Europejskie Rady Zakładowe

Europejskie Rady Zakładowe reprezentują pracowników zatrudnionych przez przedsiębiorstwo transnarodowe na terenie poszczególnych państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Aby ERZ mogła być powołana do życia, przedsiębiorstwo powinno spełniać określone kryteria, m.in. prowadzić działalność gospodarczą w przynajmniej dwóch krajach EOG. Dlatego możemy powiedzieć, że minimalna reprezentacja krajowa w ERZ to przedstawiciele pracowników z dwóch państw. Rady funkcjonują efektywniej gdy delegatami do nich są przedstawiciele związków zawodowych z poszczególnych krajów. Natomiast prawo, zarówno unijne, jak i krajowe, nie wprowadza takiego obliga.

Tworzenie i funkcjonowanie Europejskich Rad Zakładowych regulują postanowienia dyrektywy 2009/38/WE, a  transpozycja prawa unijnego na grunt krajowy dokonuje się za pomocą ustaw państw członkowskich. W Polsce kwestie powołania ERZ i wyboru delegatów reguluje ustawa z 5 kwietnia 2002r.

Zgodnie ustawodawstwem poszczególnych państw UE, europejskie rady zakładowe można tworzyć  w przedsiębiorstwach o zasięgu wspólnotowym, które zatrudniają co najmniej 1000 pracowników w państwach europejskiego obszaru gospodarczego, w tym, co najmniej 150 pracowników, w co najmniej 2 państwach członkowskich. Europejską radę zakładową powołuje się na pisemny wniosek, który może złożyć zarząd centralny lub grupa 100 pracowników, z co najmniej 2 państw członkowskich. Po złożeniu wniosku należy utworzyć tzw. specjalny zespół negocjacyjny, który, w toku negocjacji z zarządem centralnym przedsiębiorstwa przygotowuje porozumienie o powołaniu i funkcjonowaniu rady.

ERZ nie mają prawa do prowadzenia negocjacji, to oznacza, że nie mogą podpisywać międzynarodowych umów zbiorowych. Prawo do tego mają organizacje reprezentujące pracowników na szczeblu krajowym – związki zawodowe i federacje związków zawodowych, a na szczeblu europejskim – europejskie federacje związków zawodowych różnych sektorów. 

Kluczowym pytaniem jest kwestia uprawnień ERZ, a de facto zakres informacji o które Rada może pytać i które powinny być konsultowane na jej forum. W tym obszarze absolutnym fundamentem jest kwestia ponadnarodowości, co w praktyce oznacza, że dana sprawa musi dotyczyć pracowników z minimum dwóch państw, których przedstawiciele zasiadają w ERZ.

Jeżeli powyższy warunek jest spełniony to  prawo do informacji oraz konsultacji obejmują głównie zagadnienia dotyczące:

• sytuacji w dziedzinie zatrudnienia i potencjalnych decyzji w tym zakresie
• wprowadzenia istotnych zmian organizacyjnych
• wprowadzenia nowych metod pracy lub nowych procesów produkcyjnych
• zmiany lokalizacji przedsiębiorstwa lub zakładu pracy albo istotnej części przedsiębiorstwa lub zakładu pracy oraz przeniesienia produkcji do innego zakładu pracy lub przedsiębiorstwa
• łączenia i podziału przedsiębiorstw lub zakładów pracy
• ograniczenia rozmiarów bądź zaprzestania działalności przedsiębiorstwa lub zakładu pracy albo istotnej części przedsiębiorstwa lub zakładu pracy
• zwolnień grupowych.

Podkreślmy, że jednym z kluczowych elementów w efektywnym realizowaniu zadań przez delegatów do ERZ jest ich wzajemna, sprawna komunikacja. Powyżej przedstawiona lista potencjalnych zagadnień, którymi ERZ mogą się zająć, nie jest katalogiem zamkniętym. Dlatego, o ile delegaci komunikują się ze sobą, są w stanie zauważyć nowe kwestie, które spełniają warunek ponadnarodowości, a które pozornie nie powinny być przedmiotem analizy ERZ. Jest to znacząca, aczkolwiek nie jedyna, przyczyna wskazująca, że Rady składające się ze związkowców funkcjonują skuteczniej.