„Za chleb i wolność, i nową Polskę” – Elbląg upamiętnił wydarzenia Grudnia 1970 roku

fot. MK

18 grudnia w Elblągu odbyły się uroczystości rocznicowe upamiętniające protesty robotnicze z grudnia 1970 r. W trakcie protestów zginęło trzech obywateli Elbląga, w tym Zbyszek Godlewski, który w pamięci masowej został zapamiętany jako Janek Wiśniewski, bohater ballady. W uroczystościach wziął udział Piotr Duda, przewodniczący Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”. W trakcie uroczystości córce Mariana Sawicza, poległego elblążanina wręczono Medala Pamiątkowy „Janka Wiśniewskiego”.

Uroczystości rozpoczęła msza święta w Katedrze św. Mikołaja w Elblągu. Następnie pochód w kolumnie przeszedł pod Pomnik Ofiar Grudnia 1970 r., gdzie zgromadzeni wysłuchali przemówień i złożyli kwiaty. W trakcie hymnu państwowego kibice Olimpii Elbląg odpalili race. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych, parlamentarzyści, członkowie NSZZ „Solidarność”, liczni elblążanie.

Jesteśmy tu co roku, by przywołać wydarzenia, które 51 lat temu rozegrały się na ulicach Gdańska, Gdyni , Szczecina oraz Elbląga.
Koniec dekady lat 60-tych XX w. w Polsce był okresem coraz bardziej pogarszającej się sytuacji społeczno-gospodarczej. Propaganda komunistyczna stwarzała obraz tzw. małej stabilizacji, której daleko było do rzeczywistości. 12 grudnia 1970 r. ogłoszono podwyżki cen towarów, w tym produktów spożywczych. Władze komunistyczne liczyły na to, że niezadowolone z podwyżek społeczeństwo pogodzi się wkrótce z nowymi cenami. Stało się jednak inaczej. Wybuchły protesty robotnicze w kilku miastach wybrzeża. Pierwszym było miasto Gdańsk, w dniu 14 grudnia 1970 r. rozpoczął się strajk w Stoczni im. Lenina. Robotnicy domagali się zniesienia podwyżek i zmian personalnych w kierownictwie partii. W następnych dniach do protestów przyłączały się inne miasta: Słupsk, Elbląg, Gdynia.
W związku z coraz bardziej napiętą sytuacją obradujący najwyższy sztab kryzysowy w Warszawie, pod przewodnictwem Władysława Gomułki, podjął decyzję o zezwoleniu na użycie broni wobec demonstrantów. Władze zdecydowały się zaprowadzić porządek siłą, bez względu na cenę. Padły haniebne słowa na zebraniu egzekutywy KW: „Mamy do czynienia z kontrrewolucją, a z kontrrewolucją trzeba walczyć przy pomocy siły. Jeżeli zginie nawet 300 robotników, to bunt zostanie zdławiony”. Władysław Gomółka przyrównał robotników do polskiej szlachty, która swoim egoizmem prywatą i tendencjami anarchistycznymi zgubi Polskę Ludową tak, jak szlachta zgubiła Rzeczypospolitą. Przeciwko robotnikom wojsko otworzyło ogień. Do demonstrantów strzelano z ziemi i powietrza. Milicja i służby więzienne z niezwykłą brutalnością traktowały zatrzymanych. Zamordowanych chowano na cmentarzach nocami, po cichu i w tajemnicy.
W grudniu 1970 r. zginęło co najmniej trzech mieszkańców Elbląga. Przy ul. 1 maja w naszym mieście został zastrzelony 22-letni Marian Sawicz. Dwaj inni elblążanie zginęli na ulicach Trójmiasta – sanitariusz Waldemar Rebinin oraz 18-letni Zbyszek Godlewski, który stał się pierwowzorem bohatera „Ballady o Janku Wiśniewskim”.

– mówił Grzegorz Adamowicz, przewodniczący Regionu Elbląskiego NSZZ „Solidarność”.

Więcej informacji o Medalu Pamiątkowym „Janka Wiśniewskiego”:

Chcąc uczcić pamięć o bohaterach poległych, zamordowanych, represjonowanych walczących o niepodległość i rozbudzenie ducha narodowego a także aby oddać cześć wydarzeniom w trakcie których przelana polska krew, stała się zasiewem wolności Region Elbląski NSZZ „Solidarność” ustanowił Medal Pamiątkowy „Janka Wiśniewskiego” oraz powołał Komisję Odznaczenia.

KOMISJA ODZNACZENIA.

1) Grzegorz ADAMOWICZ – Przewodniczący Regionu Elbląskiego NSZZ „Solidarność”,
2) ks. kanonik Ludwik KOWALSKI – Proboszcz parafii Św. Brygidy
w Gdańsku,
3) Krzysztof DOWGIAŁŁO – autor wiersza Ballada o Janku Wiśniewskim,
4) Czesław NOWAK – Prezes Stowarzyszenia Godność,
5) Grzegorz WOŁOSZCZAK – Przedstawiciel Związku Kombatantów i Osób Represjonowanych RP w Gdyni.

Medal stanowi krążek wykonany w kolorze antycznego srebra. Na awersie przedstawiona jest podobizna Zbigniewa Godlewskiego polskiego robotnika, pracownika Zarządu Portu Gdynia, zastrzelonego w czasie wydarzeń w Gdyni 17 grudnia 1970r. Zbigniew Godlewski jest uważany za symbol ofiar Grudnia 1970. Obok podobizny umieszczony jest krzyż z datą śmierci : 17.12.1970 godz. 08.00. Poniżej znajduje się półwieniec wykonany z gałązek drzewa iglastego, nawiązujący do symboliki wieńca adwentowego z zielonymi gałązkami stanowiącymi symbol życia wiecznego. Na górze krążka widnieje napis Zbigniew Godlewski.

Historia tragicznej śmierci młodego robotnika stała się inspiracją do napisania przez Krzysztofa Dowgiałło wiersza „Ballada o Janku Wiśniewskim”. Nawiązując do słów ballady, na rewersie umieszczono dwa ostanie wersy piosenki: „Za chleb i wolność, i nową Polskę, Janek Wiśniewski padł !”. Na środku krążka znajduje się wizerunek Pomnika Ofiar Grudnia ’70
w Gdyni, a poniżej biało – czerwone wypełnienie symbolizujące barwy narodowe.

Medal zawieszony jest na wstążce w kolorach flagi miasta Gdyni, o dwóch pionowo ułożonych polach, barwy białej po prawej i turkusowej po lewej stronie, symbolizujących niebo i morze. Na polu turkusowym, w jego środkowej części, przebiegają pionowo równolegle do bocznej krawędzi wstążki wąski biały pasek – symbolizujący przybój fali morskiej oraz czarny będący kolorem żałoby po ofiarach masakry na Wybrzeżu. Autorem medalu jest Dariusz Dembski.