UCHWAŁA KK nr 64/2001 ws. wniosku do Trybunału Konstytucyjnego
Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, działając na podstawie § 19 ust. 4 Statutu NSZZ „Solidarność”, postanawia złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 57, poz. 299, z późn. zm.) z art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Wniosek
I. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, działając na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643) wnosi o zbadanie zgodności ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 57, poz. 299, z późn. zm.) z art. 2 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
II. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” jest organem związku zawodowego o zasięgu ogólnokrajowym, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, i jako wnioskodawca spełnia warunek, o którym mowa w art. 191 ust. 2 Konstytucji dotyczącym zakresu działania wnioskodawcy, wynikającym z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych w związku z § 1 oraz § 6 ust. 1 i 3 Statutu NSZZ „Solidarność”, a zaskarżana ustawa dotyczy wielotysięcznej grupy osób – byłych pracowników państwowych gospodarstw rolnych.
Uzasadnienie
Ocena zarzutów przedstawionych powyżej wymaga przedstawienia szerszego kontekstu normatywnego omawianego zagadnienia.
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady przyznawania pracownikom przedsiębiorstw państwowych prawa do nieodpłatnego nabycia akcji spółek powstałych w wyniku prywatyzacji tych podmiotów jest ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. Nr 118, poz. 561, z późn. zm.), zwana dalej „ustawą o komercjalizacji”. W art. 36 i 37 ustawa o komercjalizacji stanowi, iż uprawnionym pracownikom przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia do 15% akcji spółek należących do Skarbu Państwa. Uprawnionym w rozumieniu ustawy
o komercjalizacji jest:
– osoba będąca w dniu wykreślenia z rejestru komercjalizowanego przedsiębiorstwa państwowego pracownikiem tego przedsiębiorstwa lub osoba będąca pracownikiem przedsiębiorstwa państwowego w dniu zawarcia umowy rozporządzającej przedsiębiorstwem poprzez jego wniesienie do spółki,
– osoba fizyczna, która w dniu wykreślenia komercjalizowanego przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorstw państwowych lub osoba fizyczna, która w dniu zawarcia umowy rozporządzającej przedsiębiorstwem państwowym poprzez jego wniesienie do spółki, była stroną umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem państwowym, zawartej na podstawie przepisów rozdziału 8a ustawy z dnia 25 września 1981 r.
o przedsiębiorstwach państwowych,
– osoba, która przepracowała co najmniej 10 lat w komercjalizowanym przedsiębiorstwie państwowym lub w przedsiębiorstwie, które zostało sprywatyzowane poprzez wniesienie do spółki, a rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło wskutek przejścia na emeryturę lub rentę albo z przyczyn leżących po stronie pracodawcy,
– osoba, która po przepracowaniu 10 lat w przedsiębiorstwie państwowym podlegającym prywatyzacji została przejęta przez inny zakład w trybie przepisów kodeksu pracy,
– rolnik lub rybak, który w ciągu pięciu lat przed wykreśleniem przedsiębiorstwa z rejestru dostarczył bezpośrednio lub pośrednio do tego przedsiębiorstwa surowce o wartości co najmniej 100 q żyta według cen przyjmowanych do obliczania podatku rolnego w ostatnim roku przed wykreśleniem przedsiębiorstwa z rejestru.
Ustawa o komercjalizacji określa ponadto zasady, na jakich uprawnieni mogą korzystać z przysługującego im prawa do nabycia akcji nieodpłatnie.
Podobne do powyżej opisanych uprawnienia otrzymali pracownicy i rolnicy gospodarstw rolnych o charakterze specjalistycznym z mocy ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 123, poz. 774).
Z treści przytoczonych regulacji prawnych wynika jednoznacznie, że aktualni i byli pracownicy prywatyzowanych państwowych przedsiębiorstw przemysłowych i rolnych o charakterze specjalistycznym uzyskali prawo do partycypacji w majątku przekształcanych zakładów pracy. Ustawowy krąg osób uprawnionych został zakreślony szeroko. Jednakże, biorąc pod uwagę sytuację prawną wszystkich osób zatrudnionych w sferze produkcyjnej
na bazie majątku państwowego, można dojść do wniosku, że powyższy krąg osób uprawnionych do nabywania akcji jest za wąski. Z przywileju nieodpłatnego nabywania akcji przekształconych zakładów pracy zostali wyłączeni pracownicy państwowych gospodarstw rolnych (dalej: „PGR”). Zgodnie z postanowieniami ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 57, poz. 299,
z późn. zm., zwanej dalej: „ustawą o nier. roln. SP”) pracownicy PGR uzyskali jedynie prawo do zakupu, na preferencyjnych warunkach, domów i lokali, których byli najemcami.
