Niezgodne z oczekiwaniami związków zawodowych stanowisko Rady UE w sprawie narażenia zawodowego na azbest

Związki zawodowe zrzeszone w Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych (EKZZ) nie kryją swojego rozczarowania stanowiskiem Rady UE z 9 grudnia 2022 roku dotyczącym trialogu w sprawie rewizji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/148/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Asbestos at Work Drective – AWD). Stanowisko to utrzymuje propozycję Komisji Europejskiej z września 2022 roku dotyczącą zmiany dyrektywy. Najistotniejszą projektowaną wówczas zmianą było zmniejszenie dopuszczalnej wartości narażenia dla azbestu z 0,1 włókna/cm³ (100 000 włókien/m³) do 0,01 włókna/cm³  (10 000 włókien/m3) jako średnie ważone stężenie substancji na 8-godzin (art. 8). Niestety proponowany przez Komisję przegląd stanowi krok wstecz w porównaniu z ambitnym sprawozdaniem w sprawie azbestu przyjętym w październiku 2021 roku przez Parlament Europejski, które odzwierciedlało postulat EKZZ oraz Europejskiej Federacji Pracowników Sektora Budowlanego i Drzewnego (European Federation of Building and Woodworkers – EFBWW) dotyczący nowej, znacznie niższej wartości narażenia na azbest wynoszącej 1 000 włókien/m3 (0,001 włókna/cm3). EKZZ wskazuje, że Rada UE nie tylko nie przyjęła propozycji Parlamentu Europejskiego dotyczącej niższej wartości narażenia zawodowego na azbest, ale również zignorowała problem zwiększonej ekspozycji na ten czynnik w obliczu kampanii usuwania azbestu z budynków w całej Europie.

Stanowisko Komisji i Rady UE zawiodło oczekiwania związków zawodowych, które liczyły na podjęcie zdecydowanych kroków w walce z narażeniem pracowników na azbest, który stanowi najczęstszą przyczynę zachorowalności na choroby nowotworowe wśród pracowników w całej UE. Według danych Eurostatu, aż 78% nowotworów pochodzenia zawodowego w państwach członkowskich jest spowodowanych narażeniem na azbest. Z kolei wspólne szacunki Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowej Organizacji Pracy wskazują, że w 2016 r. około 67 000 zgonów w UE-27 można było przypisać narażeniu zawodowemu na azbest, a w 2019 r. liczba ta wzrosła do około 72 000. Chociaż stosowanie azbestu jest zakazane w UE od 2005 roku, nadal jest on obecny w wielu starszych budynkach. Jak podaje Komisja Europejska szacuje się, że obecnie od 4,1 do 7,3 mln pracowników jest narażonych na działanie azbestu, z czego 97% pracuje w sektorze budowlanym. W związku z usuwaniem azbestu z istniejących budynków będzie dochodzić do narażenia na wdychanie włókien azbestu przez pracowników wykonujących prace budowlane takie jak wymiana dachów, okien, instalacji grzewczych, czy hydraulicznych. Liczba narażonych pracowników będzie wzrastać o 4% rocznie przez najbliżysch10 lat, po czym nastąpi szczyt narażenia, a następnie będzie odnotowywany spadek liczby narażonych pracowników przez kolejne 25 lat (zmniejszenie o około 10 % rocznie liczby narażonych pracowników). EKZZ i EFBWW wyrażają zatem rozczarowanie mało ambitną postawą Komisji i Rady UE w zakresie zagwarantowania bezpieczeństwa tym licznym grupom pracowników.

Skala problemu jest zatem ogromna, a co najważniejsze, azbest jest czynnikiem narażenia zawodowego, dla którego nie istnieje bezpieczny poziom narażenia (ang. non-threshold substance). Zatem żadna, nawet najmniejsza ekspozycja na azbest, nie wyklucza ryzyka szkodliwego narażenia na tę substancję, a obowiązująca wartość narażenia na włókna azbestu może jedynie ograniczyć to narażenie. Dlatego tak istotne jest, aby wartość ta była jak najniższa. Przykład Holandii, w której aktualnie obowiązująca wartość narażenia na azbest wynosi 2 000 włókien/m3 pokazuje, że dużo niższe wartości niż ta proponowana przez Komisję i Radę UE są możliwe do wprowadzenia. Jak podkreśla Claes-Mikael Stahl, zastępca sekretarz generalnej EKZZ: „Rada UE igra z życiem ciężko pracujących ludzi, decydując się na poparcie wartości narażenia na azbest, która jest dziesięć razy wyższa niż zalecana przez ekspertów ds. bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy.”

EKZZ również alarmuje, że potrzebny jest pilny zakaz praktyki uszczelniania lub hermetyzacji azbestu. Z dyrektywy należy również usunąć mylące pojęcie „sporadycznego i mało intensywnego” narażenia. Ze względu na występujący niekiedy bardzo wysoki poziom narażenia na azbest w środowisku pracy, zakres dyrektywy należy rozszerzyć na wszystkich pracowników, którzy mogą mieć styczność z włóknami azbestu. Jednocześnie warto wspomnieć, że propozycje zmian dyrektywy AWD dotyczą także sposobu przeprowadzania pomiarów stężenia azbestu w miejscu pracy, które miałyby być dokonywane metodą mikroskopową (PCM) lub przy zastosowaniu mikroskopii elektronowej (art. 7 ust. 6). Jest to jednak jedyna pozytywna propozycja zmian dyrektywy AWD na tę chwilę, jak zaznacza EKZZ.

pb