Najciekawsze orzeczenia TSUE i ETPC z 2023 r. w obszarze prawa pracy – część II

Koniec roku skłania do różnego rodzaju podsumowań. Celem tych kilku kolejnych notek jest zwrócenie uwagi na interesujące orzeczenia Trybunały Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka które dotyczą sfery pracy a zapadły w 2023 r.

W krótkim cyklu dotyczącym ważnych orzeczeń TSUE i ETPC zwracamy uwagi na interesujące uwagi, które zapadły w upływającym roku. W pierwszej notce zwróciliśmy uwagę na orzeczenie C‑529/21. Można o tym przeczytać tutaj.

Kolejne orzeczenie TSUE na które chcemy zwrócić uwagę to orzeczenie w sprawie C- 356/ 21 które zapadło 12 stycznia 2023.

Sprawa dotyczyła obywatela Polski prowadzącego własną działalność gospodarczą, którego zatrudniała TVP – z reguły na podstawie umów o dzieło – jako redaktora i montażystę programów telewizyjnych. TSUE orzekł, odpowiadając na pytanie prejudycjalne polskiego sądu, że zerwanie współpracy z samozatrudnionym kontrahentem tylko z powodu jego orientacji seksualnej jest sprzeczne z prawem wspólnotowym i prawo polskie także powinno traktować takie zachowanie jako nierówne traktowanie w zatrudnieniu.

Powód uznał, że nagłe zerwanie współpracy było podyktowane tylko tym, że ujawnił w internecie swoją orientację seksualną. Wytoczył więc przeciwko TVP powództwo, żądając zapłaty blisko 48 tys. zł tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę wynikającą z naruszenia zasady równego traktowania w postaci dyskryminacji bezpośredniej ze względu na orientację seksualną w zakresie warunków podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na podstawie umowy cywilnoprawnej. Rozpatrujący sprawę Sąd Rejonowy w Warszawie zdecydował się przekazać do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pytanie prejudycjalne, dotyczące zgodności z prawem unijnym art. 5 pkt 3 ustawy z grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów prawa Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Przepis ten wyłącza zastosowanie ustawy równościowej w zakresie swobody wyboru strony umowy cywilnoprawnej, o ile tylko (ten wybór) nie jest oparty na płci, rasie, pochodzeniu etnicznym lub narodowości. Przepis ten nic nie wspomina o kwestii równego traktowania ze względu na orientację seksualną. W omawianej sprawie zatrudniony nie był pracownikiem, ale osobą samozatrudnioną, pracującą na podstawie umów o dzieło zawieranych używając określenia potocznego b2b. Zakres regulacji określony w Dyrektywie nr 2000/78 ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy jest dużo szerszy, gdyż obejmuje także ochronę przed dyskryminacją ze względu na orientację seksualną.

Komentując to orzeczenie można zwrócić uwagę, że ustawa z grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów prawa Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania wymaga zmian, które czyniłyby jej zapisy bardziej efektywnymi – komentuje Barbara Surdykowska z Biura Eksperckiego KK NSZZ Solidarność.

Jako kontekst warto jeszcze przytoczyć stanowisko wyrażone przez obecnego Rzecznika Praw Obywatelskich Marcina Wiącka, który przedstawiał uwagi do Krajowego Programu Działań na Rzecz Równego Traktowania. Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał- Postulat poszerzenia katalogu cech prawnie chronionych w dostępie do dóbr i usług staje się jeszcze bardziej palący po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 26 czerwca 2019 r. (sygn. akt K 16/17) o częściowej niekonstytucyjności art. 138 Kodeksu wykroczeń. W pierwotnym brzmieniu stanowił on: „Kto, zajmując się zawodowo świadczeniem usług, (…) umyślnie bez uzasadnionej przyczyny odmawia świadczenia, do którego jest obowiązany, podlega karze grzywny”. Jako taki stosowany był dla ochrony praw osób przed nierównym traktowaniem w tej sferze, uzupełniając ograniczoną do czterech zaledwie przesłanek ochronę przed dyskryminacją na gruncie ustawy o równym traktowaniu. 

Po wyroku TK ta opcja ochrony osób doznających dyskryminacji także ze względu na cechy inne niż płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne i narodowość w dostępie do dóbr i usług została wyłączona. Ciężar zainicjowania postępowania odszkodowawczego za naruszenie zasady równego traktowania spoczywa wyłącznie na poszkodowanym, a środki z ustawy o równym traktowaniu są ograniczone- uzupełni Rzecznik Praw Obywatelskich.

bs