Film o trudnych latach
czwartek, 23 Sierpień, 2018
Z inicjatywy Stowarzyszenia Wolnego Słowa, największej organizacji zrzeszającej działaczy opozycji antykomunistycznej, powstaje film o zmaganiach o wolne słowo w czasach PRL-u i o skomplikowanych losach ludzi zaangażowanych w podziemną działalność wydawniczą, emisję radiowych i telewizyjnych audycji solidarnościowych. Chodzi również o pokazanie co działo się z nimi po odzyskaniu wolności w 1989 roku i jak z oporami rodziła się potrzeba uregulowania ich statusu oraz ustanowienie dla nich ustawowych form pomocy.
Dziś do Torunia zjechała ekipa filmowa z redaktor Grażyną Raszkowską (d. Łętowską). Pani redaktor Raszkowska działała w NZS UMK i ma również piękną kartę działalności opozycyjnej. Z Torunia w nagraniach udział wzięli Jan Wyrowiński i Zbigniew Nowek.
Nieoficjalnie wiadomo, iż lista tych, którzy wystąpią w filmie, a pochodzą z naszego regionu jeszcze nie jest zamknięta. Ciekawe, że część ujęć kręcono pod tablicą na budynku byłego aresztu MO na ul. Wały gen. Sikorskiego w Toruniu.
Fot. Jan Wyrowiński w trakcie nagrania (fot z facebooka JW)
Red.
Jan Wyrowiński od 1965 do 1971 należał do Zrzeszenia Studentów Polskich. Ukończył w 1971 studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Gdańskiej. Od tego samego roku był pracownikiem naukowym Resortowego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Automatyki Chemoautomatyka w Toruniu. W latach 80. był działaczem jawnej, a następnie podziemnej „Solidarności” i redaktorem regionalnej prasy niezależnej. W czasie stanu wojennego był internowany w Potulicach i Strzebielinku. Organizował lokalny Komitet Obrony Więzionych za Przekonania, pełniąc w nim w latach 1985–1990 funkcję wiceprezesa.
Sprawował funkcję posła w latach 1989–2001 z ramienia Komitetu Obywatelskiego, Unii Demokratycznej i Unii Wolności. W 2001 nie uzyskał ponownie mandatu (UW nie osiągnęła progu wyborczego).
W latach 1991–1999 był przewodniczącym UD i UW w Toruniu. Objął też stanowisko przewodniczącego rady Fundacji Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet. Od 2002 do 2005 był stałym ekspertem sejmowej Komisji Skarbu Państwa.
W 2002 wstąpił do Platformy Obywatelskiej i z ramienia komitetu Obywatele Torunia startował na urząd prezydenta miasta Torunia. Zajął drugie miejsce z wynikiem 48% poparcia, przegrywając w drugiej turze z Michałem Zaleskim. W wyniku wyborów parlamentarnych w 2005, z listy PO, ponownie został wybrany na posła z okręgu toruńskiego. 13 stycznia 2006 objął funkcję rzecznika w gabinecie cieni PO odpowiedzialnego za skarb państwa. Był przewodniczącym PO w Toruniu.
Objął funkcję prezesa oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Toruniu, w latach 1994–1998 był prezesem zarządu głównego ZKP w Gdańsku.
W wyborach parlamentarnych w 2007 uzyskał mandat mandat senatorski, otrzymując 112 966 głosów. W wyborach w 2011 z powodzeniem ubiegał się o reelekcję, w okręgu nr 11 dostał 47 641 głosów. 9 listopada 2011 został wicemarszałkiem Senatu VIII kadencji. W 2015 nie kandydował w kolejnych wyborach parlamentarnych. W październiku 2016 wystąpił z PO, po postawieniu przez partię postulatu likwidacji Instytutu Pamięci Narodowej.
Zbigniew Nowek, ur. 1 VII 1959 w Bydgoszczy. Absolwent Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydz. Prawa (1984).
Od 1977 związany z opozycją, głównie gdańskim SKS, uczestnik Duszpasterstwa Akademickiego; w VI 1980 współzałożyciel (z Piotrem i Maciejem Kapczyńskimi) niezależnego gdańskiego Wydawnictwa Alternatywy, w którym w VIII 1980 wydrukowali 8 tys. ulotek WZZ Wybrzeża w obronie zwolnionej z pracy Anny Walentynowicz (które przyczyniły się do rozpoczęcia strajku w Stoczni Gdańskiej im. Lenina).
