Praca nierejestrowana w Polsce – trend spadkowy

Praca nierejestrowana, zwana często pracą „na czarno” od wielu lat stanowi problem na polskim rynku pracy. Niesie ona za sobą bardzo negatywne skutki takie jak brak ubezpieczenia społecznego, obniżenie wpływu z podatków czy chociażby niezapewnienie BHP dla osób zatrudnionych w tzw. „szarej strefie”.

Mając na uwadze negatywne konsekwencje społeczno-gospodarcze wynikające z pracy „na czarno” po raz ósmy Główny Urząd  Statystyczny przeprowadził badanie modułowe, które ma na celu wyznaczenie dolnej granicy szacunku pracy nierejestrowanej. Szacunek ten określa minimalny poziom zjawiska pracy „na czarno” w Polsce, co wynika z trudnego charakteru badania. Z uwagi na to, że praca nierejestrowana jest zjawiskiem bezprawnym statystycy napotykają trudności w zebraniu dokładnych danych w tym zakresie.

Z ostatnio przeprowadzonego badania opublikowanego w bieżącym roku wynika, że w 2022 r. w porównaniu z 2017 r. liczba osób wykonujących pracę nierejestrowaną zmniejszyła się o 538 tys., tj. o 61,1% i osiągnęła poziom 342 tys., oraz że nadal wśród wykonujących pracę nierejestrowaną przeważali mężczyźni, którzy stanowili aż 67,8% ogółu. W tym miejscu stwierdzić należy, że najczęściej podawanymi powodami podejmowania pracy nierejestrowanej jest według subiektywnej oceny osób badanych są: „niewystarczające dochody” w 48,8% badanych osób, „brak możliwości znalezienia pracy” w 23,7% badanych osób oraz „proponowanie przez pracodawcę wyższych wynagrodzeń bez rejestrowania umowy o pracę” w 21,6%.

Analizując wnioski opublikowanego przez GUS raportu pozytywnie ocenić należy spadającą liczbę osób wykonujących pracę „na czarno” w Polsce. Spada nie tylko liczba osób wykonujących pracę w ten sposób, ale również charakter tej pracy jest inny – najczęściej ma charakter doraźny (np. przez 1 miesiąc w roku). Ponadto częściej z tej formy zatrudnienia korzystają gospodarstwa domowe, niż firmy. Nie oznacza to jednak, że w sektorze przedsiębiorców problem ten nie istnieje. Najczęściej praca nierejestrowana znajduje zastosowanie w branży budowlanej i instalacyjnej oraz w remontach. W gospodarstwach domowych są to korepetycje, ogrodnictwo, prace rolne, opieka na dziećmi – pomoc domowa.

Analizując krajowy rynek pracy pod kątem zatrudnienia „na czarno”, nie można pominąć cudzoziemców. Liczba obcokrajowców pracujących w Polsce w ostatnich latach uległa znacznemu zwiększeniu, zwłaszcza przez wybuch wojny na Ukrainie i napływem uchodźców z Ukrainy do  Polski. W tym miejscu należy podkreślić, że badania statystyczne obejmują swoim zakresem wyłącznie osoby przebywające lub zamierzające przebywać na terenie Polski co najmniej jeden rok (tzw. rezydentów), a w opublikowanych wynikach są w miarę możliwości uwzględnieniu obywatele RP jak i cudzoziemcy.

Podsumowując wyniki raportu stwierdzić należy, że w Polsce utrzymuje się pozytywny trend spadkowy odnośnie do liczby pracujących „na czarno”. Dalsze wysiłki, w szczególności Państwowej Inspekcji Pracy, dają szansę na utrzymanie tego trendu, przy czym w najbliższej przyszłości wiele będzie zależało od sytuacji społeczno-gospodarczej w Polsce.

Praca nierejestrowana w Polsce w 2022

dcz