Najciekawsze orzeczenia TSUE i ETPC z 2023 r. w obszarze prawa pracy – część III

Koniec roku skłania do różnego rodzaju podsumowań. Celem tych kilku kolejnych notek jest zwrócenie uwagi na interesujące orzeczenia Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka które dotyczą sfery pracy a zapadły w 2023r.

W krótkim cyklu dotyczącym ważnych orzeczeń TSUE i ETPCz zwracamy uwagi na interesujące uwagi, które zapadły w upływającym roku. W pierwszej notce zwróciliśmy uwagę na orzeczenie. Można o tym przeczytać tutaj i tutaj.

W tej notce chcemy przyjrzeć się orzeczeniu C-477/ 21. W orzeczeniu tym, które zapadło 2 marca 2023 r. TSUE wskazuje, że odpoczynek dobowy przysługuje dodatkowo w stosunku do odpoczynku tygodniowego – nawet wtedy, gdy poprzedza bezpośrednio odpoczynek tygodniowy. Jest tak także w przypadku, gdy ustawodawstwo krajowe przyznaje pracownikom okres odpoczynku tygodniowego dłuższy od okresu wymaganego na podstawie prawa Unii. Czego dotyczył stan faktyczny?
Maszynista pociągu zatrudniony przez MÁV-START, węgierskie narodowe przedsiębiorstwo kolejowe, kwestionuje przed sądem w Miszkolcu decyzję pracodawcy o nieudzielaniu mu odpoczynku dobowego w wymiarze co najmniej 11 kolejnych godzin (z którego pracownik powinien korzystać w każdym okresie obejmującym 24 godziny na mocy dyrektywy dotyczącej organizacji czasu pracy), gdy okres ten poprzedza okres odpoczynku tygodniowego albo okres urlopu lub po nich następuje. MÁV-START twierdzi natomiast, że ponieważ układ zbiorowy mający zastosowanie w niniejszym przypadku przewiduje minimalny okres odpoczynku tygodniowego znacznie dłuższy (co najmniej 42 godziny) od okresu wymaganego na podstawie dyrektywy (24 godziny), pracownik ten w żaden sposób nie jest pokrzywdzony wspomnianą decyzją przedsiębiorstwa.

W wydanym wyroku Trybunał zauważył, że okresy odpoczynku dobowego i tygodniowego stanowią dwa autonomiczne uprawnienia, które realizują odrębne cele. Odpoczynek dobowy umożliwia pracownikowi opuszczenie środowiska pracy na określoną liczbę godzin, które mają nie tylko tworzyć nieprzerwany okres, ale też następować bezpośrednio po okresie pracy. Odpoczynek tygodniowy umożliwia pracownikowi odpoczynek w każdym okresie siedmiodniowym. W konsekwencji konieczne jest zagwarantowanie pracownikom skutecznego korzystania z każdego z tych praw.
Jeśli odpoczynek dobowy miałby stanowić część odpoczynku tygodniowego, sprowadzałoby się to do pozbawienia znaczenia prawa do odpoczynku dobowego, uniemożliwiając pracownikowi rzeczywiste korzystanie z niego, gdy korzysta on z prawa do odpoczynku tygodniowego. W tym kontekście Trybunał stwierdził, że dyrektywa nie ogranicza się do ogólnego ustalenia minimalnego okresu w ramach prawa do odpoczynku tygodniowego, lecz uściśla w wyraźny sposób, że okres ten dodaje się do okresu związanego z prawem do odpoczynku dobowego. Wynika z tego, że okres odpoczynku dobowego nie stanowi części okresu odpoczynku tygodniowego, lecz dodaje się do niego – nawet wtedy, gdy poprzedza bezpośrednio ten ostatni okres.

Trybunał zauważył także, że przepisy bardziej korzystne w stosunku do dyrektywy przewidziane w uregulowaniach węgierskich w odniesieniu do minimalnego czasu trwania odpoczynku tygodniowego nie mogą pozbawić pracownika innych praw, które przyznaje mu ta dyrektywa, a w szczególności prawa do odpoczynku dobowego.

Zatem odpoczynku tygodniowego należy udzielić niezależnie od przewidzianego w mającym zastosowanie uregulowaniu krajowym czasu trwania odpoczynku tygodniowego.
Komentując ten wyrok można wskazać, że należy go przeanalizować bardziej szczegółowo gdyż wyrok ten może mieć duże znaczenie praktyczne. Czasy odpoczynku wpływają bowiem chociażby na możliwość planowania dyżurów pracowników, a pamiętać należy, iż naruszenie prawa do odpoczynku stanowi naruszenie dób osobistych – wskazuje Barbara Surdykowska z Biura Eksperckiego KK NSZZ Solidarność.

Można przytoczyć wypowiedź Jakub Bartoszewicz, radca prawny z kancelarii Bartoszewicz Prawnik Pracodawców, w Jego ocenie orzeczenie TSUE byłoby do pogodzenia z treścią art. 133 par. 1 kodeksu pracy w ten sposób, że w ramach 35-godzinnego odpoczynku korzystamy najpierw z 11 godzin dobowego, a następnie z 24 godzin tygodniowego. Problemem jednakże staje się brzmienie paragrafu 2 owego artykułu, który mówi o skróceniu odpoczynku tygodniowego do 24 godzin, między innymi w przypadku pracy zmianowej, przy czym nie wskazano tutaj, iż obejmuje ona 11-godzinny odpoczynek dobowy.

bs