Inaczej aniżeli w przypadku innych przedsiębiorstw państwowych ustawa o nier. roln. SP nie określiła zasad przekształcania PGR w spółki Skarbu Państwa w celu ich prywatyzacji, co stało się – jak można sądzić – jedną z przyczyn likwidacji wielu przedsiębiorstw rolnych. W prawa i obowiązki likwidowanych PGR wstąpiła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (dalej: „AWRSP”), której na mocy art. 5 ustawy o nier. roln. SP powierzono wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych należących do Skarbu Państwa.
W świetle dotychczasowych rozważań zasadnym wydaje się postawienie pytania, czy różnice w uregulowaniu sytuacji prawnej podmiotów o niemal identycznej sytuacji prawnej nie prowadzą do naruszenia zasady równości wyrażonej w art. 32 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r.
W orzecznictwie sądowym panuje zgoda co do tego, że „konstytucyjna zasada równości wobec prawa polega na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych) charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu mają być traktowani równo, a więc bez żadnych zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących” (orzecz. TK z dnia 9 marca 1988 r., U 7/87).
Chcąc ocenić zasadność zarzutu postawionego w niniejszym wniosku, należy wpierw zbadać, czy w analizowanym przypadku istnieje jakaś cecha wspólna, uzasadniająca podobne traktowanie pracowników wszystkich przedsiębiorstw należących do państwa z punktu widzenia określonej regulacji prawnej, ustalić kryterium, według którego pracownicy ci zostali potraktowani odmiennie, a następnie rozważyć, czy ta odmienność jest uzasadniona (wyrok TK z dnia 16 grudnia 1997 r., K 8/97).
W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego cechą wspólną decydującą o podobieństwie danej grupy podmiotów może być zarówno cecha faktyczna, jak i prawna, a ustalenie jej istnienia dokonuje się z uwzględnieniem treści i celu przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma. W omawianym przypadku mamy do czynienia z grupą pracowników byłych PGR, których sytuację prawną charakteryzowało – podobnie jak w przypadku pracowników zakładów przemysłowych i rolnych specjalistycznych – świadczenie pracy na rzecz państwa. Mamy tu więc do czynienia z kategorią podmiotów, które można sprowadzić do wspólnego mianownika. Różnica między obiema grupami sprowadzałaby się wyłącznie do odmiennego charakteru produkcji – rolna niespecjalistyczna lub przemysłowa.
Zadać należy w związku z tym pytanie, na ile zgodne z konstytucyjną zasadą równości jest odmienne traktowanie podmiotów podobnych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem TK podstawowe znaczenie ma tu okoliczność, czy owo zróżnicowanie jest w świetle zasad i wartości konstytucyjnych uzasadnione odpowiednio przekonującymi argumentami, przy czym kryteria owej dyferencjacji powinny odpowiadać określonym warunkom (muszą mieć charakter relewantny, proporcjonalny i pozostawać w związku z zasadami, wartościami i normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne traktowanie podmiotów podobnych (orzecz. z dnia 23 października 1995 r., K 4/95). Równość wobec prawa nie zakazuje bowiem różnicowania sytuacji prawnej adresatów danej normy, ale zakłada ona równocześnie zasadność wyboru takiego, a nie innego różnicowania podmiotów prawa, oznacza uznanie tej, a nie innej cechy za istotną, a tym samym uzasadnioną w regulowanej dziedzinie (orzecz. TK z dnia 4 lutego 1997 r., P 4/96).
W przedmiotowej sprawie kryterium różnicującym jest jedynie fakt zatrudnienia pracownika w przedsiębiorstwie przemysłowym (ewentualnie specjalistycznym rolnym) lub w przedsiębiorstwie rolnym. Należałoby się w związku z tym zastanowić, czy przyjęte przez ustawodawcę kryterium stanowi uzasadnioną podstawę dla odmiennego traktowania podmiotów i czy spełnia wymóg relewantności, tzn. bezpośredniego związku z celami
i treścią poprzednio i obecnie obowiązujących przepisów w omawianej materii.
Trybunał Konstytucyjny podkreśla w swym orzecznictwie, że jakkolwiek nie można nakazać ustawodawcy, aby przyznał takie uprawnienie tej, a nie innej kategorii podmiotów, jednakże należy wymagać od niego racjonalności w przyznawaniu uprawnień, aby nie dochodziło do naruszania zasad konstytucyjnych, takich jak m. in. zasada równości i sprawiedliwości społecznej (orzecz. z dnia 21 września 1999 r., K 6/98). Przyznane uprawnienie nie może prowadzić do nieuzasadnionego faworyzowania jednych podmiotów a dyskryminowania innych. Takie naruszenie równości – można sądzić – ma miejsce w analizowanym przypadku poprzez wyodrębnienie z ogólnej kategorii pracowników przedsiębiorstw stanowiących własność państwową kategorii niejako szczególnej, czyli pracowników byłych PGR. Uprawniony zdaje się być pogląd, że faworyzowanie pracowników przedsiębiorstw przemysłowych i specjalistycznych rolnych tylko z tego powodu, że ich potencjał ekonomiczny pozwalał na przekształcenie tych przedsiębiorstw
w spółki nie jest wystarczającym uzasadnieniem dla pozbawienia pracowników PGR jakiejkolwiek formy partycypacji w majątku zakładów pracy, którego pomnażanie było przecież również ich udziałem.
