Dwa miliony pracowników na świecie umiera rocznie z powodu czynników związanych z pracą!

Jak wynika z niedawno opublikowanego, wspólnego raportu Międzynarodowej Organizacji Pracy i Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku 1,9 miliona osób zmarło z powodu czynników ryzyka występujących w miejscu pracy na całym świecie. Czynnikiem odpowiedzialnym za największą liczbę zgonów (40%) było narażenie na długie godziny pracy, którego następstwem była śmierć spowodowana udarem mózgu lub chorobą niedokrwienną serca. Choroby te stanowiły drugą i trzecią najczęstszą przyczynę śmierci związanej z czynnikami zawodowymi, zaś pierwszą – przewlekła obturacyjna choroba płuc, spowodowana narażeniem na cząstki stałe, gazy i dymy w miejscu pracy.

17 września 2021 roku ukazał się wspólny raport Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) i Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczący globalnego, regionalnego i krajowego „obciążenia chorobami” związanymi z pracą w latach 2000-2016. Dokument jest wynikiem analizy danych gromadzonych przez obie organizacje na przestrzeni lat w zakresie czynników narażenia zawodowego i ich wpływu na zdrowie pracowników. Analizy te pozwoliły na opracowanie wspólnych szacunkowych danych dotyczących „obciążenia chorobami” związanymi ze środowiskiem pracy. Obciążenie jest rozumiane jako połączone obciążenia wynikające z trzech rodzajów skutków zdrowotnych, a mianowicie chorób zakaźnych, chorób niezakaźnych i urazów.

Eksperci poddali analizie dane w zakresie 19 czynników narażenia zawodowego, pochodzące z 183 krajów na świecie, zestawiając każdy czynnik w parze z jego skutkiem zdrowotnym:

1.    narażenie na azbest àrak tchawicy, oskrzeli i płuc; rak jajnika; rak krtani; międzybłoniak

2.    narażenie na arsen àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

3.    narażenie na benzen àbiałaczka

4.    narażenie na beryl àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

5.    narażenie na kadm àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

6.    narażenie na chrom àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

7.    narażenie na spaliny silników Diesla àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

8.    narażenie na formaldehyd àrak jamy nosowo-gardłowej; białaczka

9.    narażenie na nikiel àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

10.   narażenie na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

11.   narażenie na krzemionkę àrak tchawicy, oskrzeli i płuc

12.   narażenie na kwas siarkowy àrak krtani

13.   narażenie na trichloroetylen àrak nerki

14.   narażenie na czynniki astmatyczne àastma

15.   narażenie na cząstki stałe, gazy i dymy àprzewlekła obturacyjna choroba płuc

16.   narażenia na hałas àutrata słuchu

17.   urazy związane z pracą àurazy w ruchu pieszym i drogowym; zatrucia; upadki; poparzenia; utonięcia; użycie broni palnej, połknięcie ciała obcego; narażenie na siły mechaniczne; kontakt ze zwierzętami

18.   czynniki ergonomiczne w miejscu pracy àchoroby układu mięśniowo szkieletowego

19.   narażenie na długie godziny pracy àudar mózgu; choroba niedokrwienna serca

Wyniki analiz wykazały, że czynnikami odpowiedzialnymi za największą liczbę zgonów w 2016 roku na świecie było narażenie na długie godziny pracy (55 godzin/tydzień) (745 tys. – 40% ogółu zgonów spowodowanych czynnikami zawodowymi) oraz narażenie na cząstki stałe, gazy i dymy (450 tys. – 24% ogółu zgonów spowodowanych czynnikami zawodowym). Na trzecim, niechlubnym miejscu uplasowały się zgony spowodowane urazami podczas pracy (360 tys. – 19% ogółu zgonów spowodowanych czynnikami zawodowym), które były jednocześnie czynnikiem najczęściej przyczyniającym się do przedwczesnej śmierci związanej z niepełnosprawnością (26,44 mln; 29.5% ogółu). Zaś drugim najczęstszym czynnikiem w tym zakresie znów okazało się narażenie na długie godziny pracy (23,26 mln; 25.9% ogółu) oraz nieodpowiednia ergonomia pracy (12,27 mln; 13,7%) – trzeci najczęstszy czynnik.

Z analiz wynika, że liczba osób narażonych na długie godziny pracy wzrosła od 2000 r., narażając coraz więcej pracowników na ryzyko niepełnosprawności związanej z pracą i śmierci z powodu chorób układu krążenia. Długie godziny pracy (≥55 godzin/tydzień) doprowadziły do 745 000 zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca i udaru mózgu w 2016 roku – co stanowi wzrost o 29% od 2000 roku. Od 2000 do 2016 r. liczba zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca spowodowanej długim czasem pracy wzrosła o 42%, a liczba zgonów z powodu udaru mózgu o 19%. Obciążenie chorobami związane z długimi godzinami pracy jest szczególnie duże w przypadku mężczyzn, osób mieszkających w regionach zachodniego Pacyfiku i Azji Południowo-Wschodniej oraz pracowników w średnim wieku lub starszych.

„Jednak Polska na tle państw rozwiniętych od wielu lat znajduje się na czele krajów z wydłużonymi godzinami pracy. Jak wskazuje raport OECD z 2019 r. podsumowujący dane na temat średniego czasu pracy w krajach OECD, polscy pracownicy byli drugim najbardziej zapracowanym po Grekach narodem.  W świetle raportu MOP i WHO jest to stan dający poważne powody do niepokoju o zdrowie polskich pracowników” – podkreśla Paulina Barańska, Pełnomocnik ds. BHP, Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.

Tymczasem, jak wskazują liczne analizy, czas pandemii COVID – 19 tylko wydłużył już długi czas pracy tak w Polsce jak i w Europie.  Ponadto badania nad dynamicznie rozwijającą się gospodarką usług na wezwanie wskazują, że nowe formy pracy, takie jak praca platformowa, czy też freelancing, również przyczyniają się do wydłużonych godzin pracy. Jest to spowodowane brakiem regularności w świadczeniu pracy, a także jej niepewnym charakterem.

Jednak, jak wskazuje Paulina Barańska, „czynniki psychospołeczne, do których zaliczany jest czas pracy, nie są uznane za czynniki ryzyka zawodowego. Strona społeczna od lat zabiega o uregulowanie w europejskim i polskim prawie zagrożenia tymi czynnikami. Ten wspólny raport MOP i WHO powinien dać wyraźny sygnał pracodawcom i ustawodawcy: nie można lekceważyć zagrożenia czynnikami psychospołecznymi, a w szczególności narażenia pracowników na długi czas pracy” – alarmuje ekspertka. Raport jest dostępny pod adresem: https://www.who.int/publications/i/item/9789240034945