36 lat temu, 20 marca 1981 roku, Krajowa Komisja Porozumiewawcza NSZZ „Solidarność” – w odpowiedzi na pobicie bydgoskich działaczy związkowych – ogłosiła ogólnopolskie pogotowie strajkowe. Regionalne struktury związku przekształciły się w Międzyzakładowe Komitety Strajkowe. W tamtych dniach władze podbeskidzkiej „Solidarności” przygotowując się do strajku generalnego przeniosły się do „Befamy” – potężnego zakładu, znajdującego się w centrum Bielska-Białej, łatwego do obrony w wypadku ewentualnej interwencji sił porządkowych. 27 marca w całym kraju odbył się czterogodzinny strajk ostrzegawczy. Na Podbeskidziu stanęło wówczas blisko 200 największych zakładów. Do ostatecznej konfrontacji z władzami, jaką miał być ogólnopolski strajk generalny, miało dojść 31 marca… Przypomnijmy tamte dramatyczne wydarzenia.

Nie załatwiona sprawa rejestracji rolniczego związku zawodowego wywoływała na początku 1981 roku wciąż nowe protesty. 9 marca 1981 r. w Poznaniu powstała jednolita organizacja chłopska – NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych, na czele której stanął Jak Kułaj. W Bydgoszczy od 16 marca trwała okupacja siedziby Wojewódzkiego Komitetu ZSL. Działacze chłopscy zostali dokooptowani przez MKZ NSZZ „Solidarność” do składu delegacji, która była zaproszona na posiedzenie Wojewódzkiej Rady Narodowej w dniu 19 marca 1981 r.

Posiedzenie WRN zostało niespodziewanie przerwane. Delegacja MKZ, wraz z liczną grupą radnych pozostała jednak na sali. W godzinach wieczornych doszło do interwencji milicji, w trakcie której pobito Jana Rulewskiego, Michała Bartoszcze i Mariusza Łabentowicza. Wszystkie dane wskazują na to, iż nie była to samodzielna władz wojewódzkich, lecz decyzja kierownictwa PZPR.

Pobicie działaczy związkowych wywołało natychmiastowy i powszechny protest nie tylko w regionie bydgoskim, lecz także w całym kraju. Oburzenie było tym większe, że komunistyczna propaganda w otwarty sposób fałszowała przebieg wydarzeń, twierdzono m.in. iż do żadnego pobicia nie doszło. Napięcie zwiększał dodatkowo fakt, iż trwające w tym samym czasie na terytorium PRL manewry wojskowe Układu Warszawskiego Sojuz ’81 zostały przedłużone. Jak dziś wiemy, przygotowania do wprowadzenia stanu wojennego weszły w marcu 1981 r. w ostatnią fazę.

Krajowa Komisja Porozumiewawcza na nocnym posiedzeniu z 23 na 24 marca 1981 r. zapowiedziała czterogodzinny strajk ostrzegawczy na 27 marca, a w przypadku braku ustępstw ze strony władz – strajk generalny na 31 marca 1981 r. Żądano przede wszystkim przeprowadzenia śledztwa w sprawie incydentu w WRN i ukarania winnych pobicia.

Strajk ostrzegawczy był największą demonstracją siły związku, wykazał jego determinację i wysoki stopień organizacji. Prowadzone w coraz większym napięciu rozmowy z rządem doprowadziły do podpisania przez Wałęsę tak zwanej „ugody warszawskiej” i odwołania w ostatniej chwili strajku generalnego. W zamian za to władze złożyły obietnicę przeprowadzenia śledztwa w sprawie pobicia działaczy „Solidarności” oraz rejestracji NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych (co ostatecznie nastąpiło 12 maja).

Odwołanie strajku generalnego i niejasne okoliczności zawarcia porozumienia przyczyniły się do wzrostu napięcia w NSZZ „Solidarność”. Związek nigdy już nie zmobilizował w swoich sił w takim stopniu, jak w okresie kryzysu bydgoskiego.

Źródło: IPN, materiały własne;