W czwartek 6 lutego 2025 roku w gmachu Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Armii Krajowej na osiedlu Beskidzkim w Bielsku-Białej odbył się finał XIV Podbeskidzkiego Konkursu Historycznego „Solidarni”.
Gdzie i kiedy zginął pochodzący z Gilowic koło Żywca student Stanisław Pyjas? Czego dotyczył pierwszy postulat Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Gdańsku w sierpniu 1980 roku? Gdzie i kiedy podpisano czwarte porozumienie, podpisane przez strajkujących i władze w lecie 1980 roku? Gdzie mieściła się centrala strajku generalnego na Podbeskidziu w styczniu i lutym 1981 roku? Na czym polegała operacja MO i SB o kryptonimie „Jodła”? Jak się nazywała największa na Podbeskidziu podziemna struktura „Solidarności”? Jak się nazywał jej współzałożyciel i pierwszy przewodniczący?
To tylko niektóre z czterdziestu pytań, z którymi zmierzyć się musieli finaliści XIV Podbeskidzkiego Konkursu Historycznego „Solidarni”, który odbył się w czwartek 6 lutego w gmachu Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Armii Krajowej na bielskim osiedlu Beskidzkim. Organizatorami tego przedsięwzięcia od samego początku są podbeskidzka „Solidarność” i katowicki oddział Instytutu Pamięci Narodowej. Wszystkie finałowe pytania dotyczyły historii Polski z lat 1976-1989, w tym także wydarzeń, które w tamtym czasie miały miejsce na Podbeskidziu. W tym roku w konkursowych zmaganiach wzięła udział rekordowa ilość 58 uczniów z dziewiętnastu szkół ponadpodstawowych z Bielska-Białej, Cieszyna, Czechowic-Dziedzic i Żywca.
– Data finału konkursu nie jest przypadkowa – to dzień zakończenia podbeskidzkiego strajku generalnego w 1981 roku. Ten konkurs, podobnie jak odbywająca się co roku gra uliczna, poświęcona także „Solidarności”, pomagają uczniom lepiej poznać najnowszą historie naszego kraju i tego regionu. Cieszę się, że z roku na rok rośnie liczba uczestników i pojawiają się nowe szkoły reprezentowane w tym konkursie. Mam wieli szacunek i uznanie zarówno dla uczniów jak i nauczycieli za trud przygotowań do tego konkursu – mówi Artur Kasprzykowski z IPN, główny organizator konkursu.
Tradycją jest, że podsumowanie finału konkursu połączone jest ze spotkaniem z uczestnikami opozycji antykomunistycznej na Podbeskidziu. W tym roku gośćmi tymi byli Andrzej Grajewski i Janusz Okrzesik. W spotkaniu uczestniczyli także dyrektor katowickiego Oddziału IPN Andrzej Sznajder oraz członek Prezydium podbeskidzkiej „Solidarności” Piotr Gołąb.
W trakcie finałowego spotkania wszyscy uczestnicy konkursu oraz ich nauczyciele otrzymali dyplomy oraz książkowe upominki ufundowane przez IPN, podbeskidzką „Solidarność” oraz gdański Instytut Dziedzictwa Solidarności. Zwycięzców finałowych zmagań poznamy za kilka dni, gdy konkursowa komisja zakończy swą pracę …
Na koniec – dla zainteresowanych – podajmy odpowiedzi na przytoczone we wstępie pytania. Stanisław Pyjas zginął 7 maja 1977 roku w Krakowie. Pierwszy gdański postulat z 1980 roku dotyczył prawa do tworzenia niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych. Czwarte porozumienie podpisane zostało 11 września 1980 roku w Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej (zwane Porozumieniem Katowickim). Centrala strajku generalnego na Podbeskidziu mieściła się w świetlicy Zakładów Przemysłu Wełnianego „Bewelana”. Operacja „Jodła” polegała na internowaniu działaczy „Solidarności” i innych ugrupowań opozycyjnych w chwili wprowadzenia stanu wojennego. Największa podziemną strukturą „Solidarności” na Podbeskidziu była działająca od początku 1982 roku Regionalna Komisja Wykonawcza „Trzeci Szereg”. Jej współzałożycielem i pierwszym szefem był Jerzy Binkowski z bielskiego zakładu FSM.
