfikacyjną, z udziałem przedstawicieli partnerów społecznych. Postulat ten ma ważkie znaczenie, zważywszy na potrzebę uporządkowania wielu zagadnień z zakresu prawa pracy.

Jednocześnie Prezydium KK NSZZ „Solidarność” wskazuje na konieczność wyłączenia niektórych składników wynagrodzenia z kategorii minimalnego wynagrodzenia za pracę. Najistotniejsze wśród nich są dodatki za pracę w porze nocnej oraz dodatek stażowy.

Projektowana ustawa nie zawiera jakichkolwiek mechanizmów ustalania wysokości stawki godzinowej oraz jej waloryzacji, co oceniamy zdecydowanie negatywnie. Wysokość stawki godzinowej powinna być funkcją minimalnego wynagrodzenia za pracę, a tym samym podlegałaby takim samym rygorom waloryzacji jak minimalne wynagrodzenie.

Wątpliwości natury organizacyjnej i systemowej budzi prowadzenie ewidencji godzin pracy. Prezydium KK zdaje sobie sprawę, że wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej wymaga ustalenia ilości godzin pracy. Dlatego należałoby zastanowić się nad formą jej prowadzenia oraz znalezieniem wzorca (standardu), w stosunku do którego strony mogłyby się odwoływać przy ustalaniu ilości godzin niezbędnych do wykonania określonego zadania.

Na pozytywną opinię zasługują zmiany w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy dotyczące przeprowadzenia kontroli bez uprzedzenia przez inspektorów pracy, co jest realizacją postulatu związków zawodowych, a także zniesienie ograniczenia wysokości minimalnego wynagrodzenia dla pracowników w pierwszym roku pracy do 80%.

Jednocześnie trzeba zwrócić uwagę na dodatkowe obowiązki, które zostaną nałożone na inspektorów Państwowej Inspekcji Pracy, np. w postaci kontroli ewidencji godzin pracy.  Muszą one znaleźć odzwierciedlenie w odpowiednim finansowaniu tej instytucji, co może być utrudnione ze względu na obcięcie wydatków PIP w ustawie budżetowej o około 8 milionów złotych w stosunku do projektu ustawy budżetowej.

Prezydium KK NSZZ „Solidarność” zwraca uwagę na pozytywny efekt w walce
z segmentacją rynku pracy, jaki powinny przynieść zmiany do ustawy o zamówieniach publicznych, polegające na wprowadzeniu obowiązku wymagania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez zamawiających, zawsze gdy przedmiot zamówienia obejmuje wykonywanie pracy określonej w art. 22 §1 Kodeksu pracy oraz dalsze ograniczanie stosowania kryterium najniższej ceny.

Biorąc powyższe pod uwagę Prezydium KK NSZZ „Solidarność” poddaje pod dyskusję wprowadzenie dodatkowego mechanizmu, który mógłby doprowadzić wprost do pożądanych zmian na rynku pracy. Narzędziem tym mogłoby być zapisanie w Kodeksie pracy domniemania istnienia stosunku pracy, ilekroć wykonywana jest praca zarobkowa. W takim wypadku zmianie musiałby ulec art. 22 § 1 Kodeksu pracy. Zaletą takiego rozwiązania byłoby niemieszanie dwóch gałęzi prawa, a także skuteczniejsze zapewnienie osobom wykonującym pracę zarobkową objęcia wszystkimi rozwiązaniami stosowanymi na gruncie prawa pracy.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” rekomenduje prowadzenie dalszych prac nad projektem ustawy o podatku od sprzedaży detalicznej. Przedstawiona ustawa w zaproponowanym kształcie nie może uzyskać pozytywnej opinii ze względu na następujące uwagi:

NSZZ „Solidarność” popiera rozwiązania, których celem jest eliminowanie nierównych obciążeń podatkowych (które w większym stopniu dotykają małych i średnich przedsiębiorców zajmujących się handlem detalicznym) oraz przeciwdziałanie ekspansji zagranicznych sieci handlowych kosztem rodzimego handlu detalicznego, a także nierówności konkurencyjnej pomiędzy przedsiębiorstwami zajmującymi się handlem. Uważamy jednak, że przedłożony projekt w zaproponowanej wersji nie odzwierciedla w pełni tych celów.

