Uchodźcy na świecie!

W obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę i wojny w tym państwie problematyka uchodźców stała się krytycznie doniosła. Warto więc przypomnieć jak wyglądała sytuacja w tym obszarze przed wybuchem wojny na Ukrainie.

Według Amnesty International, obecnie na całym świecie przebywa około 25,9 miliona uchodźców, co jest najwyższą liczbą odnotowaną w historii. Połowa dzisiejszych uchodźców to dzieci. 1,4 miliona osób to osoby szczególnie narażone, które pilnie potrzebuje przesiedlenia. Oprócz uchodźców ubiegających się o azyl w innych krajach są też osoby wewnętrznie przesiedlone (IDP, internally displaced person). Większość dotychczasowych uchodźców (około 80%) znajduje się w krajach rozwijających się.

Dziesięć krajów przyjmujących z największą liczbą uchodźców to:

1. Turcja (3,7 mln)

2. Jordania (2,9 mln)

3. Liban (1,4 mln)

4. Pakistan (1,4 mln)

5. Uganda (1,1 mln)

6. Niemcy (1 milion)

7. Iran (979 400)

8. Etiopia (921.00)

9. Sudan (908,700)

10. Bangladesz (906,600)

Uchodźcy ubiegają się o azyl z określonych przyczyn, takich jak przemoc, wojna i prześladowania. Siedem krajów z których (do momentu wojny na Ukrainie) pochodziło najwięcej uchodźców na to:

1. Syria (6,7 mln)

2. Afganistan (2,7 mln)

3. Sudan Południowy (2,3 mln)

4. Birma (1,1 mln)

5. Somalia (900 000)

6. Sudan (725 000)

7. Demokratyczna Republika Konga (720 300)

Z powodu wojny domowej w Syrii, Syria jest miejscem pochodzenia większości uchodźców na świecie. Większość 6,7 miliona syryjskich uchodźców przebywa na Bliskim Wschodzie: w Turcji, Libanie, Jordanii i Iraku. Inne kraje z powyższej  listy, takie jak Sudan Południowy, również stały się miejscem ucieczki uchodźców w wyniku konfliktu. Inne przyczyny to brak bezpieczeństwa żywnościowego w Demokratycznej Republice Konga czy susze i klęski żywiołowe w Afganistanie (oprócz konfliktu).

Jak podkreśla dr Izabela Florczak (Uniwersytet Łódzki) podstawowe wiążące Polskę akty prawne dotyczące uchodźców to Konwencja Genewska z dnia 28 lipca 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców i zmieniający ją Protokół Nowojorskim z dnia 31 stycznia 1967 r. Ponadto sytuację osób szukających schronienia regulują Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Europejski Trybunał Praw Człowieka [Amiri i inni przeciwko Polsce (skarga nr 42120/21)] zwrócił uwagę, że Polska narusza przyjęte na siebie zobowiązania poprzez naruszenie m.in. art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 4 Protokołu nr 4 do Konwencji. Pierwszy przepis zakazuje tortur i poniżającego traktowania lub karania. Drugi wprowadza zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców. Należy mieć przy tym na uwadze, że fakt ucieczki z kraju objętego wojną nie jest samoistną i wystarczającą przesłanką do nadania statusu uchodźcy, a właściwe postępowanie jest długie i dowodowo wymagające. Właśnie dlatego już na początku lat 90 organy wspólnoty europejskiej rozpoczęły prace nad środkiem prawnym, mającym w szybki sposób obejmować ochroną ludność w przypadku jej masowego napływu, spowodowanego m.in. wojną. W chwili obecnej takim instrumentem jest Decyzja Wykonawcza Rady (UE) 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r.stwierdzająca istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE. Decyzja  skutkuje wprowadzeniem tymczasowej ochrony ijest środkiem umożliwiającym szybkie objęcie niezbędną pomocą uciekinierów z obszarów wojny, bez konieczności prowadzenia postępowania o przyznanie status uchodźcy – wskazuje ekspertka.

bs