Zwolnienie pracowników od kosztów sądowych na nowych zasadach

28 września br. weszła w życie zmiana brzmienia art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U.2023. poz.1144) dalej: u.k.s.s.c. przepis ten dotyczy kosztów sądowych w sprawach pracowniczych.

O tym, iż przepisy u.k.s.s.c. w zakresie w którym dotyczą postępowań w sprawach zakresu prawa pracy wymagają pilnej zmiany, NSZZ „Solidarność” wskazywała wielokrotnie w swoich opiniach do projektów ustaw. O tym, iż dotychczasowe przepisy nie spełniają również wymagań wynikających z art. 1 Konwencji 135 MOP dotyczącej ochrony przedstawicieli pracowników w przedsiębiorstwach i przyznania im ułatwień, NSZZ „Solidarność” podkreśliła w swoim sprawozdaniu do Międzynarodowej Organizacji Pracy w 2022 r. w sprawozdaniu tym Związek wskazywał, iż niedostosowanie ustawy do realiów gospodarczych powodowało utrudnienie we wszczęciu postępowania o przywrócenie do pracy lub uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne. Zgodnie bowiem z treścią art. 23 1 ustawy z dnia 17 lipca 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego ( t.j.Dz.U.2023. poz.1550) , dalej: k.p.c. w sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku. Do dnia 27 września 2023 r. w sprawach pracowniczych w których wartość przedmiotu sporu przewyższała kwotę 50 000 złotych, od pracownika pobierano opłatę stosunkową. Opłata ta stanowiła 5% wartości przedmiotu sporu, co w praktyce oznaczało, iż w przypadku powództwa o przywrócenie do pracy lub o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, z opłaty zwolnieni byli tylko ci pracownicy, których miesięczne wynagrodzenie nie przekraczało 4.166,66 brutto, tj. ok. 3130 zł netto. Pozostali pracownicy wraz z wniesieniem powództwa o przywrócenie do pracy lub o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne byli obowiązani do wniesienia opłaty, która była nie mniejsza niż 2.500 zł. Co prawda przepisy k.p.c. przewidują możliwość wnioskowania o zwolnienie z kosztów sądowych, jednak praktyka pokazuje, iż uzyskanie takiego zwolnienia jest niezwykle rzadkie i zdarza się tylko w niezwykle wyjątkowych sytuacjach. Obowiązek wniesienia opłaty stosunkowej od pozwu i jej znaczna wysokość sprawiały, iż ze względów ekonomicznych pracownicy często rezygnowali ze skierowania sprawy na drogę sądową.

Ze wskazanych wyżej powodów przepisy u.k.s.s.c. w sprawach pracowniczych wymagały dostosowania treści do realiów ekonomicznych.

W dniu 7 lipca 2023 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1860). W art. 16 pkt. 5 tej ustawy znalazły się zmiany art. 35 ust. 1 u.k.s.s.c. Przepisy te weszły w życie z dniem 28 września 2023 r.

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 35 ust. 1 u.k.s.s.c., w sprawach z zakresu prawa pracy od pracodawcy pobiera się opłatę podstawową wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Jednakże w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50 000 złotych, od wartości przedmiotu sporu ponad tę kwotę, od pracownika i pracodawcy pobiera się opłatę od apelacji, na zasadach przewidzianych w art. 13.

Co to oznacza dla pracowników ?

Na mocy art. 96 ust. 1 pkt. 4) u.k.s.s.c., nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych pracownik wnoszący powództwo albo składający wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, z zastrzeżeniem art. 35 ust. 1 zdanie drugie, lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. (art. 2 ust. 1 u.k.s.s.c.). Jednak art. 35 ust. 1 zdanie 2 u.k.s.s.c. wskazywał, iż w przypadku gdy wartość przedmiotu sporu przekraczała 50.000 zł. pracownik miał obowiązek wniesienia opłaty oraz wskazywał sposób ustalenia jej wysokości.

Obecna zmiana brzmienia art. 35 ust. 1 u.k.s.s.c. oznacza, iż pracownik nie ma obowiązku wniesienia opłaty od pozwu. Innymi słowy pozew pracowniczy jest wolny od opłat. Natomiast w przypadku składania apelacji przez pracownika, wysokość opłaty od apelacji ustala się na nowych zasadach.

W sprawach w których wartość przedmiotu sporu wynosi do 50.000 zł pracownicy będą zwolnieni w obowiązku wniesienia opłaty od apelacji. W przypadku gdy wartość przedmiotu sporu będzie wyższa niż 50.000 zł. wysokość opłaty od apelacji będzie ustalana od różnicy: wartość przedmiotu sporu minus 50.000 zł.

Rozpatrzmy dwa przypadki: gdy wartość przedmiotu sporu wynosi 65.000 zł i gdy wartość przedmiotu sporu wynosi 84.000 zł.

W sprawie w której wartość przedmiotu sporu wyniesie 65.000. zł, do ustalenia podstawy obliczenia opłaty przyjmuje się różnicę miedzy 65.000 zł i 50.000. zł., która wynosi 15.000 zł.

W sprawie w której wartość przedmiotu sporu wyniesie 84.000. zł, do ustalenia podstawy obliczenia opłaty przyjmuje się różnicę miedzy 84.000 zł i 50.000. zł., która wynosi 24.000 zł.

Dalej zastosowanie znajduje przepis art. 13 u.k.s.s.c.. Zgodnie z jego treścią:

1. W sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:

1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;

2)ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;

3)ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;

4)ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;

5)ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;

6)ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;

7)ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.

2. W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.

Ile zatem będzie wynosić opłata od apelacji w naszych przypadkach?

W sprawie w której wartość przedmiotu sporu wyniesie 65.000. zł, do ustalenia opłaty zastosowanie znajdzie art. 13 ust. 1 pkt. 6). u.k.s.s.c. Opłata od apelacji wyniesie 750 zł.

W sprawie w której wartość przedmiotu sporu wyniesie 84.000. zł do ustalenia opłaty zastosowanie znajdzie art. 13 ust. 2 u.k.s.s.c.. Opłata od apelacji wyniesie 1.200 zł. (5%*24.000 zł.)