Prezydium KK proponuje odstąpienie od wyższego opodatkowania sprzedaży w soboty i niedziele i zrównania kwoty podatku do kwoty obowiązującej w tygodniu. Prezydium obawia się, że duże sieci zagraniczne wykorzystają powyższą sytuację i mogą jeszcze bardziej dominować na polskim rynku. Zastosowanie w tym wypadku jedynie kryterium uzyskania większych wpływów nie jest do zaakceptowania. Opodatkowanie sprzedaży w weekendy wyższą stawką w praktyce spowodować może, że przede wszystkim polskie firmy handlowe po przekroczeniu sprzedaży rzędu 1.500.000 zł, ze względu na słabą rentowność wynoszącą od 0,0 do 1,5 %, nie byłyby w stanie ze względów ekonomicznych zapłacić kwoty podatku. Powyższe skutkowałoby obniżeniem rentowności, a w przyszłości – likwidacją tych sklepów.

            Jednocześnie Prezydium KK zwraca uwagę, iż niezmiennie od lat NSZZ „Solidarność” dąży do wprowadzenia całkowitego zakazu handlu w niedziele i święta.

Zapisy ustawy najbardziej dotkną polskie duże i średnie podmioty handlowe, w tym spółdzielnie spożywców, które ze względu na obroty miesięczne powyżej 1.500.000 zł kwalifikują się do zapłacenia dodatkowego podatku, którego nie będą w stanie udźwignąć.

Ponadto sieci działające na zasadzie franczyzodawcy i franczyzobiorcy zostaną dotknięte dużą skalą podatku, poprzez wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności podatkowej. Istnieje także niebezpieczeństwo dla franczyzodawców, że franczyzobiorcy będą rezygnować ze sprzedaży pod wspólną marką i prowadzić, w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, własne sklepy. Zniszczyłoby to odbudowującą się polską logistykę i ograniczyło szanse przetrwania na wymagającym rynku.

Trzeba również podkreślić, że wiele średnich przedsiębiorstw, w tym Spółdzielnie Spożywców „Społem”, płaci podatek dochodowy CIT 8, w przeciwieństwie do sieci zagranicznych, które przez ponad 20 lat wykazują w naszym kraju straty. Propozycje zawarte w ustawie nie wyrównują szans dla polskiego kapitału.

Mając powyższe na uwadze Prezydium KK wnosi o rozważenie propozycji progresywnego podatku obrotowego od sprzedaży.

Uwagi szczegółowe

·         Doprecyzowania wymagają zapisy dot. zwrotu towaru. Pozostawienie propozycji
w niezmienionym kształcie stwarza możliwość dokonywania częstych zakupów
i zwrotów towarów ze znacznym, korzystnym różnicowaniem cen. Takie działania będą wpływać na wysokość uzyskiwanych przychodów. Należy zatem doprecyzować termin „okres zwrotu”.

·          Projekt nie reguluje sytuacji dotyczących sprzedaży detalicznej prowadzonej przez hurtownie.

·         Szereg wątpliwości budzą zaproponowane przez projektodawcę rozwiązania
w zakresie art. 11 projektu ustawy. Brakuje szczegółowych rozwiązań w zakresie dnia sprzedaży. O ile w sprzedaży w tej samej strefie czasowej nie ma problemu, o tyle w różnych strefach uzależnienie stawki opodatkowania od dnia tygodnia jest problematyczne. Następnym zagadnieniem jest określenie wielkości obrotu przez sprzedawcę zagranicznego. Powstaje wątpliwość, czy ma on brać pod uwagę strukturę przychodu związaną z transakcjami w Polsce i na tej podstawie określić, czy będzie płatnikiem tego podatku, czy będzie zwolniony. Obciążanie przewoźników,
a przede wszystkim pracowników dodatkowymi opłatami ryczałtowymi w sytuacji, gdy ich podstawowym zadaniem jest bezpieczny transport, zasługuje na negatywną ocenę.