Serdecznie zapraszamy na spotkanie pt. „Poza cenzurą – drugi obieg wydawniczy w Polsce 1976-1989″, które odbędzie się w poniedziałek, 27 marca 2017 roku godz. 17.00, w Książnicy Beskidzkiej (Bielsko-Biała ul. Słowackiego 27 a). Prowadzenie: Artur Kasprzykowski.

Drugi obieg to – jak podaje portal panoramaliteratury.pl – całość produkcji wydawniczej, która powstała w Polsce w okresie PRL poza oficjalnym obiegiem wydawniczym. Książki i czasopisma drugoobiegowe publikowane bez zezwolenia cenzury w nielegalnych, zakonspirowanych drukarniach, rozprowadzano bez tzw. „debitu” – czyli zezwolenia Głównego Urzędu Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk, przy pomocy indywidualnych kolporterów. Początki zorganizowanej działalności wydawniczej poza obiegiem oficjalnym (nie licząc pierwszych lat powojennych) sięgają roku 1976, kiedy w reakcji na represje władz w stosunku do protestujących robotników powstają pierwsze instytucje opozycyjne, rozpoczynające działalność wydawniczą. Pierwsza i największa, Niezależna Oficyna Wydawnicza, powstała już w 1977. Do innych większych oficyn zaliczały się Wydawnictwo CDN, Krąg, Przedświt, Głos, Officyna Liberałów, Słowo, Oficyna Literacka, Maraton, Pokolenie, Obserwator Wojenny, KOS.

Wydawnictwa drugiego obiegu publikowały książki i czasopisma poświęcone przede wszystkim bieżącym sprawom społecznym i politycznym, oraz najnowszej historii polski. Drugi obieg umożliwił także odtworzenie wolnego życia literackiego: wydawnictwa podziemne wydawały autorów krajowych i emigracyjnych, a także przekłady literatury obcej i opracowania krytyczne zakazanej twórczości w czasopismach /…/.

Główną część produkcji niezależnej stanowiły pozycje społeczno-polityczne (bieżąca sytuacja w PRL, perspektywy, debaty, biuletyny organizacji politycznych) i historyczne (historia najnowsza, stosunki polsko-rosyjskie). Literatura piękna stanowiła ok. 15 % całej produkcji wydawniczej. W drugim ubiegu pojawiały się utwory uznanych pisarzy emigracyjnych (np. Witold Gombrowicz, Czesław Miłosz, Marek Hłasko, Stanisław Mrożek), pisarzy krajowych, w tym takich, którzy publikowali w obydwu obiegach (np.  Marek Nowakowski, Jerzy Andrzejewski, Tadeusz Konwicki, Zbigniew Herbert), przekłady pisarzy obcych (np. A. Sołżenicyn, M. Bułhakow, G. Orwell, G. Grass) i utwory młodych debiutantów. Już ten pobieżny przegląd pokazuje, że głównym zadaniem drugiego obiegu było wypełnienie luk w obiegu oficjalnym.

Obok samej literatury pięknej, w drugim obiegu ukazywały się także czasopisma poświęcone szeroko pojętej kulturze i sztuce, krytyce i badaniom literackim (m.in. „Arka”, „Puls”, „Zapis”, „Almanach Humanistyczny”, „Czas Kultury”, „Brulion”). Drugi obieg dostarczał materiału i przestrzeni do dyskusji nad kształtem i stanem współczesnej kultury polskiej czy nad rolą inteligencji w systemie komunistycznym.

(za: Maciej Maryl, www.panoramaliteratury.pl)