Od 16 IX 1980 przewodniczący Tymczasowego Komitetu Założycielskiego NZS UMK, II-XI 1981 przewodniczący Zarządu Uczelnianego, w II 1981 uczestnik strajku na UMK o rejestrację NZS, przewodniczący KS; współzałożyciel, redaktor, autor, drukarz pism NZS: od X 1980 „Immunitetu”, od 1981 „Informatora NZS UMK”, „Minitora”, oraz Wydawnictwa NZS UMK (wydano: Leszka Moczulskiego Rewolucja bez rewolucji, Czesława Miłosza Zniewolony umysł); w X 1980 współorganizator biblioteki wydawnictw niezależnych NZS (działającej do 1989), X 1980 – 1984 współorganizator kolportażu niezależnych wydawnictw na UMK, kolporter (m.in. z Warszawy) do 1989. W 1981 bliski współpracownik przewodniczącego MKZ „S” Regionu Toruńskiego, uczestnik wszystkich akcji organizowanych przez „S”; członek toruńskiego KOWzP.
Od 13 XII 1981 w ukryciu w Gdańsku, poszukiwany listem gończym, 27 XII 1981 umieszczony na liście 199 najbardziej poszukiwanych osób przewidzianych do internowania w trybie nadzwyczajnym. 13 XII 1981 – 1984 współorganizator (z P. Kapczyńskim i Markiem Wachnikiem) podziemnej poligrafii w Regionie Gdańskim (w ramach Wydawnictwa Alternatywy, które kilkakrotnie zmieniało nazwę); wydawca, redaktor, drukarz, kolporter ulotek podziemnej „S” (sygnowanych literą „A”) i NZS (sygnowanych literą „Z”), pism podziemnych: „Niezależny Serwis Informacyjny «A»” i „Gdańsk”; współorganizator największych akcji ulotkowych w Trójmieście (każdorazowo 20-30 tys. egz.), m.in. w 1981: 16 XII pod SG, 24 XII po pasterce przed wieloma kościołami; w 1982: 30 I podczas manifestacji, przed 1 V: ok. 40 tys. naklejek z napisem „CDN”. W 1982 budowniczy (z pomocą Leszka i Krzysztofa Witkowskich) podziemnego bunkra-drukarni w Gdańsku-Oliwie pracującej do 1989, drukarz pism podziemnych: „Solidarność. Pismo Regionu Gdańskiego” (zwane „z lwami”), „Tygodnika Mazowsze”, „Przeglądu Politycznego”, kilkunastu książek. 21 IX 1982 ujawnił się (dzięki listowi żelaznemu b. rektora UMK prof. Ryszarda Bohra), już 8 X 1982 drukarz ulotek strajkowych w Gdańsku, później systematycznie drukarz na kilkutygodniowych sesjach drukarskich w Trójmieście. 1983-1985 koordynator działań podziemnego NZS UMK, m.in. organizator akcji wyborczych na uczelni: w 1983 do Senatu UMK (kandydaci związani z NZS objęli wszystkie miejsca studenckie), w 1984 na rektora (wybrano popieranego przez podziemną „S” i NZS prof. Stanisława Łęgowskiego). 1984-1987 student Wydz. Historii UMK. W 1988 półroczny pobyt w USA.
1990-1997 szef Delegatury UOP w Bydgoszczy, 1997-1998 z-ca szefa UOP, 1998-2001 szef UOP (podał się do dymisji w proteście wobec planowanej przez rząd SLD tzw. reformy służb specjalnych), 2002-2005 ekspert sejmowej Komisji ds. Służb Specjalnych i Komisji Śledczej ds. PKN Orlen. 2005-2008 szef Agencji Wywiadu; od 2006 gen. brygady. I-VII 2010 z-ca szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego.
Wyróżniony odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2000), odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Republiki Litewskiej (2007), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), Orderem Oficerskim The Legion of Merit (Legia Zasługi) USA (2010).