Pytanie: Czy dopuszczalne jest pełnienie funkcji społecznego inspektora pracy po upływie jego kadencji w czasie ogłoszenia stanu epidemii? Odpowiedź: Tak, dopuszczalne będzie pełnienie funkcji społecznego inspektora pracy po upływie jego kadencji w czasie stanu epidemii.

Uzasadnienie

Status prawny społecznego inspektora pracy unormowano w ustawie z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Dz.U.2015.567 t.j.). Na podstawie art. 6 ust. 1 tej ustawy społecznych inspektorów pracy wybierają i odwołują pracownicy zakładu pracy. Ust. 6.  tego przepisu doprecyzowuje, że wybory społecznych inspektorów pracy przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe na podstawie uchwalonych przez siebie regulaminów wyborów.

Art. 13.  ust. 1 ustawy przewiduje szczególną ochronę trwałości stosunku pracy polegającą na zakazie wypowiedzenia i rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.

W Polsce ogłoszono stan epidemii w okresie od dnia 20 marca 2020 r. do odwołania w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, Dz. U. z 2020 r., poz. 491).

Jeżeli upłynęła kadencja społecznego inspektora pracy powinny zostać przeprowadzone ponowne wybory. W obecnej sytuacji przeprowadzenie wyborów społecznego inspektora pracy może stanowić narażenie pracowników na ryzyko utraty zdrowia lub życia w związku z ogłoszeniem stanu epidemii w Polsce. Przeprowadzenie wyborów może także być utrudnione z uwagi na nieobecność pracowników w zakładzie pracy (praca zdalna, wykorzystywanie świadczenia opiekuńczego w związku z opieką nad dzieckiem, kwarantanna).

Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374, dalej ustawa o COVID-19) nie wprowadziła w zakresie wyborów społecznego inspektora pracy rozwiązań szczególnych na czas trwania epidemii. W ustawie wprowadza się rozwiązania, które pozwolą na realizację określonych obowiązków z zakresu prawa pracy po odwołaniu stanu epidemii w Polsce (np. art. 12a  dotyczy badań okresowych). Po odwołaniu stanu epidemii pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków, przy czym ustawodawca wskazuje różne terminy na realizację obowiązków (np. o których mowa w ust. 1, i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 60 dni od dnia odwołania danego stanu).

Należy jednak zauważyć, że sądy rozpatrywały sprawy, w których społeczny inspektor pracy po wygaśnięciu mandatu,  wobec braku wyborów uzupełniających,  nadal traktowany był  jako  społeczny inspektor pracy oraz wykonywał wszystkie czynności określone ustawą o społecznej inspekcji pracy. Działalność ta odbywała się za zgodą pracowników,  pracodawcy i organizacji związkowych działających w zakładzie pracy. Brak zawarcia przez działające w zakładzie pracy organizacje związkowe porozumienia wyborczego w sprawie przeprowadzenia nowych wyborów społecznych inspektorów pracy, oceniana była jako  akceptuję istniejącego stanu rzeczy. Zatem, Istotne znaczenie ma tu wola pracowników zakładu pracy.

W wyroku z dnia 18 grudnia 2001 r. (I PKN 755/00) Sąd Najwyższy wskazał, iż przedłużenie czasu pełnienia funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy po upływie czteroletniej kadencji zgodnie z wolą pracowników, którzy wprawdzie nie przeprowadzili formalnego wyboru nowego inspektora pracy (…), lecz ponad wszelką wątpliwość zaakceptowali dalsze pełnienie przez powódkę funkcji społecznego inspektora pracy uzasadnia objęcie szczególną ochroną jej stosunku pracy.  

W wyroku  z dnia 2 czerwca 2010 r. (II PK 371/09) Sąd Najwyższy przyjął, że nawet brak przeprowadzenia formalnych wyborów społecznego inspektora pracy nie wyklucza objęcia jego stosunku pracy ochroną szczególną, o ile pełni tę funkcję przy dorozumianej i niewątpliwej zgodzie pracodawcy (LEX nr 590317).

Znaczenie woli pracowników zaakcentował Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 listopada 1995 r., III PO 16/95 (OSNAPiUS 1996 r. nr 12, poz. 68), stwierdzając, że stosownie do art. 7 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy, zarówno wybór, jak i odwołanie z funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy ,,leży tylko i wyłącznie w gestii pracowników danego zakładu pracy”. W konkluzji Sąd Najwyższy w wymienionym postanowieniu przyjął, że wybór społecznego inspektora pracy przez pracowników zakładu pracy nie podlega żadnej kontroli zewnętrznej.

Podsumowując, można przyjąć, że w obecnej sytuacji, wobec braku odpowiedniej regulacji prawnej w ustawie o COVID-19, w przypadku zgody ze strony pracowników i organizacji związkowych,  po upływie kadencji społeczny inspektor pracy może nadal pełnić swoją funkcję i przysługiwać mu będzie szczególna ochrona trwałości stosunku pracy.

Oprac. Ewa Kędzior, dr Anna Reda-Ciszewska
Zespół Prawny, Biuro Eksperckie, Dialogu i Polityki Społecznej, KK NSZZ Solidarność

Źródło: www.solidarnosc.org.pl