(13.07) Trybunał Konstytucyjny uznał wczoraj, że członek związku zatrudniony na czas określony,
który stracił pracę z naruszeniem przepisów może żądać przywrócenia do pracy.
Do tej pory taką możliwość mieli tylko pracownicy zatrudnieni na czas nieokreślony.
Trybunał konstytucyjny zajął się tym tematem na wniosek Sądu Rejonowego w Pabianicach -
IV Wydziału Pracy, gdzie toczyła się sprawa Michała Sz., który został zwolniony po tym,
jak poinformował swojego pracodawcę o powstaniu organizacji związkowej.
Pracownik pozwał firmę, ale sędzia z Pabianic uznała, że nie może wydać wyroku bez
interpretacji przepisów przez Trybunał.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych szczególna ochrona trwałości stosunku pracy działaczy związkowych odnosi się
do wszystkich stosunków pracy, bez względu na podstawę ich nawiązania (umowa o pracę, powołanie,
mianowanie, wybór, spółdzielcza umowa o pracę). Nie ma również znaczenia, czy stosunek pracy
został nawiązany na czas nieokreślony, czy też na czas określony, ani też w jakim wymiarze
czasu pracy pracownik jest zatrudniony. Ochrona przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych znajduje wsparcie w art. 3 tej ustawy, zgodnie z którym nikt nie może ponosić ujemnych
następstw z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania
funkcji związkowej. W szczególności nie może to być warunkiem nawiązania stosunku pracy i pozostawania
w zatrudnieniu oraz awansowania pracownika.
Ustawodawca ustanowił ochronę przewidzianą w art. 32 ust. l ustawy o związkach zawodowych,
aby umożliwić pracownikom będącym działaczami związkowymi podejmowanie działań zmierzających
do realizacji celów, dla których dany związek został powołany, tj. do obrony praw pracowników,
ich interesów zawodowych i socjalnych. Pracownicy ci, z racji pełnionych funkcji, są szczególnie
bezpośrednio narażeni na konflikty z pracodawcą, a w konsekwencji na działania zmierzające do
ograniczenia ich aktywności w obronie interesów i praw pracowniczych bądź też na niebezpieczeństwo
niekorzystnej zmiany warunków pracy lub płacy albo utratę zatrudnienia, ze względu na ich działalność
związkową. Zważywszy na cel, któremu ochrona trwałości stosunku pracy ma służyć, ustawodawca nie
różnicował tej ochrony np. ze względu na podstawę stosunku pracy. Natomiast pracownikom, w razie
rozwiązania stosunku pracy sprzecznie z prawem, przysługuje różny zakres żądań.
Trybunał podkreślił, że ochrona trwałości stosunku pracy, poprzez przywrócenie do pracy, umożliwia
działaczom prowadzenie działalności związkowej, a w konsekwencji realizację prawa do zrzeszania się
w związki zawodowe. Dlatego też Trybunał uznał, że ograniczenie zakresu roszczeń - przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy na czas określony, któremu wypowiedziano umowę
z naruszeniem art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 8 ustawy o związkach zawodowych - jedynie do odszkodowania
(z pominięciem roszczenia o przywrócenie do pracy) jest niezgodne z art. 2 konstytucji i art. 59 ust. 1 konstytucji.
Cel ochrony przewidzianej w art. 32 ustawy o związkach zawodowych i efektywność jego realizacji
wymaga, także w świetle regulacji międzynarodowych, stworzenia pracownikowi - działaczowi związkowemu
możliwości ubiegania się o przywrócenie do pracy w wypadku wypowiedzenia (rozwiązania) umowy na
czas określony z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Brak możliwości wystąpienia
z takim żądaniem stanowi nieuzasadnione ograniczenie wolności zrzeszania się (art. 59 ust. 1 konstytucji)
i zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 konstytucji). Stworzenie działaczom związkowym zatrudnionym
na podstawie umowy na czas określony podstawy do wysunięcia takiego żądania nie ogranicza w sposób
nieproporcjonalny interesów pracodawcy. Ostateczna decyzja należy bowiem do sądu pracy, który, jak
dowodzi orzecznictwo, nie dopuszcza do nadużywania ochrony działaczy związkowych i jej wykorzystywania
w innych celach, niż została ustanowiona.
Trybunał podkreślił, że uwzględnienie zarzutu sądu pytającego powoduje utrzymanie, jako zasady,
żądania - w wypadku niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony
- wyłącznie odszkodowania. Natomiast na zasadzie wyjątku (podobnie jak wobec podmiotów
wymienionych w art. 50 § 5 k.p.) pracownik chroniony na mocy art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust.
8 ustawy o związkach zawodowych mógłby żądać albo przywrócenia do pracy albo odszkodowania.
Wyrok jest ostateczny a prawo to będzie powszechnie obowiązywało po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
15-07-2010