Zmiany w Kodeksie pracy. 15 wniosków Prezydium KK

Chodzi o implementację dwóch dyrektyw – jednej z dnia 20 czerwca 2019 r. (2019/1152) w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej; i drugiej – także z dnia 20 czerwca 2019 r. (2019/1158) w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Druga dyrektywa uchyla również dyrektywę 2010/18/UE.

Projekt ustawy nowelizacyjnej zawiera bardzo liczne propozycje zmian przepisów rozszerzających dotychczasowy zakres rozwiązań, które dotyczą praw pracowników. Po pierwsze chodzi o uprawnienia do informacji odnoszących się do warunków zatrudnienia pracowników, a po drugie o ich uprawnienia rodzicielskie i opiekuńcze.

Zgodnie z obowiązującą procedurą w przygotowaniach projektu ustawy w ramach obowiązkowych konsultacji uczestniczyły: centrale związków zawodowych – NSZZ „Solidarność”, OPZZ i Forum Związków Zawodowych – największe organizacje pracodawców, środowiska i placówki naukowe oraz zainteresowane ministerstwa.

Projekt ustawy skierowany do pierwszego czytania zawiera wyczerpujące uzasadnienie tego projektu ustawy oraz zestawienie wyników wspomnianych konsultacji.

Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” przedstawiło 15 marca 2022 r. opinię Związku o tym projekcie w decyzji nr 32/22. Prezydium uznało, że zaproponowany w projekcie ustawy nowelizacyjnej sposób implementacji obu wymienionych dyrektyw „co do zasady, zasługuje na pozytywną ocenę”.

W kwestii konkretnych rozwiązań szczegółowych Prezydium przekazało w swojej opinii 15 wniosków. Niektóre z tych wniosków zostały uwzględnione, do wniosków odrzuconych będzie można wrócić w pracach sejmowej Komisji po pierwszym czytaniu.

NSZZ „Solidarność” uznaje, że zaproponowana w projekcie ustawy nowelizacyjnej regulacja uzależniająca maksymalną długość okresu, na który może być zawarta umowa o pracę na okres próbny, od długości okresu, na który strony zamierzają zawrzeć umowę na czas określony, nie spełni zakładanych celów społecznych.

Nie wydaje się konieczne określenie w art. 9413 dotyczącym szkoleń, wg którego szkolenia powinny odbywać się w czasie pracy „w miarę możliwości”, co otwiera furtkę do szkoleń w czasie wolnym pracownika.

Wątpliwości budzi proponowana przez rząd regulacja pięciodniowego urlopu opiekuńczego, który ma być bezpłatny. Będzie to zniechęcać pracowników do korzystania z tego uprawnienia. Pracownicy, aby nie stracić dochodu, będą w pierwszej kolejności korzystać ze zwolnienia lekarskiego i prawa do zasiłku opiekuńczego oraz urlopu wypoczynkowego. Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zaproponowało, aby przyznać pracownikom korzystającym z urlopu opiekuńczego prawo do wynagrodzenia bądź prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Podobne wątpliwości dotyczą proponowanego prawa pracownika do zwolnienia od pracy w pilnych sprawach rodzinnych, tzw. zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin. Propozycja, aby pracownik za czas tego zwolnienia otrzymywał połowę wynagrodzenia, nie będzie stanowić zachęty do korzystania z tego uprawnienia.

W projektowanym art. 173 § 4 k.p. zbyt sztywno został ujęty termin złożenia wniosku o udzielenie urlopu opiekuńczego.

Wnioski 8 i 9 dotyczą dokładniejszego sformułowania przepisów, żeby nie było wątpliwości interpretacyjnych kilku proponowanych przepisów. Proponowane przepisy są w tych przypadkach „nieostre”.

Art. 18 dyrektywy 2019/1152 i art. 12 dyrektywy 2019/1158 nakładają na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia niezbędnych środków, w tym przerzucenia ciężaru dowodu na pracodawcę. Propozycja dodania do Kodeksu pracy stosownego przepisu (proponowany art. 183) ma zapewnić, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących na podstawie przepisów Kodeksu pracy nie może być podstawą negatywnych konsekwencji dla pracownika. Jednak ten przepis nie stanowi tego, że ciężar dowodu dotyczy pracodawcy. Stosowne unormowania znajdą się w art. 177 § 41 k.p. („w przypadkach, o których mowa w § 1 pkt 2 i § 4, pracodawca udowadnia, że przy rozwiązywaniu umowy o pracę kierował się obiektywnymi powodami”). Zakres przepisu nie obejmuje np. wniosku o elastyczną organizację pracy opiekuna.

Wniosek 13 dotyczy art. 183f § 3 Kodeksu pracy przewidującego, że roszczenie o zasądzenie odszkodowania ma być w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Nie można tego uznać za odstraszającą sankcję dla pracodawcy, co nie odpowiada art. 19 dyrektywy 2019/1152 stanowiącemu, że państwa członkowskie ustanawiają przepisy o sankcjach skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających.

Wniosek 14 pozytywnie ocenia wprowadzenie obowiązku uzasadniania oraz konsultacji wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony. Brakuje jednak instrumentów gwarantujących pracownikom przywrócenie do pracy. W przypadku umów o pracę na czas określony może okazać się, że termin, do którego umowa o pracę miała trwać, minie. Należałoby rozważyć dopuszczalność przywrócenia pracownika do pracy na okres równoważny okresowi od rozwiązania umowy o pracę do terminu, do którego umowa miała obowiązywać.

Wniosek 15 odnosi się do zmian zawartych w art. 2 dotyczącym Ustawy o Policji, art. 3 dotyczący Straży Granicznej, art. 5 dotyczący Państwowej Straży Pożarnej i innych służb mundurowych. Są wątpliwości, czy będzie ich obejmowała ochrona w przypadku wykorzystania urlopu opiekuńczego lub wnioskowania o niego. Z projektu nie wynika, czy funkcjonariusze objęci zostaną ochroną przed retorsjami za wnioskowanie o udzielenie takiego urlopu.

Projekt ustawy nowelizującej Kodeks pracy jest bardzo obszerny, liczy, bez uzasadnienia oraz załączników, 109 stron. Wpłynął do Sejmu 11 stycznia br. i już następnego dnia został skierowany do pierwszego czytania. Po pierwszym czytaniu zostanie skierowany do komisji sejmowych, przede wszystkim do Komisji Rodziny i Polityki Społecznej.

Prace nad ustawą implementującą do polskiego porządku prawnego dwóch ważnych dyrektyw unijnych są o kilka miesięcy opóźnione. Według przepisów unijnych powinny zostać zakończone w sierpniu 2022 r.

Tekst pochodzi z 4 (1774) numeru „Tygodnika Solidarność”.