Dodatkowym argumentem przemawiającym przeciwko takiemu zróżnicowaniu jest fakt, że ma ono w istocie charakter względny i przeprowadzone zostało przez ustawodawcę w sposób niekonsekwentny. Na mocy ustawy o komercjalizacji oraz ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich pracownicy specjalistycznych gospodarstw rolnych oraz rolnicy, którzy dostarczali surowce do przedsiębiorstwa państwowego zostali uprawnieni do nieodpłatnego nabycia akcji, natomiast pracownicy PGR z tego przywileju nie mogli korzystać.
Jak się wydaje, także z punktu widzenia wymogu proporcjonalności omawiane uprzywilejowanie pracowników zakładów przemysłowych i specjalistycznych rolnych nie znajduje racjonalnych przesłanek. W zmienionych warunkach ustrojowych trudno bowiem wskazać powód, który uzasadniałby ochronę interesów pracowników przedsiębiorstw państwowych tylko jednej branży. Pozbawienie pracowników byłych PGR jakiegokolwiek wymiernego ekwiwalentu za ich pracę, które doprowadziło do społecznej i ekonomicznej degradacji tzw. terenów postpegeerowskich, nie da się uzasadnić wagą interesu publicznego.
Wreszcie należy nadmienić, że zarówno wcześniejsze, jak i obecne zasady i normy konstytucyjne nie zawierają zasad pozwalających na tak daleko idące różnicowanie uprawnień podmiotów zaliczonych do tej samej kategorii. Zrównanie form własności oraz zniesienie wszelkich podstaw uprzywilejowania i dyskryminacji jej podmiotów (art. 21 Konstytucji) nie pozwala na faworyzowanie pracowników sprywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych w stosunku do pracowników byłych PGR, których majątek wniesiony został do AWRSP.
Wydaje się więc, że zróżnicowanie w omawianej sprawie sytuacji prawnej podmiotów podobnych nie pozostaje w żadnym związku z innymi zasadami czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne potraktowanie tych podmiotów. Nie znajduje ono zatem usprawiedliwienia.
W tym miejscu dochodzi do wskazywanego wielokrotnie w orzecznictwie TK nakładania się na siebie zasad równości wobec prawa i sprawiedliwości społecznej, zwłaszcza sprawiedliwości rozdzielczej, polegającej na odpowiednio równym traktowaniu podmiotów wykazujących takie same cechy uznane za istotne w przypadku rozdzielania jakiegoś dobra. Zgodnie z orzecznictwem TK różnicowanie sytuacji prawnej podmiotów podobnych
ma znacznie większe szanse uznania za zgodne z Konstytucją, jeżeli pozostaje w zgodzie z zasadami sprawiedliwości społecznej lub służy urzeczywistnieniu tych zasad. Zostaje ono natomiast uznane za niekonstytucyjną dyskryminację (uprzywilejowanie), jeżeli nie znajduje podtrzymania w zasadzie sprawiedliwości społecznej (wyrok TK z dnia 18 stycznia 2000 r.,
K 17/99).
Zasadnym wydaje się przeto przeanalizowanie rozpatrywanych regulacji prawnych w kontekście zasady sprawiedliwości społecznej. Podstawowe znaczenie ma tu kwestia, czy przepisy ustawy o komercjalizacji i przepisy ustawy o nier. roln. SP nie powodują dzielenia w systemie prawnym na kategorie podmiotów „lepszych” i „gorszych”. „Lepszych” – bo mających prawo do nieodpłatnego nabycia akcji prywatyzowanych zakładów i „gorszych” – bo takich przywilejów pozbawionych. Nie przekreśla zasadności powyższego podziału okoliczność, że utrudnione lub wręcz niemożliwe było sprywatyzowanie PGR.
Reasumując, należy stwierdzić, że istnieją przesłanki wskazujące na naruszenie przez obowiązujące przepisy prawa w omawianej materii zasady równości i sprawiedliwości społecznej poprzez nieuzasadnione zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów zaliczanych do tej samej kategorii, czyli pracowników świadczących pracę na bazie przekształcanego majątku państwowego.
Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”, wnosząc o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 57, poz. 299, z późn. zm.)., z racji wyżej wskazanych uważa wniosek za uzasadniony.
UCHWAŁA KK nr 65/2001 ws. ankiet osobowych kandydatów/członków władz Związku
Ze względu na przygotowywaną komputerową Krajową Bazą Danych NSZZ „Solidarność” i wiążącą się z tym koniecznością rozszerzenia i ujednolicenia wpisywanych do Bazy informacji, Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” wprowadza obowiązek wypełniania ankiet osobowych przez wszystkich członków Związku kandydujących na następujące funkcje związkowe:
a) delegata na walne zebranie delegatów regionu,
b) przewodniczącego zarządu regionu,
c) członka zarządu regionu,
d) delegata na walne zebranie delegatów (kongres) struktury branżowej,
e) przewodniczącego rady sekretariatu branżowego (regionalnego oraz krajowego),
f) członka rady sekretariatu branżowego
g) przewodniczącego rady sekcji branżowej (regionalnej oraz krajowej),
h) członka rady sekcji branżowej
i) członka komisji rewizyjnej wszystkich struktur Związku (regionalnych i krajowych),
j) delegata na Krajowy Zjazd Delegatów,
k) przewodniczącego Komisji Krajowej,
l) członka Komisji Krajowej.
Wzór ankiety stanowi załącznik do niniejszej uchwały.
Jednocześnie Komisja Krajowa anuluje uchwałę KK nr 600/98 z dnia 11.02.1998 r.
ANKIETA OSOBOWA KANDYDATA 2001.pdf
UCHWAŁA KK nr 66/2001 ws. zasad obowiązujących przy podziale organizacji zakładowych i międzyzakładowych
§ 1
W przypadku dokonywania podziału istniejącej organizacji zakładowej lub międzyzakładowej na dwie lub więcej organizacje zakładowe (międzyzakładowe), wszystkie kwestie związane z podziałem majątku pozostającego w dyspozycji ulegającej podziałowi organizacji powinny być rozstrzygane w drodze uchwały lub porozumienia. Powyższe postanowienie dotyczy również sytuacji polegającej na wydzieleniu się z istniejącej organizacji zakładowej (międzyzakładowej) nowej organizacji.
§ 2
1. Uchwała zakładowego (międzyzakładowego) zebrania członków (delegatów) w sprawie podziału powinna zawierać projekt podziału majątku, w tym sposób zaspokojenia zobowiązań oraz podział przysługujących należności. W przypadku niepodjęcia uchwały przez zakładowe (międzyzakładowe) zebranie członków (delegatów), taką uchwałę podejmuje komisja zakładowa (międzyzakładowa).
2. W przypadku braku uchwały, o której mowa w ust. 1, powstałe w wyniku podziału organizacje zakładowe (międzyzakładowe) powinny zawrzeć porozumienie regulujące kwestię podziału majątku.
§ 3
W przypadku niemożności zawarcia porozumienia zarząd regionu podejmuje się przeprowadzenia mediacji pomiędzy organizacjami powstałymi w wyniku podziału w celu doprowadzenia do zawarcia stosownego porozumienia.
§ 4
1. Uchwała (porozumienie) w sprawie podziału majątku powinna uwzględniać poniższe zasady:
a) Podział pomiędzy organizacje zakładowe (międzyzakładowe) majątku pozostałego
po zaspokojeniu wierzycieli dokonuje się między organizacje zakładowe lub międzyzakładowe proporcjonalnie do liczby członków przechodzących do nowopowstających organizacji zakładowych (międzyzakładowych);
b) Wskutek podziału organizacji zakładowych (międzyzakładowych) na powstające organizacje przechodzą wynikające z planu podziału składniki majątkowe oraz prawa i zobowiązania. Za zobowiązania powstałe przed podziałem organizacji zakładowej (międzyzakładowej) dotychczasowa organizacja i nowopowstałe odpowiadają według zasad określonych w uchwale (porozumieniu);
c) W przypadku niemożności dokonania podziału składnika majątku z uwagi na jego właściwości, projekt podziału wskazuje organizację zakładową (międzyzakładową), której ma być on przyznany z obowiązkiem spłaty pozostałych organizacji z uwzględnieniem zasady proporcjonalnego podziału majątku.
2. Uchwała (porozumienie) o podziale majątku może wskazywać inne zasady jego podziału za zgodą wszystkich organizacji zakładowych (międzyzakładowych) uczestniczących w podziale.
§ 5
Jeżeli w wyniku podziału organizacje zakładowe (międzyzakładowe) są rejestrowane przez różne zarządy regionów, obowiązki określone w § 3 spoczywają wspólnie na zainteresowanych regionach.
§ 6
Uchwala wchodzi w życie z dniem podjęcia.
UCHWAŁA KK nr 67/2001 ws. przyjęcia informacji o pracy KK NSZZ „Solidarność” na XIV KZD
Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” akceptuje „Informację o pracy Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w okresie grudzień 2000 r. – wrzesień 2001 r. przygotowaną na XIV Krajowy Zjazd Delegatów”.